با این حال مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان اطمینان می‌دهد حال درختان شهر خوب است و با روش‌هایی که برای تیمار درختان به کار برده‌اند، قرار نیست وزش بادهای فصل سرما آنها را از پا بیندازد. زنده نگه داشتن فضای سبز ۳ هزار و ۷۰۰ هکتاری اصفهان که روزگاری بالاترین سرانه سبز در کشور را به نام خود ثبت کرده بود، سال‌هاست که به یکی از چالش‌های مهم مدیران شهری تبدیل شده است. در این زیست‌بوم بحران‌زده، ۳ تا ۴ میلیون اصله درخت نیز وجود دارد که مدت‌هاست با حداقل آب ممکن و گاهی پساب تصفیه شده فاضلاب آبیاری شده‌اند و با خزان زودرس، خشک شدن ریشه‌ها و سقوط در تندبادهای فصل سرما، رنج بی‌آبی گیاهان در قلب بحران آب اصفهان را در سکوت فریاد زده‌اند.
- چالش کیفیت و کمیت آب در فضای سبز
«محمد کوشافر»، دکترای خاک‌شناسی و فعال محیط‌زیست اصفهان درباره چالش‌های کنونی فضای سبز به همشهری می‌گوید: یکی از این چالش‌ها، وضعیت کمی یا مقدار آب در دسترس برای آبیاری فضای سبز است، چون باز و بسته شدن آب زاینده‌رود، علاوه بر مقدار آب‌های زیرزمینی، روی کیفیت آب نیز تاثیرگذار بوده است. دومین چالش فضای سبز، آلودگی هوا با انوع ذرات معلق، گرد و غبار و حتی آلودگی‌های شیمیایی است که جذب درختان می‌شود و سلامت آنها را به خطر می‌اندازد.
وی با اشاره به نقش موثر درختان و فضای سبز شهری در پالایش و تلطیف هوا می‌افزاید: برخلاف درختان و گونه‌های گیاهی بومی شهر که با اقلیم کم‌آب سازگارترند، برخی اقدامات مانند کاشت گل‌ها و گیاهان زینتی نه تنها نقشی در تصفیه هوا ندارد، بلکه میزان مصرف آب را افزایش می‌دهد و این یکی از سیاست‌هایی است که نیاز به اصلاح و بازنگری دارد. کوشافر راهکار مدیریت درست فضای سبز در اقلیم اصفهان را تغییر راهبرد از توسعه بر مبنای سرانه به سمت توسعه بر مبنای ظرفیت‌های زیست‌بومی می‌داند و می‌گوید: این نگاه که به ازای هر شهروند باید مقدار مشخصی فضای سبز ایجاد کرد، نادرست است چراکه در اصفهان با محدودیت منابع آب روبه‌رو هستیم و نمی‌توانیم هم‌پای افزایش جمعیت یا توسعه صنایع، سرانه فضای سبز را بالا ببریم بلکه باید میزان آب قابل دسترسی در طول سال را محاسبه و متناسب با آن، برای کاشت گونه‌های کم‌مصرف و مقاوم‌تر در شهر برنامه‌ریزی کنیم.
- سرعت لاک‌پشتی حذف چمن
وی با تاکید بر لزوم توجه به فضای سبز اکولوژیک در شهر، توضیح می‌دهد: انتخاب گونه‌های مناسب و سازگار و توجه به ظرفیت‌ها و محدودیت‌های منابع آبی، مهم‌ترین موضوعاتی است که در فضای سبز اکولوژیک باید مورد توجه قرار گیرند. دکترای خاک‌شناسی و فعال محیط زیست اصفهان با انتقاد از حرکت لاک‌پشتی حذف چمن در شهر، می‌گوید: حذف چمن و گل‌های زینتی یکی از سیاست‌های مهم در دستور کار شهرداری است اما متاسفانه سرعت اجرای این طرح بسیار کند است و هنوز هم در حاشیه بزرگراه‌ها کاشت چمن ادامه دارد یا پل‌های روگذر با گلدان‌ها و گل‌هایی زینت داده می‌شوند که گونه‌هایی آب‌بر هستند و این نوع شهرآرایی، ناخودآگاه به شهروندان نیز القاء می‌کند که بحران آب چندان جدی نیست. وی استفاده از پساب برای آبیاری فضای سبز را نیز نوعی انتقال آب از نقطه‌ای به نقطه دیگر در حوضه زاینده‌رود می‌داند و می‌افزاید: در گذشته که این پساب برای آبیاری فضای سبز شهری استفاده نمی‌شد، به زمین فرو می‌رفت و سفره‌های آب زیرزمینی را تغذیه می‌کرد و نقش موثری در متعادل‌سازی بیلان آب در این حوضه داشت.
