۱۴ شهریور خبر کشف یک اثر تاریخی از سوی مدیرکل میراث فرهنگی کرمانشاه منتشر شد و ۲ روز بعد از آن یعنی ۱۶ شهریور خبری مبنی بر تخریب این اثر بزرگ توسط میراث‌دزدان از برخی رسانه‌های این استان پخش شد. میراث فرهنگی بلافاصله یک جوابیه در کانال رسمی خود منتشر و در این جوابیه تخریب این اثر گران‌قدر را ۲ ماه پیش اعلام کرد. در بخشی از جوابیه اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان درباره تخریب نقش‌برجسته ۴ هزار ساله کرمانشاه آمده است که این نقش‌برجسته اسفند ۹۷ با همکاری افراد محلی و یکی از باستان‌شناسان اداره کل کشف شد و مراحل تحقیق، پژوهش، مستندنگاری و نقشه‌برداری آن به صورت کامل انجام شد، اما سودجویان و تخریبگران آثار تاریخی حدود ۲ ماه پیش با شناسایی محل اثر، قسمتی از این نقش‌برجسته را تخریب می‌کنند.
طبق این جوابیه، با توجه به وجود بیش از ۴ هزار و ۲۰۰ اثر تاریخی شناسایی‌شده در استان و کمبود نیروی یگان حفاظت (تنها ۲۵ نفر) شرایط حضور نیروی انسانی در کنار تک‌تک آثار به امری غیرممکن تبدیل شده است و این مساله باعث شده در طول سال شاهد کاوش‌های غیرمجاز فراوانی در استان و وقوع این‌گونه اتفاقات تلخ باشیم. اداره کل میراث فرهنگی استان با اطلاع یافتن از این موضوع، ضمن پیگیری برای شناسایی مسببان آن، مرمت اضطراری این اثر را در دستور کار قرار داده است و خوشبختانه با توجه به تصاویر و مستندات و مطالعات انجام شده این قابلیت وجود دارد.
این جوابیه ضد و نقیض‌ها را آشکار کرد و بیانگر این است که میراث فرهنگی وقتی دید کذب بودن خبر و کم‌کاری‌اش برملا شده است و نمی‌تواند از نگاه‌های تیزبینانه مردم و رسانه‌ها در امان بماند، با انتشار چنین جوابیه‌ای سعی کرد کمی از آلام مردم بکاهد، اما این جوابیه علیه میراث فرهنگی استان جو روانی ایجاد کرد.
- لطمه‌ای بزرگ به میراث باستانی
رئیس فراکسیون گردشگری مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگویی تخریب نقش‌برجسته ۴ هزار ساله را لطمه‌ای بزرگ به میراث باستانی کرمانشاه می‌داند و معتقد است مدیریت غلط بر میراث فرهنگی باعث چنین اتفاقات ناگواری می‌شود. «شهاب نادری» می‌گوید: واقعیت این است که نقش‌برجسته مذکور نه‌تنها از آثار باستانی در جغرافیای اورامانات و کرماشان، بلکه میراث گرانبهای بشریت به حساب می‌آید و اهمال در نگهداری از این میراث هرگز پذیرفتنی نیست. نماینده پاوه و اورامانات با اعتراض به چنین مدیریتی اضافه می‌کند: خنده‌دار است که میراث فرهنگی می‌گوید این نقش‌برجسته را تعمیر می‌کنیم.
نادری با تاکید بر این‌که قاطعانه پیگیر علل تخریب این نقش‌برجسته است، می‌گوید: در اولین فرصت از وزیر میراث فرهنگی خواهم خواست که در مقابل این کوتاهی‌ها پاسخگو باشد و اقدامات لازم را انجام دهد. وی از استاندار تقاضای ورود به این پرونده را می‌کند و می‌افزاید: از دادستان کرمانشاه و مقامات قضایی انتظار داریم که پرونده تخریب این نقش‌برجسته را به طور ویژه در دستور کار قرار دهند. مدیرکل میراث فرهنگی اما در پاسخی نه‌چندان پذیرفتی از سوی افکار عمومی با شانه خالی کردن از تمام مسئولیت‌ها با یک جمله خیال خود را راحت می‌کند و دلیل تخریب اثر ۴ هزار ساله را نداشتن نیرو اعلام می‌کند. «امید قادری» می‌گوید: ۴ هزار و ۲۰۰ اثر در استان داریم و آن‌قدر نیرو نداریم که برای هر اثر یک محافظ بگذاریم. برای محافظت از آنها تنها ۲۵ نیروی یگان حفاظت در اختیار داریم.
این پاسخ قادری در واکنش به خبر تخریب اثر ۴ هزار ساله کشف شده در محدوده میان شهرستان‌های ثلاث‌باباجانی و سرپل ذهاب، به نوعی شانه خالی کردن از وظیفه‌ای است که میراث فرهنگی بر عهده دارد و توجیه‌ناپذیر است. این مسئول کمبود نیروهای یگان حفاظت را یکی از مشکلات مهم در حفظ آثار تاریخی استان عنوان می‌کند و می‌گوید: وجود این مشکل باعث شده نتوانیم برای هر اثر یک محافظ قرار دهیم. این کمبود نیرو به حدی است که برای محافظت از این کتیبه مجبور شدیم خبر کشف آن را که در اسفند سال گذشته بود، اخیرا منتشر کنیم تا مانع دستبرد سودجویان به این کتیبه شود.
