روستاهای این دهستان از طبیعت بسیار زیبا برخوردارند و یکی از روستاهای برزند با نام قلعه برزند از توابع قاسمکندی به دلیل وجود حرم امامزاده «محمد بن محمد حنفیه(ع) » از نوادگان «علی بن ابی طالب(ع) » یک منطقه تاریخی و مذهبی و از روستاهای هدف گردشگری استان است. آثار تاریخی موجود نشان می‌دهد این دهستان قدمت بسیار و تاریخی پررمز و راز دارد و تداوم کاوش‌ها می‌تواند زوایای پنهان تاریخ آن را آشکار سازد. از سوی دیگر، با این‌که روستا جزو روستاهای هدف گردشگری استان اردبیل به شمار می‌رود، زیرساخت‌های لازم را برای توسعه ندارد هر چند این روزها مسئولان خبر از آماده شدن این زیرساخت‌ها برای احداث یک کمپ بزرگ گردشگری در آن می‌دهند.
- افتتاح کمپ بزرگ گردشگری
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل از آماده شدن زیرساخت‌های لازم برای ایجاد کمپ گردشگری در برزند گرمی خبر می‌دهد و می‌گوید: بر این اساس قرار است این مکان با هدف گردشگری با جاذبه‌های تاریخی، مذهبی و طبیعی آماده سرمایه‌گذاری شود. «نادر فلاحی» با بیان این‌که به‌زودی عملیات عمرانی در این منطقه با حضور سرمایه‌گذاران آغاز خواهد شد، می‌افزاید: این مکان در مساحت ۶ هزار متر مربع آماده شده است و بهره‌برداری از آن می‌تواند به عنوان نقطه عطفی برای گردشگری استان محسوب شود. وی به جاذبه‌های کم‌نظیر گردشگری شهرستان مرزی گرمی مغان در شمال استان اشاره و بیان می‌کند: احداث نمازخانه‌ها، ایجاد آلاچیق‌های استاندارد و مناسب و بهره‌برداری از سالن‌های پذیرایی و سکوهای اقامتی در مناطق گردشگری این منطقه در دستور کار قرار گرفته است.
کاوش‌های باستانی
اما این شهر تاریخی مدتی است مورد کاوش باستان‌شناسان هم قرار گرفته است. داده‌های تاریخی نشان از زوایای پنهان در تاریخ این شهر دارد. به گفته مدیرکل میراث فرهنگی استان، در باستان‌شناسی‌های انجام شده آثاری از دوران مس - سنگ، مفرغ، ساسانی، اوایل اسلام و سلجوقی تا قاجارشناسایی شده است. فلاحی در این باره می‌گوید: کاوش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که شهر باستانی برزند با احتساب بخش ارگ، ربط و شارستان وسعتی بیش از ۶۲ هکتار داشته است.
وی با اشاره به مکان تاریخی مذهبی اوجاق معروف به امامزاده سید محمد بن محمد حنفیه اظهار می‌کند: این محل به آثار دوره ایلخانی شباهت دارد و در یکی از گورستان‌های این شهر واقع شده است. فلاحی ادامه می‌دهد: یافته‌ها نشان می‌دهد مردم شهر باستانی برزند برای تامین آب شرب مورد نیاز از کاریز و سیستم آب‌رسانی تنبوشه استفاده می‌کرده‌اند و کاریز معروف به سوباشی یکی از منابع تامین آب این شهر بوده است که در مرکز دهستان و در روستای قاسمکندی قرار دارد. به گفته مدیرکل میراث فرهنگی استان، این شهر در راستای رودخانه برزند گسترش طولی داشته و از جنوب به شمال از دوره ساسانی تا قاجار بر وسعت شهر افزوده شده است.
سکونت از دوره ساسانی تا قاجاریه
همچنین، رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان گرمی در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری درمورد جزئیات بیشتر یافته‌ها در این شهر تاریخی بیان می‌کند: شهر برزند یکی از ۳ شهر مهم مغان بوده و تنها شهر تاریخی مغان است که هنوز هم به همان اسم نامیده می‌شود. «روح‌الله محمدی» می‌افزاید: طبق بررسی‌ها، این شهر از دوره ساسانی تا قاجار یک شهر مهم مسکونی بوده است. بعد از کاوش‌های دقیق می‌توانیم این شهر را به ثبت ملی برسانیم و حتی با توجه به اهمیت تاریخیش، در مرحله بعد، آن را به پایگاه پژوهشی تبدیل کنیم. محمدی می‌گوید: استقرار در این منطقه به دلیل وجود چشمه‌ها، قنات و رودخانه در طول تاریخ وجود داشته است، به طوری که ۳ گورستان از دوره‌های مختلف سلجوقی، صفوی و ایلخانی در محدوده شهر تاریخی برزند شناسایی شده است و این امر از پرجمعیت بودن این شهر نشان دارد. گاه وسعت گورستان‌ها با مساحت حتی بیش از یک هکتار هم وجود داشته است.
وی تاکید می‌کند: مطبخ یکی از خانه‌های این شهر تاریخی در دوره سلجوقی کشف شده و نشان می‌دهد این شهر در دوره مذکور رونق زیادی داشته است. به گفته این مسئول، آخرین سکونت در این شهر در قالب پایگاه نظامی در دوره رضاشاه پهلوی بوده است و در حال حاضر روستاهای دهستان برزند در جوار شهر برزند به حیات خود ادامه می‌دهند.
برزند در تاریخ مکتوب
کارشناسان معتقدند دهستان برزند شامل روستاهای زیبایی چون قاسمکندی، قلعه برزند و توسانلو باقیمانده شهر بزرگ و تاریخی برزند است. در کتاب تاریخی «المسالک و الممالک» نوشته «ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله خردادبه» که یکی از قدیمی‌ترین و نخستین اثرهای جغرافیایی بعد از اسلام به حساب می‌آید و در آن حدود اقلیم و راه‌ها بر پایه اثر جغرافیایی بطلمیوس به رشته تحریر درآمده است، در مورد برزند نوشته شده است: «برزند مکانی بود مسکونی که افشین آن را بازسازی کرد و به صورت شهری درآورد، در آنجا ساکن شد، از برزند تا سادراسب که در آن اولین خندق افشین قرار دارد دو فرسخ و تا زهرکش که در آن دومین خندق قرار دارد، ...».
«احد قاسمی» کارشناس ارشد جغرافیای سیاسی در کتاب «مغان، نگین آذربایجان» هم به این مهم اشاره کرده و نوشته است: «مورخان این روستا را تا سده هفتم به عنوان یکی از شهرهای بزرگ و آباد آذربایجان یاد کرده‌اند که در اثر حمله مغول به کلی ویران شده و از آن به نام شهر سوخته یاد شده است».همچنین، «میرنبی عزیززاده» در کتاب «تاریخ دشت مغان» به شهر تاریخی برزند و قدمت بنا و شجره امامزاده اشاره کرده و آورده است؛ سنگ قبر حکاکی شده امامزاده در حمله ارتش سرخ روسیه (شوروی سابق) به دشت مغان به غارت رفته و بنای قدیمی نیز به آتش کشیده شده است». وی همچنین به آثار سوختگی قابل مشاهده در دیواره‌های سردابه این منطقه اشاره کرده است.