و بی‌توجهی به حقوق کودکان در طراحی امکانات و خدماتی مانند ناوگان حمل‌ونقل عمومی، معابر، مبلمان شهری، فضای سبز و... سیمای شهری را به تصویر می‌کشد که با کودکان غریبه است. روزگاری نه‌چندان دور، کودکان به راحتی می‌توانستند در محله‌های خلوت و کوچه پس کوچه‌های امن اصفهان، بازی و ماجراجویی کنند اما این روزها هجوم آلودگی‌های بصری، ایمنی ناکافی معابر، کمبود امکانات تفریحی و فرهنگی مانند محوطه‌های بازی و کتابخانه‌های ویژه، کودکان را در حصار خانه‌ها دلگیر کرده است.
- صف پروژه‌ها در انتظار بودجه
براساس آمارهای رسمی ثبت احوال استان اصفهان، بیش از یک میلیون و ۱۰۳ هزار و ۵۴۶ کودک زیر ۱۵ سال در اصفهان زندگی می‌کنند که دوست دارند به جای آسمان‌خراش‌ها و مغازه‌هایی که سیمای شهرها را قرق کرده‌اند، رد پایی از شادی، ایمنی و رنگ در کوچه و خیابان ببینند. «علیرضا نوروزی»، مشاور سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کل کشور در امور شهر دوستدار کودک و رئیس پیشین دبیرخانه شهر دوستدار کودک در این باره به همشهری می‌گوید: ۷ یا ۸ کلان‌شهر کشور در مسیر تبدیل به شهر دوستدار کودک حرکت می‌کنند و گام‌های خوبی نیز در این زمینه برداشته‌اند.
در اصفهان نیز به عنوان سومین کلان‌شهر کشور، حرکت در این مسیر با تصویب چند ضابطه برای توسعه فضای بازی کودکان یا ایجاد اتاق مادر و کودک، تغییر مبلمان شهری، ایجاد فضای سبز کافی، مناسب‌سازی معابر و... آغاز شد و می‌توان گفت که از نظر طرح و ضابطه در این بخش مشکلی نداریم. عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) با اشاره به بودجه ۵/۱ میلیاردی امسال شهرداری برای اجرای پروژه‌های شهر دوستدار کودک، می‌افزاید: البته رقم پیشهاد شده به شهرداری برای پیاده‌سازی مبلمان ویژه کودکان با طرح‌های دیگری مانند توسعه فضاهای بازی و... نزدیک به ۳ میلیارد تومان بود اما به دلیل تنگناهای مالی و اقتصادی، نصف آن تصویب شد.
- اتفاق ویژه‌ای نیفتاده است
نوروزی اقدامات لازم برای تبدیل اصفهان به یک شهر دوستدار کودک را به سه دسته تقسیم می‌کند و توضیح می‌دهد: دسته اول، مربوط به تصویب طرح‌ها و برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی است، پیش‌بینی امکانات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری برای پیاده‌سازی این طرح‌ها نیز اولویت‌های بعدی هستند. مشاور شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در زمینه شهر دوستدار کودک، همکاری سازمان‌هایی از جمله آموزش و پرورش، کانون پرورش فکری، دادگستری و بهزیستی را برای پشتیبانی از طرح‌های شهر دوستدار کودک ضروری می‌داند و می‌گوید: هم‌افزایی این دستگاه‌ها در کنار هم باعث می‌شود که برنامه‌های همه‌جانبه‌تری در زمینه شهر دوستدار کودک تدوین و اجرا شود. وی با تایید این موضوع که هنوز در اصفهان اتفاق ویژه‌ای برای توجه به حقوق کودکان رخ نداده است، می‌افزاید: پیشبرد این هدف نیاز به حمایت ویژه از سوی اعضای شورای شهر، مدیران شهری و حتی مسئولان استانی دارد، در غیر این صورت برنامه‌های مناسب‌سازی شهرها برای کودکان به حال خود رها می‌شوند.
- فاصله زیاد تا رسیدن به هدف
این کارشناس شهرسازی که شرایط اصفهان را در زمینه توجه به حقوق کودکان با دیگر کلان‌شهرهای کشور متفاوت نمی‌داند، می‌گوید: اصفهان به عنوان پایلوت شهر دوستدار کودک معرفی شده تا بتواند برای رسیدن به یک نقطه ایده‌آل برنامه‌ریزی کند، اما هنوز پیشرفت فعالیت‌هایی که در این زمینه انجام شده قابل قبول نیست و مشکلاتی مانند کمبود فضای بازی، وجود کودکان کار و امکانات حقوقی و خدماتی شهر به چشم می‌آید و با سرعت کنونی ممکن است ۲۵ سال طول بکشد تا بتوانیم به جایگاه مناسبی در این زمینه برسیم. نوروزی با اشاره به مشکلات کنونی اصفهان برای تامین رفاه و آرامش کودکان، می گوید: توجه به نیازهای کودکان در شهر یک برنامه پایان ناپذیر است اما اکنون برای رسیدن به شرایط مطلوب اصفهان برای کودکان در بخش هایی مانند توسعه فضاهای بازی فاصله ۲۵ساله داریم چرا که کمبودها در این بخش بسیار زیاد است و اگر مشکل پیش بینی شده ای به وجود نیاید، نزدیک به۲۵سال طول می کشد تا به وضعیت مناسب برسیم.