به گفته وی، کتیبه مذکور شامل ۲ بخش است که یک بخش آن در زلزله سال ۹۶ دچار خسارت شده بود. پس از کشف کتیبه برخی مطالعات و اقدامات مانند اسکن لیرزی از اثر را انجام دادیم و تصاویری هم که اکنون از نقش‌برجسته سالم منتشر شده، مربوط به عکس‌هایی است که آن زمان از اثر گرفته شد. قادری در پاسخش به رسانه‌ها با بیان این‌که تخریب این اثر مربوط به روزهای اخیر نیست، عنوان کرده است که حدود ۲ ماه پیش توسط افرادی ناشناس به این اثر خسارت وارد شده، اما به‌زودی کار مرمت اثر را انجام خواهیم داد. اگر این اثر آسیب هم نمی‌دید باز هم نیاز بود آن را مرمت کنیم، چراکه در طول زمان دچار فرسایش شده است. در حال حاضر موضوع مرمت این اثر را در دستور کار قرار داده‌ایم و با توجه به این‌که در منطقه‌ای صعب‌العبور و در ارتفاع از زمین واقع شده، بنابراین برای حفاظت از آن در حال چاره‌اندیشی هستیم.
- مرمت نقش‌برجسته ثلاث‌باباجانی با همکاری ایتالیایی‌ها
«مرتضی گراوند» باستان‌شناس هم در پاسخ به این‌که آیا امکان مرمت نقش‌برجسته ثلاث‌باباجانی وجود دارد؟ می‌گوید: خوشبختانه پس از کشف این اثر و اطلاع به مسئول میراث فرهنگی شهرستان به همراه یک باستان‌شناس دیگر اقدام به ثبت و ضبط و مستندنگاری نقش‌برجسته مذکور کردیم. با توجه به اتفاق ناگواری که از سوی گروه‌های خرابکار برای این اثر افتاد، خوشبختانه این امکان وجود دارد که براساس اسناد موجود بتوانیم مونتاژی از این اثر تهیه کنیم.
وی می‌افزاید: از سوی دیگر براساس اخبار رسیده در مورخه ۲۹ شهریور سال جاری یک تیم مستندنگار از کشور ایتالیا برای بازدید از آثار تاریخی وارد کرمانشاه می‌شوند و با توجه به این‌که ایتالیایی‌ها بهترین مرمتگران دنیا به شمار می‌روند، فرصت مناسبی است که سازمان میراث فرهنگی هماهنگی‌های لازم را برای بازدید این گروه از نقش‌برجسته ثلاث فراهم کند. گراوند تصریح می‌کند: آنها می‌توانند در این زمینه ما را یاری کنند. به هر حال در هر جای دنیا تخریب آثار اتفاق می‌افتاد و در نهایت نهادهای مسئول اقدام به مرمت آنها می‌کنند. این باستان‌شناس بیان می‌کند: آتش‌سوزی کلیسای جامع نوتردام پاریس که در همین سال ۲۰۱۹ اتفاق افتاد یکی از بهترین نمونه‌هاست و با وجود مخالفت برخی از گروه‌های مردمی که معتقد بودند به علت هزینه‌های کلان نباید این بنا را مرمت کرد اما دولت فرانسه اعلام کرد آن را مرمت خواهد کرد.
- مراقبت‌های شبانه راه حفاظت از آثار تاریخی نیست
«مرتضی گراوند» باستان‌شناس در پاسخ به این‌که آیا مراقبت شبانه و حضور فیزیکی تنها راه حفاظت و صیانت از نقش‌برجسته ثلاث‌باباجانی است، می گوید: دوستداران واقعی میراث فرهنگی نیک می‌دانند که امکان حفاظت شبانه‌روزی از یک اثر باستانی در یک منطقه خاص و دور از دسترس کاری بسیار سخت و حتی غیرممکن است. آیا میراث فرهنگی از نقش‌برجسته‌های آنوبانی در سرپل ذهاب به صورت شبانه‌روزی مراقبت می‌کند؟ آیا برای حفاظت و نگهداری از گوردخمه‌های استان که در دل کوه‌ها کنده شده‌اند مراقبت و حفاظت فیزیکی صورت می‌گیرد؟
آیا از عمارت خسرو در قصر شیرین شبانه‌روزی مراقبت و حفاظت می‌شود؟ جواب این سوالات یک کلمه است و آن هم «نه». بنابراین راه حفاظت از آثار تاریخی صرفا حضور فیزیکی نیست. این باستان‌شناس با اشاره به این‌که در کدام یک از کشورهای دنیا برای تک‌تک آثار تاریخی ایجاد شده در دل کوه‌ها و مناطق صعب‌العبور از نیروی فیزیکی به صورت شبانه‌روزی استفاده می‌کنند، اظهار می‌کند: نه‌تنها درکشور ما، بلکه در دیگر کشورهای صاحب هنر و تمدن نیز امکان حفاظت از یادمان‌های تاریخی و فرهنگی که چنین موقعیت‌های مکانی سختی دارند، امکان‌پذیر نیست.