- ریشه و تنه درختان، غرق در تنش آبی
کوشافر با اشاره به تنش درختان اصفهان در اثر بحران آب، می‌گوید: ریشه درختان کهنسال در عمق پایین‌تری قرار دارد و معمولا با مصرف آب‌های زیرزمینی سیراب می‌شود به همین دلیل افت سطح آب‌های زیرزمینی درختان قدیمی را دچار مشکل کرده و این تنش به اندازه‌ای جدی است که باعث خشک یا چروکیده شدن ریشه‌ها شده و اگر از حالا برای این مشکل چاره‌اندیشی نکنیم، ممکن است با وزش بادهای پاییز و زمستان، درختان به راحتی سقوط کنند. از سوی دیگر باید برنامه‌ای برای پروژه‌های عمرانی تدوین شود تا در آینده کمتر شاهد قطع درخت در مسیر اجرای طرح‌های عمرانی باشیم.
اما در دیگر سو، مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان درباره مشکلات ریشه و تنه درختان کهنسال شهر به همشهری می‌گوید: متاسفانه هیچ آمار دقیقی از سن درختان شهر وجود ندارد که بتوانیم بگوییم دچار فرسودگی هستند یا خیر. در بعضی مناطق از جمله منطقه یک شهرداری شناسنامه‌دار کردن درختان در دستور کار قرار گرفته و به زودی منطقه به منطقه این طرح را اجرا می‌کنیم تا تمام درختان شناسنامه‌دار شوند اما در حال حاضر فقط می‌توانیم بگوییم که درصد بالایی از ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار درخت موجود در شهر، سن بالایی دارند.
- بیماری سخت درختان حاشیه زاینده‌رود
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان، بارندگی‌های بهاره و جاری ماندن آب در رودخانه زاینده‌رود را نجات‌بخش فضای سبز اصفهان می‌داند و می‌گوید: ۳ سال بود که با کاهش بارش‌های فصل پاییز تا بهار روبه‌رو بودیم و این موضوع، فضای سبز را از منبع اصلی آبیاری خود یعنی آبیاری طبیعی با باران محروم کرده بود. «فروغ مرتضایی‌نژاد» با اشاره به خشکی زاینده‌رود در اثر خشکسالی‌های پی‌درپی می‌افزاید: خشکی رودخانه، افت سطح آب‌های زیرزمینی و مشکلات زیست‌محیطی شهر نیز فشار دوچندانی بر درختان و فضای سبز شهر تحمیل و آن را با تنش بی‌آبی مواجه کرده بود. وی خزان زودرس درختان از میانه‌های فصل تابستان را نشانگر همین تنش جدی در فضای سبز می‌داند و می‌گوید: این مشکل در دوسال گذشته به اوج رسیده بود اما خوشبختانه امسال به دلیل بارش‌های مناسب و تغذیه سفره‌ها و چاه‌های زیرزمینی به‌ویژه در حاشیه رودخانه، تا اندازه زیادی برطرف شده‌است.
مرتضایی‌نژاد درباره جایگزینی درختان آسیب‌دیده در اثر کم‌آبی یا طغیان بیماری‌ها نیز توضیح می‌دهد: از پارک ایثارگران تا بلوار آیینه‌خانه، ملت و بوستان سعدی تا ناژوان یعنی از سمت شرق به غرب اصفهان و در حاشیه زاینده‌رود، درختان بیماری به چشم می‌خورند که با وجود درمان‌های سال‌های اخیر، حالشان بدتر شده و به همین دلیل امسال با همکاری چند شرکت، طرحی را به صورت پایلوت اجرا می‌کنیم که علاوه بر تزریق دارو به تنه، ریشه و حتی خاک، یا برنامه‌هایی مانند هوادهی به خاک و... در کنار درختان آسیب‌دیده، یک درخت دیگر بکاریم تا اگر موفق به درمان قطعی نشدیم، بتوانیم تا ۵ و ۱۰ سال آینده، آنها را جایگزین کنیم.
مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان با اشاره به رفع مشکل خزان زودرس در فضای سبز، می‌گوید: سال‌های گذشته، از اواسط مردادماه درختان به تدریج دچار زردی و ریزش برگ می‌شدند اما خوشبتانه امسال حال درختان عالی است، هیچ‌گونه مشکلی ندارند و همان‌گونه که می‌بینید حتی تا اواسط مهرماه نیز برگ سبز دارند. وی از وجود دستورالعمل‌های ویژه برای نگهداری از درختان کهنسال خبر می‌دهد و تاکید می‌کند: برای آبیاری این درختان در سال‌های آینده نیز دستورالعمل‌های ویژه‌ای تدوین شده و حتی پیمانکاران جداگانه‌ای برای حفظ و رسیدگی به آنها به کار گرفته شده‌اند تا از خشکی و نابودی درختان که سرمایه شهر هستند جلوگیری کنیم. اصفهان باغ‌شهری است که با استفاده از گونه‌های گیاهی مقاوم به خشکی و توجه به سلامت درختان پس از طوفان‌های پیاپی خشکسالی، می‌توان سرانه فضای سبز آن را حفظ کرد و مناظر زیبایی از فضای سبز بومی را در آن به نمایش گذاشت.
- نیاز ۵۵ میلیون متر مکعبی فضای سبز اصفهان به آب
«حسین امیری»، معاون خدمات شهری شهرداری اصفهان می‌گوید: با توجه به کمبود منابع آبی، ساخت تصفیه‌خانه‌های پساب تکمیلی برای آبیاری فضای سبز، به عنوان یکی از برنامه‌های مهم در دستورکار معاونت خدمات شهری قرار گرفته است؛ برای استفاده از آب‌های خاکستری نیز برنامه‌ریزی‌های خوبی انجام شده، به طوری که ۶۹ کیلومتر طول پروژه‌ای است که در سطح مناطق ۱۵گانه شهرداری اصفهان اجرا شده و بیش از ۲۰ هزار متر مکعب مخزن نیز در حال احداث است.
وی می‌افزاید: اعتباری که برای اجرای این پروژه‌های زیرساختی هزینه می‌شود، افزون بر ۵۰ میلیارد تومان است که اقدامی ماندگار برای شهر خواهد بود و می‌تواند وابستگی به آب زاینده‌رود را تا ۴۰ درصد کاهش دهد. امیری متولی نظارت و نگهداری بیش از ۵ هزار و ۲۰۰ هکتار فضای سبز شهر را سازمان پارک‌ها و فضای سبز عنوان می‌کند و می‌گوید: با این وجود براساس آمار می‌توان گفت که در حال حاضر سرانه فضای سبز هر شهروند اصفهانی ۸/۲۷متر مربع بوده که اگر فضای سبز تفرجگاهی را نیز محاسبه کنیم نسبتا مناسب است، اما سرانه فضای سبز تفرجگاهی با ۵/۳مترمربع بسیار کم است. در خصوص نیاز آبی برای آب‌رسانی فضای سبز سالانه بالغ بر ۵۵ میلیون متر مکعب آب نیاز داریم که با صرفه‌جویی‌های انجام شده با ۳۳ میلیون متر مکعب آب، نگهداری فضای سبز شهر انجام می‌شود.
معاون خدمات شهری شهرداری اصفهان ادامه می‌دهد: برای استفاده از روش‌های نوین در آبیاری فضای سبز شهر نیز اقدامات گسترده‌ای در بعضی از مناطق ۱۵گانه شهر انجام شده که در این روش با توجه به این‌که آبیاری‌های تحت‌فشار به دلیل مشکلاتی همچون تخریب یا دستکاری مواجه است، آبیاری با روش زیرسطحی در بسیاری از مناطق توصیه شده و در حال انجام است. همچنین در قراردادهای جدید، پیمانکاران فضای سبز به استفاده از کارگر کارشناس آبیاری ویژه نظارت بر مصرف، انتقال و تاسیسات آب موظف شده‌اند.