روزی برای یادآوری این‌که روستاها مهد تولید هستند و تغییر ساختار و بافت فرهنگی و اجتماعی این جوامع محلی و ریشه‌دار می‌تواند آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی زیادی به جامعه وارد کند. مازندران به عنوان یکی از استان‌های بالای جدول از نظر جمعیت روستایی و همچنین تعداد روستاها مطرح است. بیش از ۴۳ درصد جمعیت استان در روستاها ساکن هستند. جمعیت روستایی با رشدی حدود ۵۴ هزار نفری از حدود یک میلیون و ۳۳۳ هزار نفر در سال ۱۳۹۰ به حدود یک میلیون و ۳۸۷ هزار نفر در سال ۱۳۹۵ رسید.
این رشد آماری از یک سو می‌تواند بیانگر مهاجرت معکوس در مازندران باشد و از سوی دیگر می‌توان آن را به افزایش مهاجرت از استان‌های دیگر به این استان نسبت داد. اما «خسرو طالبی» مدیر کل امور روستایی و شوراهای مازندران معتقد است؛ این افزایش جمعیت ناشی از مهاجرت معکوس از شهرها به روستاهای استان است و نباید آن را به حساب مهاجرت از استان‌های دیگر گذاشت.
- افزایش مهاجرت معکوس
مدیر کل امور روستایی و شوراهای مازندران در گفت‌وگو با همشهری با بیان این‌که آمارها نشان می‌دهند مهاجرت معکوس در مازندران آغاز شده و رو به افزایش است، گفت: سختی‌های زندگی در شهر و مسائلی مانند ترافیک و قیمت بالای مسکن در بازگشت به سمت روستاها تاثیرگذار است. علاوه بر این، پرداخت برخی تسهیلات اشتغال‌زایی میل به بازگشت در روستاها را بیشتر کرده است. طالبی ادامه داد: پارسال و امسال روستاییان حدود ۵۰۰ میلیارد تومان تسهیلات اشتغال‌زایی دریافت کردند.
همین حمایت‌ها و پایداری فعالیت‌های اقتصادی در روستاها از عوامل بازگشت جوان‌ها به روستاهاست. وی بیان کرد: با توجه به برخی پشتیبانی‌های خوبی که دولت در سال‌های اخیر از روستاییان در زمینه اشتغال و گسترش زیرساخت‌ها انجام داد، جمعیت روستایی مازندران در حال افزایش است. این مسئول افزود: خوشبختانه در بخش‌های مختلف اقتصاد روستا اعم از دامداری، کشاورزی، هنرهای دستی، بوم‌گردی و مشاغل خانگی اتفاقات حمایتی خوبی افتاده که سبب افزایش میزان رضایت از زندگی و فعالیت اقتصادی در روستاها شده است.
بر همین اساس برداشت ما این است که مهاجرت معکوس در مازندران ادامه خواهد داشت. طالبی از آماری قابل توجه در زمینه جمعیت روستانشینان مازندران خبر داد و گفت: بر اساس آخرین آمار که هنوز به طور رسمی اعلام نشده است، میزان جمعیت روستایی مازندران در حال حاضر به حدود ۴۸ درصد جمعیت استان رسیده است که بیشتر شدن سرعت مهاجرت معکوس در مازندران طی چند سال اخیر را نشان می‌دهد.
- نقش حمایت در احیای روستاها
مدیر کل امور روستایی و شوراهای استانداری مازندران با بیان این‌که ادامه حمایت از روستاییان در قالب ارائه تسهیلات به روستاییان و گسترش زیرساخت‌های روستایی سبب استمرار در برگشت جمعیت می‌شود، تصریح کرد: امروز بخش عمده روستاهای مازندران از آب، برق و حتی گاز بهره‌مند هستند. از طرفی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی مازندران با جدیت در حال اجرای طرح‌های هادی و بازسازی روستاهاست.
این مسئول ادامه داد: پرداخت وام مسکن ۴۰ میلیون تومانی روستایی نیز هر چند ممکن است با توجه به تورم، بخش قابل توجهی از هزینه‌های ساخت مسکن را تامین نکند، اما انگیزه‌ای برای ساخت مسکن در روستاها و بازگشت به این جوامع محلی است. وی اظهار کرد: بر اساس آخرین آمارهای موجود در مازندران ۳۶۲۲ آبادی و ۲۸۰۶ روستا وجود دارد که از این تعداد ۲۴۳۷ روستا بالای ۲۰ خانوار جمعیت دارند. حدود ۲۲۰۰ دهیاری فعال در استان داریم، اما پیش‌بینی می‌شود که با توجه به روند افزایشی جمعیت در برخی روستاهای مازندران، تعداد دهیاری‌ها نیز با بالا رفتن جمعیت برخی روستاهای دیگر بیشتر شود.
این مسئول به وجود برخی روستاهای در معرض متروکه شدن در استان نیز اشاره کرد و گفت: نزدیک به ۳۰ روستا در استان داریم که در خطر مهاجرت و صفر شدن جمعیت هستند. مشخصات این روستاها و وضعیت جمعیتی و نیازهای این روستاها به سازمان برنامه و بودجه اعلام شده تا اقدامات لازم برای جلوگیری از مهاجرت و صفر شدن جمعیت این روستاها انجام شود. به گفته طالبی، اضافه شدن برخی زیرساخت‌ها و حمایت از ساکنان این روستاها با پرداخت تسهیلات و فراهم کردن زمینه اشتغال و خدمات ابتدایی زندگی می‌تواند از متروکه شدن آنها جلوگیری کند که پیگیری‌ها برای تحقق این هدف در حال انجام است.