وی فاصله اصفهان با اهداف شهر دوستدار کودک را در بعضی شاخص ها۵ و برخی دیگر ۲۰تا۲۵سال می داند و می افزاید: امیدواریم نامگذاری اصفهان به عنوان شهر دوستدار کودک باعث توجه بیشتر اعضای شورای شهر و مدیران شهری به حقوق قشرهای فراموش شده ای مانند کودکان، معلولان، زنان و سالمندان شود. «فریده روشن»، رئیس کمیسیون فرهنگی ورزشی شورای اسلامی شهر و عضو شورای عالی سیاست‌گذاری شهر دوستدار کودک اصفهان نیز درباره نیازهای فراموش شده کودکان در سومین کلان‌شهر بزرگ کشور به همشهری می‌گوید: برای آن‌که به هدف شهر دوستدار کودک برسیم باید زیرساخت‌هایی را فراهم کنیم تا از زمان تولد تا سن ۱۵ سالگی یک کودک بتواند در شهر احساس رضایت و آرامش داشته باشد.
- جای خالی آرامش و آسایش برای کودکان
وی با اشاره به جای خالی این آرامش و آسایش برای کودکانی که در اصفهان زندگی می‌کنند، ادامه می‌دهد: چه از نظر نیازهای مادر و کودک و چه زیرساخت‌هایی که برای رفاه کودکان باید در شهر فراهم باشد مانند فضاهای بازی و تفریحی، در اصفهان ضعف‌های زیادی دیده می‌شود، گرچه وضعیت نسبت به گذشته بهتر شده و در بسیاری از مناطق ایجاد خانه‌های بازی در دستور کار قرار گرفته اما هنوز تا رسیدن به وضع مطلوب فاصله زیادی داریم.
روشن درباره پایین بودن بودجه‌ای که برای دبیرخانه شهر دوستدار کودک در نظر گرفته شده نیز یادآور می‌شود: مدیران مناطق ۱۵گانه و همچنین معاونت شهرسازی و معماری شهرداری موظف شده‌اند که پروژه‌های ویژه‌ای برای تغییر چهره اصفهان به شهر دوستدار کودک تعریف و اجرا کنند، به عنوان مثال در منطقه ۲، ساخت پردیس کودک در دستور کار قرار گرفته که می‌تواند تمام نیازهای بازی، آموزش و... کودکان را تامین کند، این طرح هفته گذشته تصویب شد و امیدواریم تا سال آینده اجرا شود. وی همچنین خانه کودک و نوجوان اصفهان را موظف به برنامه‌ریزی‌های فرهنگی و تفریحی ویژه این قشر می‌داند و می‌گوید: در عین حال رخدادهای بزرگی مانند جشنواره بین‌المللی کودک در اصفهان برگزار شد که با برنامه‌های جانبی مانند مدرسه خبرنگاری و فیلم‌سازی کودک و نوجوان توانست بخشی از نیازهای فرهنگی و تفریحی کودکان را پاسخ دهد. این عضو شورای شهر اظهار امیدواری می‌کند نمایندگان یونیسف تا پایان امسال با نامزدی اصفهان به عنوان شهر دوستدار کودک موافقت کنند و ادامه می‌دهد: در این صورت می‌توانیم بر اساس استانداردهای لازم برای بهبود امکانات و خدمات ویژه کودکان در شهر برنامه‌ریزی کنیم.
- ویژه‌برنامه‌هایی برای کودکان اصفهانی
۱۳ تا ۱۹ مهرماه به نام هفته ملی کودک نامگذاری شده و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، همچنین خانه کودک، وابسته به سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان، به مناسبت این هفته ویژه‌برنامه‌هایی را در شهر اجرا می‌کنند. «اکرم شبان»، کارشناس فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به برنامه‌های این کانون برای گرامیداشت هفته کودک اظهار کرد: از ۱۳ تا ۱۸ مهرماه، ویژه‌برنامه‌ای به نام «مهرواره بازی‌ها» با تاکید بر شادی و نشاط و با همکاری اعضای کمیته کودک در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در حال برگزاری است که شامل بخش‌های مختلفی مثل نمایشگاه، ابربازی‌های چوبی و همچنین انواع بازی‌های فکری و محلی است.
وی ادامه داد: از دیگر برنامه‌های کانون به مناسبت هفته ملی کودک، می‌توان به معاینه رایگان صافی کف پای کودکان اشاره کرد که با همکاری هلال‌احمر استان در دفتر مرکزی کانون انجام می‌شود. همچنین، از ۱۳ تا ۱۸ مهرماه نیز کودکان، با استفاده از عروسک‌های دست‌ساز خود در مراکز کانون، نمایش خلاق اجرا می‌کنند. شبان تصریح کرد: به‌منظور آگاه‌سازی خانواده‌ها از حقوق کودکان، ۱۷ مهرماه نشستی در کانون برگزار می‌شود و کودکان ۱۰ تا ۱۲ سال که عضو فعال کانون هستند نیز با استاندار اصفهان دیدار و مسائلی را حول محور حقوق خود و خواسته‌هایشان مطرح می‌کنند. مربیان کانون نیز در مناطق محروم شهر، آموزش حقوق کودک را طی این هفته، در دستور کار قرار می‌دهند.
