برخی صاحب‌نظران پراکندگی جمعیت و اقلیم کوهستانی این مناطق را مهم‌ترین عوامل محرومیت در استان می‌دانند.
- استاندارد جمعیتی برای اختصاص اعتبار
یکی از فعالان اجتماعی شرق استان به همشهری گفت: وقتی تلاش می‌شود یک بخش کوچک و کم‌جمعیت را فقط به لحاظ جغرافیای سیاسی به شهر یا شهرستان تبدیل کنیم تا بودجه و اعتبار بیشتری دریافت شود، قانون دچار ملاحظاتی می‌شود. «عبدالله بخشایش» افزود: بعضی وزارتخانه‌ها اهل تعارف نیستند و بر مبنای استاندارد جمعیتی حاضر به انجام تعهدات خود می‌شوند. برای مثال، وزارت بهداشت و درمان فقط برای ۱۰ هزار نفر جمعیت، مرکز درمان احداث می‌کند.
به گفته وی برای ساخت مدارس نیز همین مشکل وجود دارد. خیلی از روستاها در شرق استان جمعیت کمی دارند از این رو مجبور می‌شوند مدرسه را در مرکز بخش بسازند و همین موضوع باعث می‌شود دانش‌آموزان روستاهای اطراف از تحصیل دور بمانند. کارشناس اداره کل آموزش و پرورش استان در این خصوص به همشهری گفت: متاسفانه عدالت آموزشی در حد یک شعار باقی مانده است. «رحمان یوسفی» افزود: هرچه فاصله از پایتخت و مرکز استان دور باشد آموزش و عدالت آموزشی به همان میزان دور می‌ماند.
وی در بیان شاخص‌های آموزشی بیان کرد: شاخص‌های متفاوتی از امکانات سخت‌افزاری که شامل مدرسه استاندارد، تعداد معلمان و... می‌شود تا امکانات نرم‌افزاری نظیر آموزش‌های به‌روز، کلاس‌های هوشمند و... در آموزش وجود دارد. به گفته وی در مناطق صعب‌العبوری نظیر بشاگرد، که از حداقل امکانات اولیه زندگی هم محروم هستند، چطور می‌توان به سخت‌افزار یا نرم‌افزارهای آموزشی فکر کرد.
- طرح تجمیع روستاها
این کارشناس آموزش و پرورش در ادامه با بررسی چند راهکار بیان کرد: یکی از راهکارها می‌تواند اجرای طرح تجمیع روستاها باشد. یوسفی تشریح کرد: با توجه به پراکندگی روستاهای بشاگرد که بیشتر روستاها در مناطق مختلف با جمعیت۱۰ یا ۲۰ خانواری زندگی می‌کنند و امکان مدرسه‌سازی و راهسازی با توجه به هزینه‌های بالا مقرون به صرفه نیست، طرح اسکان روستاهای پراکنده چند خانواری و تجمیع آن‌ها در یک شهرک که نزدیک به مرکز باشد، می‌تواند راهکار مناسبی باشد.
- خوابگاه‌های شبانه‌روزی
یوسفی با اشاره به خوابگاه‌های شبانه‌روزی اظهار کرد: استفاده از خوابگاه‌های شبانه‌روزی از دیگر مولفه‌هایی است که می‌تواند تا حدودی این مشکلات را حل کند. وی ادامه داد: استقرار معلمان بومی در هر منطقه و اختصاص سهمیه جذب معلمان بومی در بشاگرد می‌تواند بخشی از کمبود معلمان بومی در این منطقه را جبران کند. به گفته یوسفی لزوم تحقق این هدف، پیگیری و توجه ادره کل آموزش و پرورش و نمایندگان این شهرستان در مجلس شورای اسلامی است.
- تخصیص سهمیه کنکور در رشته‌های تربیت معلم
این کارشناس آموزش و پرورش تصریح کرد: نمایندگان مجلس و مسئولان استان برای برقراری عدالت آموزشی باید در تخصیص سهمیه کنکور در رشته‌های تربیت معلم و پزشکی و غیره در مناطق بشاگرد و کوشاه تجدید نظر کنند. یوسفی افزود: در ابوموسی این طرح در حال اجراست و دانش‌آموزانی که ۲ سال آخر دبیرستان را در آن منطقه گذرانده باشند از سهمیه‌های خاصی در کنکور برخوردارند. فرماندار جاسک در این‌باره به همشهری گفت: جاسک ۴ مدرسه کپری، ۷ کانکسی، ۱۶ مدرسه تخریبی، ۲مدرسه استیجاری و ۳ مدرسه دونوبته دارد.
«محمد رادمهر» افزود: بیشترین نیاز حوزه آموزش و پرورش شهرستان جاسک، نیروی انسانی و تجهیزات آموزشی، سرمایشی و خوابگاهی و همچنین کمبود کارگاه‌ها و سالن ورزشی مجموعه رفاهی فرهنگیان و از همه مهم‌تر کمبود اعتبارات است. وی درباره برنامه‌های توسعه‌ای سیستم آموزشی شهرستان جاسک، بیان کرد: طرح دولت برای ارتقای آموزش و پرورش شامل طرح‌هایی است که در قالب سند تحول بنیادین شهرستان جاسک و مشتمل بر ۴۵۰ صفحه در ابعاد مختلف آموزشی، پرورشی و پشتیبانی، تهیه و تدوین شده است.