- حفظ هویت روستاها
مدیر کل امور روستایی و شوراهای استانداری مازندران درباره فرایند تغییر بافت و ساختار روستاها طی سال‌های اخیر و اقداماتی مانند تجمیع چند روستا و تاسیس شهرهای جدید در مازندران گفت: از نظر اداره کل امور روستایی و شوراها اصل این است که هویت و بافت روستا حفظ شود، زیرا شهرنشینی مسائل خاص خودش را دارد و وقتی برای یک یا چند روستا ساختار شهری تعریف شود، برخی مسائل هویتی آن دستخوش تغییر می‌شود. به همین دلیل با تبدیل روستاها به شهرها مخالفیم.
این مسئول بیان کرد: یکی از سیاست‌های مد نظر برای ساخت‌وساز در روستاهای مازندران، با توجه به افزایش مهاجرت و تقاضا برای ساخت مسکن، عمودی‌سازی است. این موضوع در دستور کار دولت و استانداری قرار دارد تا با توجه به حاصلخیزی زمین در روستاها، زمین‌ها کمتر برای ساخت‌وساز مورد استفاده قرار گیرند. از طرفی شرایط برای ساخت مسکن با تعداد بیشتر نیز فراهم باشد.
طالبی با اشاره به این‌که حفظ هویت فرهنگی و اجتماعی روستایی هم مد نظر قرار دارد، ادامه داد: کارهای خوبی مانند افزایش توجه به ورزش‌ها و بازی‌های بومی محلی، برپایی جشنواره‌های فرهنگی و اقتصادی بومی، همچنین حفظ و اشاعه داشته‌های فرهنگی و میراثی توسط دستگاه‌های مختلف در حال انجام است تا در عین حال که روستاها از نظر زیرساختی به روز می‌شوند، از نظر هویتی کمتر آسیب ببینند.
- بهینه‌سازی منابع و بهره‌وری از فرصت‌ها
مدیر کل امور روستایی و شوراهای استانداری مازندران توجه به سند آمایش برای توسعه روستاها و افزایش فعالیت‌های اقتصادی در این مناطق را نکته‌ای مهم و ضروری در توسعه جوامع روستایی استان برشمرد و اظهار کرد: سند آمایش توسط سازمان برنامه و بودجه تدوین شده و در اختیار این اداره کل نیز قرار گرفته است. برای تحقق اهداف موجود در سند آمایش به برنامه‌ریزی دقیق‌تری نیاز داریم. مسائلی مانند تعریف الگوی مناسب کشت برای روستاها وانتخاب نوع فعالیت اقتصادی بر اساس توانمندی‌های منطقه در این موضوع اهمیت زیادی دارد. طالبی با اشاره به رونق گردشگری روستایی طی سال‌های اخیر در مازندران بیان کرد: تعداد زیادی از روستاهای مازندران به عنوان روستاهای هدف گردشگری معرفی شدند.
نشست‌های زیادی هم برای استفاده از فرصت‌های گردشگری با حضور مدیران دستگاه‌های مختلف برگزار شده تا برای استفاده از ظرفیت‌های محلی تصمیم‌گیری شود. بهینه‌سازی منابع محلی از وظایف این اداره کل است، اما در این مسیر هنوز با نقطه مطلوب فاصله داریم و باید تلاش‌های بیشتری انجام شود. این مسئول درباره کمبود تجهیزات و ماشین‌آلات خدماتی مانند ماشین آتش‌نشانی یا خودروهای حمل زباله در روستاهای مازندران اظهار کرد: کمبود این تجهیزات در روستاهای مازندران محسوس است.
سال‌های قبل شرایط بهتر بود و حمایت‌های بیشتری انجام می‌شد، اما به دلیل شرایط خاص اقتصادی امسال فقط توانستیم یک خودرو آتش‌نشانی برای واگذاری به مناطق روستایی استان دریافت کنیم. وی با اشاره به این‌که برای تهیه ماشین حمل زباله نیز پیگیری‌هایی در حال انجام است، ادامه داد: دولت تسهیلات ارزان‌قیمتی برای خرید ماشین‌آلات خدماتی روستاها در نظر گرفته است. ضمن این‌که ۲ ماه پیش نیز حدود ۵ میلیارد تومان اعتبار جذب و بین روستاهای استان تقسیم شد.
- برنامه‌های روز ملی روستا
«خسرو طالبی» مدیر کل امور روستایی و شوراهای استانداری مازندران درباره برنامه‌های روز ملی روستا در مازندران گفت: هفته گذشته جلسه‌ای با بخشداران و رئیسان شورای بخش داشتیم و برنامه‌های مد نظر را ترسیم کردیم. قرار شد به مناسبت روز ملی روستا در هر شهرستان یک نمایشگاه محصولات روستایی برپا شود.
وی ادامه داد: بخشداران نیز موظف شدند برای برپایی همایش روستایی در هر بخش برنامه‌ریزی کنند. امروز نیز همایش استانی روز ملی روستا با حضور استاندار و برخی مدیران استانی در هتل بادله ساری برگزار می‌شود. طالبی افزود: در این مراسم از برخی چهره‌های برجسته روستاهای مازندران در حوزه‌های مختلف اقتصادی، علمی، ورزشی، فرهنگی و سایر حوزه‌ها تجلیل می‌شود.