- باید به فکر آینده کودکان بود
«مهدی جمالی‌نژاد»، معاون عمران وزیر کشور و شهردار پیشین اصفهان حمایت از آینده‌سازان کشور را باعث رشد و شکوفایی استعدادهای آنها می‌داند و می‌گوید: شهر دوستدار کودک آینده‌دار است، برای همین باید تمامی شهرهای ما دوستدار کودک باشند تا آینده‌ای روشن داشته باشند. وی با اشاره به تعامل شهر با کودکان می‌افزاید: شهر به کودکان و خلاقیتشان کمک می‌کند و کودک از شهر به عنوان بستر یاد می‌کند. در این زمینه، اصل صورت‌مسئله کودک است و آنها فقط بازیگر نیستند بلکه خود کارگزار آینده شهر هستند. بنابراین اصفهان باید زمینه را برای خیال‌پردازی کودکان فراهم کند همان‌طور که در دوره‌های تاریخی مختلف این موضوع به چشم می‌خورد، در این دوره نیز باید به فکر آینده کودکان بود.
- حلقه‌های مفقوده در حوزه کودک و نوجوان
مهدی قربانی- مدیر کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان:آیا مراکز فرهنگی خاص کودک و نوجوان امروز پاسخگوی نیاز این طبقه سنی هستند و آیا همگرایی و هم‌افزایی بین دستگاه‌های فرهنگی برای سیاست‌گذاری در این حوزه وجود دارد؟ پاسخ را می‌توان در چند جمله خلاصه کرد. آن‌هم این‌که نیاز به ایجاد قرارگاه فرهنگی استانی، هم‌افزایی بین دستگاه‌های تاثیرگذار در این حوزه و توجه ویژه به برنامه‌های کودک و نوجوان در استان اصفهان به شدت احساس می‌شود. این سه بخش را می‌توان حلقه‌های گم‌شده در حوزه کودک و نوجوان دانست که اگر بخواهیم مشکلات فرهنگی و تفریحی کودکان حل شود باید بدون حرف و شعار، به دنبال حل آنها باشیم.
در استان اصفهان ۶۱ مرکز تخصصی کودک و نوجوان با ارائه بیش از ۴۰ رشته تخصصی فعالیت می‌کنند اما تعداد مراکز و امکاناتی که در اختیار ماست به نسبت جمعیت و نیاز مخاطبان کافی نیست گرچه اصفهان یکی از برترین استان‌های کشور از نظر تعداد مراکز کانون پرورش فکری کودکان به شمار می‌آید اما اگر بخواهیم به جزئیات پراکندگی مراکز نگاهی کنیم متوجه می‌شویم که در شهر اصفهان با ۵/۲ میلیون نفر جمعیت، تنها ۱۳ مرکز فعال وجود دارد که اگر بخواهیم نگاه ویژه‌تری به این بخش شود باید در بودجه‌های کلان و استانی، مجموعه کانون پرورش فکری مورد توجه بیشتری قرار گیرد. نامزدی اصفهان به عنوان شهر دوستدار کودک یک اقدام مثبت است که می‌تواند زمینه‌ساز اتفاقات بسیار خوب برای کودکانمان باشد از جمله این‌که تمام نیروها و دستگاه‌های فرهنگی دغدغه‌مند در حوزه کودک را سر یک خط بیاورد تا با یکدیگر همراهی و همکاری کنند.
اما در حال حاضر می‌توان گفت امکانات زیرساختی و نرم‌افزاری لازم برای ارائه خدمات فرهنگی و آموزشی به کودکان فراهم نیست، همانگونه که می‌دانید تمام افراد سن ۶ تا ۱۸ سال جزو گروه کودک دسته‌بندی می‌شوند و تنها متولی ویژه فرهنگی برای این قشر کانون پرورش فکری است اما شهرداری‌ها، ارشاد، حوزه هنری، آموزش و پرورش و... هم در کنار فعالیت‌ها و خدمات دیگر خود، در این زمینه اقداماتی انجام می‌دهند.
اگر بخواهیم خدمات فرهنگی در حوزه کودک انسجام بیشتری پیدا کند در درجه اول نیاز به هم‌افزایی دستگاه‌های متولی و در درجه دوم نگاه ویژه به این بخش در بودجه‌های استانی و حتی فرا استانی داریم تا بتوانیم مکان‌های جدیدی را برای افزایش تعداد مراکز کانون پرورش فکری کودکان به‌ویژه در شهر اصفهان آماده و همچنین برای تجهیز و به روزرسانی امکانات مراکز موجود اقدام کنیم.