- بازماندگان از تحصیل
در هرمزگان مشکلات و کمبودهای آموزشی وسعت بیشتری دارد. این وضعیت در شمال هرمزگان به خصوص روستاهای بخش احمدی شهرستان حاجی‌آباد به وضوح دیده می‌شود. یک معلم باسابقه حاجی‌آبادی با بیان این‌که مناطقی از شهرستان حاجی‌آباد در زمینه آموزشی محرومیت‌های فراوانی دارند، به همشهری گفت: هنوز مدارس کپری در برخی روستاهای بخش کوهشا احمدی دایر است. وی که در این مناطق تدریس کرده در ادامه افزود: در روستاهای چاه‌سبز، بیدویه، کجین، گدار عربو، مدارس محرومی هستند که نیاز به نوسازی دارند. همچنین در روستاهای مورتوئیه، پشته‌زرد، بنده چاهوه و دامنه شهباز نیز دانش‌آموزان همچنان در کانکس تحصیل می‌کنند.
- تعداد مدرسه‌های کپری و کانکسی
در همین زمینه فرماندار حاجی‌آباد به همشهری گفت: این‌جا خوشبختانه مدرسه کپری نداریم اما ۴ مدرسه کانکسی داریم که ۲ مدرسه در منطقه کوهشا احمدی است. در سال گذشته ۴ مدرسه به کمک خیران ساخته شد و تعداد ۳ مدرسه نیز در حال ساخت است. «حمید جهانگیری» افزود: از محل مسئولیت‌های اجتماعی شرکت‌ها نیز به‌زودی قرار است هنرستان شهیدان احمدی توسط صنایع غرب (معدن تنگ زاغ) احداث شود؛ همچنین تعداد ۵ دبستان نیز برای ساخت به قرارگاه خاتم‌الانبیا معرفی شده است.
حجم محرومیت در سیستم آموزشی شهرستان رودان نیز قابل تامل است. یک فعال امور خیریه که برای دانش‌آموزان مناطق محروم استان با حمایت خیران پوشاک و لوازم تحصیل تهیه می‌کند به همشهری گفت: طی چند ماه اخیر برای توزیع پوشاک و لوازم تحصیل سفرهای زیادی به روستاهای شهرستان رودان داشتم و حدود ۱۵ روستای رودان مدارس کانکسی دارند که از امکانات اولیه محروم هستند. «علی امینی» بیان کرد: بیشترین محرومیت در روستاهای کمیز، بجگ، برنطین و اطراف جغین مشاهده کردم. در این روستاها مدارس کانکسی از داشتن کولر، سرویس بهداشتی و آب شرب محروم هستند.
- دخترانی که قربانی نبود مدرسه می‌شوند
امینی بیان کرد: دخترها بیشترین لطمه را از کمبود مدارس متحمل می‌شوند و اغلب آن‌ها مجبورند در نبود مدارس خانه‌نشین شوند. «رسول کمالی»، از اهالی سیریک، به همشهری گفت: در منطقه نوگین و گیشدان ۷ مدرسه وجود دارد که از داشتن آب‌سردکن، کولر و حتی میز و نیمکت مناسب محروم هستند. به گفته وی بیشترخانواده‌ها توان مالی برای تهیه هزینه سرویس مدرسه را ندارند؛ به همین دلیل اغلب دانش‌آموزان روستاهای اطراف به‌ویژه دختران از تحصیل دور می‌مانند و خانه‌نشین می‌شوند.
در همین زمینه فرماندار بشاگرد به همشهری گفت: در این شهرستان ۳ مدرسه کپری و ۸ مدرسه کانکسی فعال است که مدارس کپری با توجه به توسعه مدارس روستایی و جلوگیری از ترک دانش‌آموزان از تحصیل دایر است. «احمد محمودی» در خصوص طرح‌های قابل اجرا برای ارتقای سیستم موزشی در بشاگرد بیان کرد: توسعه مدارس شبانه‌روزی و تجمیع دانش‌آموزان در یک مکان (دخترانه، پسرانه) با استفاده از دبیران مجرب و ساعی می‌توان انتظار پیشرفت در آموزش داشت.
- دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در سیریک
در همین زمینه فرماندار شهرستان سیریک، «احمد جمال‌الدینی»، گفت: آمار ترک تحصیل کنندگان سال گذشته در این شهرستان نزدیک به ۲۰۰ نفر در هر ۳ مقطع تحصیلی (ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم) بود که با برنامه‌ریزی در شورای آموزش و پرورش و کمک سایر افراد و متنفذان منطقه‌ای، همه افراد شناسایی شدند و در دیدار چهره به چهره با اولیا و دانش‌آموزان حدود ۶۰ درصد آنان به مدارس بازگشتند.
وی در زمینه اقدامات انجام‌شده افزود: تلاش می‌کنیم با شناسایی اسمی دانش‌آموزان، بررسی علل ترک‌تحصیل و رفع موانع آن نظیر رفع فقر، احداث مدارس جدید، ارائه سرویس به صورت روستامرکزی، کمک مالی به اولیا و آموزش خانواده‌ها باعث تشویق جامانده‌های از تحصیل به ادامه تحصیل شویم. فرماندار سیریک گفت: این‌جا مدرسه کپری نداریم؛ همچنین مدرسه کانکسی که به صورت کامل کانکس باشد هم وجود ندارد. به گفته وی فقط ۲ کلاس در مدرسه بمانی به صورت کانکسی فعال است.
- ۴۰۰ دانش‌آموز بازمانده از تحصیل
«محمد رادمهر»، فرماندار جاسک، تعداد دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل شهرستان جاسک را حدود ۴۰۰ نفر دانست و افزود: بهترین راهکار برای کمک به دانش‌آموزان از تحصیل بازمانده، سرویس ایاب و ذهاب روستای مرکزی، تقویت و توسعه مدارس شبانه‌روزی و راه‌اندازی مدرسه متوسطه اول در بخش‌های کوهستانی است.