ائتلاف استراتژیک شرقی

ائتلافی که شامل روابط استراتژیک در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی و حتی نظامی می‌شود. از سوی دیگر قابل توجه است که تمام این تلاش‌ها به دور از بزرگ‌ترین قطب قدرت در جهان، یعنی آمریکا صورت می‌گیرد. علت این امر نیز تجربه تاریخی است که آمریکا در طول تاریخ از خود برجای گذاشته و ثابت کرده نمی‌توان به این کشور اعتماد کرد؛ آمریکا متحدان خود را در نخستین و ساده‌ترین بحران‌ها رها کرده و به‌عبارت صریح‌تر، آنها را می‌فروشد.

امروز روابط ترکیه و ایران به‌ویژه در حوزه‌های امنیتی و اقتصادی، از سطح همکاری‌های دوستانه فراتر رفته و بعد استراتژیکی پیدا کرده است. شرایط حاکم بر روابط ۲ کشور به‌گونه‌ای است که هیچ‌یک از آنها نمی‌تواند از این روابط چشم‌پوشیده یا آن را قطع کند؛ به‌عبارت دیگر، منافع دوجانبه در استمرار و تقویت روابط میان تهران و آنکارا وجود دارد. انتظار می‌رود این روابط استراتژیک میان ۲کشور و همچنین روابط آنها با روسیه بیش از هر زمان تأثیر مثبتی بر پرونده سوریه به‌عنوان حساس‌ترین پرونده کنونی منطقه داشته باشد.

امروز ترکیه نشستی را میزبانی می‌کند که اهمیت آن با سایر نشست‌های مشابه میان سران ۳کشور قابل مقایسه نیست. ولادیمیر پوتین، رجب طیب اردوغان و حسن روحانی قرار است در جریان این نشست راه‌حل‌های سریع برای پایان بحران سوریه را مورد بررسی قرار دهند؛ بحرانی که دیگر هیچ‌یک از طرف‌های یادشده قادر به تحمل تبعات و مشکلات آن نیست. از ترکیه و ایران انتظار می‌رود با روابط عمیق‌تر و حکمت بیشتری به حل بحران سوریه بپردازند؛ چرا که این بحران بدون توافقی جامع میان کشورهای روسیه، ترکیه و ایران پایان نخواهد یافت.

تمام اینها در حالی است که نوعی نگرانی اسرائیلی (و حتی برخی کشورهای عربی) نسبت به تحولات اخیر در روابط استراتژیک میان ایران و ترکیه قابل ملاحظه است؛ امری که به لحاظ شخصی از آن استقبال می‌کنم. به‌عبارت دیگر، نگرانی اسرائیل از این روابط دلیلی است بر اهمیت و صحیح بودن آن! مسئولان در تهران و آنکارا باید این نشانه‌های مهم را دریافته و جایگاه حقیقی کشورهایشان را درک کنند. ایران و ترکیه امروز ۲ قطب بلامنازع جهان اسلام به‌شمار می‌روند. اگر بخواهیم صریح‌تر سخن بگوییم؛ ترکیه اکنون قطب اسلامی - سنی و ایران قطب اسلامی - شیعی را نمایندگی می‌کنند.

براین اساس می‌توان با اطمینان گفت؛ تعامل میان ایران و ترکیه منجر به افزایش ثبات در جهان اسلام خواهد شد. از سوی دیگر می‌دانیم که بعد از ۲‌ماه آینده، کنفرانس تقریب مذاهب اسلامی به میزبانی تهران برگزار خواهد شد؛ کنفرانسی که براساس اطلاعات موجود، مقامات عالی رتبه‌ای از سوی ترکیه، ازجمله رئیس امور دینی این کشور در آن مشارکت می‌کنند. بنابراین انتظار می‌رود روابط میان ۲کشور در تمام جوانب سیاسی، اقتصادی، امنیتی و حتی نظامی افزایش یافته و تأثیر بیشتری بر مناسبات منطقه خاورمیانه داشته باشد. زمان آن فرا رسیده که از ضعف برخی کشورهای موجود در جهان اسلام عبور کرده و از ظرفیت کشورهای قدرتمند اسلامی برای تشکیل ائتلاف‌های مؤثر و کارآمد استفاده کنیم. هیچ شکی در این زمینه وجود ندارد که توسعه زمینه‌های همکاری میان ترکیه و ایران زمینه را برای افزایش ثبات در بسیاری از کشورهای منطقه، ازجمله سوریه، عراق یا حتی یمن فراهم خواهد کرد.

وضعیت تأسف‌بار امروز یمن بر کسی پوشیده نیست؛ درحالی‌که بسیاری از کارشناسان بر این باورند که راه‌حل این بحران با ورود ترکیه به صحنه و مذاکرات این کشور با ایران روشن
خواهد شد. ایران و ترکیه باید بدانند که نقطه ثقل مهمی را در جهان اسلام نمایندگی می‌کنند و از این‌رو، تعامل مثبت میان آنها آثار گسترده‌ای در سراسر جهان اسلام خواهد داشت؛ امری که بدون شک منافع اسرائیل را به خطر می‌اندازد. می‌دانیم که اسرائیل هم‌اکنون به شکل روزانه و در ابعاد مختلفی، ترکیه و ایران را مورد هجمه قرار می‌دهد و طبیعی است که نسبت به افزایش روابط این ۲ کشور با اهمیت، با یکدیگر نگران باشد. البته باید متذکر شد این نگرانی صرفا مربوط به افزایش روابط استراتژیک جدی میان تهران و آنکارا می‌شود و نه همسویی رسانه‌ای میان این ۲ کشور.

من این نکته را در مناسبت‌های مختلف به افکار عمومی یادآوری کرده و می‌کنم که منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا اکنون درگیر بحران‌های نظامی-امنیتی متعددی است؛ از لیبی گرفته تا یمن، عراق، سوریه و... بحران‌هایی که برنده اصلی در تمامی آنها بدون شک رژیم صهیونیستی است. این وضعیت باید به نفع قدرت‌های حقیقی جهان اسلام خاتمه یابد؛ امری که تنها راه آن، تعامل مستقیم میان این قدرت‌هاست.

از سوی دیگر می‌دانیم که نزدیکی میان ایران و ترکیه نگرانی مضاعفی را در غرب، مخصوصا محافل تصمیم‌گیر در آمریکا به‌وجود آورده است؛ واقعیتی که نشانه‌های روشن آن را می‌توان در تحریم‌های اعمال شده علیه هر ۲ کشور طی سال‌های اخیر مشاهده کرد. جالب است که دولت آمریکا هم‌اکنون از تمام دولت‌های کودتایی، استبدادی و بی‌ارتباط با صندوق‌های رأی در خاورمیانه حمایت می‌کند؛ درحالی‌که رفتار دیگری در قبال کشورهایی نظیر ترکیه یا ایران دارد، چراکه می‌داند دولت‌های متکی به آرای مردمی، آزاد و تصمیم‌ساز هستند و در مواضع مختلفی با سیاست‌های آمریکا مخالفت می‌کنند؛ درحالی‌که گروه اول به‌دلیل بحران مشروعیت حاضر به پذیرش تمام سیاست‌های واشنگتن هستند. علاوه بر تمام نکات یادشده، بدون شک نزدیکی استراتژیک میان ایران و ترکیه با روسیه، نگرانی غرب به رهبری آمریکا را نیز به همراه خواهد داشت.