به گزارش همشهری، این استان از مجموع ۸ هزار گونه گیاهی کشور ۱۳۰۰ گونه را در خود جای داده است که گیاهان دارویی سهم بیشتری از آن را به خود اختصاص داده‌اند. در جزایر دریاچه ارومیه هم افزون بر ۵۸۵ گونه گیاه از مجموع گیاهان موجود در استان می‌روید که پسته وحشی از مهم‌ترین آنهاست. ارس کوهی، درخت سقز و بادام کوهی شاخص‌ترین گونه‌های موجود در جزایر نه‌گانه دریاچه ارومیه به شمار می‌روند. هر چند طی سال‌های اخیر، به دلیل استفاده بی‌رویه از منابع طبیعی و البته روش‌های غیراصولی در برداشت، گیاهان دارویی در بسیاری از مناطق استان در معرض نابودی قرار گرفته‌اند، در سایه برندسازی و برنامه‌ریزی مسئولان برای جهت‌دهی اقتصادی به برداشت این گیاهان چنین اتفاقاتی تکرارنشدنی خواهند بود. تمامی این محصولات نیاز مبرم به برندسازی دارند و کمک قابل توجهی به اقتصاد استان خواهند کرد. به تاکید مسئولان، سودآوری یک هکتار از این گیاهان حدود ۱۵ میلیون تومان و ۲۰ برابر بیشتر از سودآوری دیگر محصولات کشاورزی نظیر گندم است.
- نقش روستاییان در صنعت گیاهان دارویی
یک کارشناس کشاورزی با اشاره به این‌که آذربایجان‌غربی با دارا بودن صدها گونه گیاه دارویی در این زمینه در کشور ممتاز است و سالانه بیش از ۷۰ نوع عرقیات گیاهی در آن تولید می‌شود، اظهار می‌کند: قدمت استفاده از گیاهان دارویی نشان‌دهنده ارزش بالای آنهاست و می‌توان به عنوان جایگزینی برای طب مدرن از آنها استفاده کرد. «محمد مشایخی» می‌افزاید: برخی گونه‌های گیاهان دارویی قابلیت اهلی شدن و تولید انبوه دارند و باید در مسیر تجاری‌سازی قرار بگیرند.
در صورت انجام این کار، آذربایجان غربی به سمت تولید انبوه و صادرات گام برمی‌دارد و عامل توسعه مراودات تجاری خود خواهد شد. این کارشناس به نقش کشاورزان در تولید و پرورش گیاهان دارویی اشاره می‌کند و می‌گوید: روستاها نقش مهمی در توسعه اقتصادی هر منطقه دارند و اگر امکانات و تسهیلات خوبی در این زمینه فراهم شود، نیروهای علاقه‌مند روستایی هم می‌توانند در مسیر رشد و توسعه این فرایند اقتصادی فعال باشند. در سال‌های گذشته نبود امکانات مناسب در روستاها باعث شده است این قشر از جامعه آنجا را ترک و به شهرها مهاجرت کنند، اما بعد از توسعه برخی از روستاها و اقدامات مناسب رفاهی شاهد مهاجرت معکوس هستیم و افزایش فعالیت در حوزه تکثیر و پرورش گیاهان دارویی می‌تواند جایگزین کشاورزی‌های تعطیل شده به دلیل کم‌آبی در برخی روستاهای استان باشد.
- بهره‌برداری نادرست به دلیل افزایش استقبال
استاد دانشگاه و کارشناس گیاهان دارویی هم می‌گوید: در آذربایجان غربی، خصوصا کناره‌های غربی و شمال غربی دریاچه ارومیه، خارشتر که گیاه مناطق خشک و کویری است، می‌روید. این گیاه برای خوراک دام و مصارف دیگر جمع‌آوری می‌شود. گیاه دارویی شیرین‌بیان نیز در اغلب نقاط کوهستانی آذربایجان می‌روید و ریشه آن مورد استفاده طبی قرار می‌گیرد. بین گیاهان معروف دارویی ناحیه سردشت یک نوع شقایق وحشی کشف شده است که می‌توان از آن دارویی برای مبارزه با اعتیاد به دست آورد. خاصیت این دارو در کنگره جهانی داروشناسی تایید شده و به نام گیاه «آریا» به ثبت رسیده است. «ربابه سیدی یکانی» ادامه می‌دهد: منابع طبیعی کشور به‌ویژه آذربایجان غربی به علت بهره‌برداری‌های نادرست و بدون برنامه در سال‌های اخیر لطمه دیده است. از مهم‌ترین بهره‌برداری‌ها از منابع طبیعی، به خصوص مراتع و جنگل‌ها، قطع درختان به منظور تعلیف دام و برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی، خوراکی و زینتی است.
این کارشناس با اشاره به این‌که امروزه در دنیا داروهای طبیعی و گیاهی «طلای سبز» نامیده می‌شوند، اظهار می‌کند: گرایش عمومی جامعه به استفاده از دارو و درمان گیاهی و به طور کلی فراورده‌های طبیعی به‌ویژه طی سال‌های اخیر رو به افزایش بوده و مهم‌ترین علل آن اثبات آثار مخرب و جانبی داروهای شیمیایی از یک طرف و ایجاد آلودگی‌های زیست‌محیطی که کره زمین را تهدید می‌کند، از سوی دیگر بوده است. در استان آذربایجان غربی هم‌اکنون ۶۰ گونه گیاه خوراکی و دارویی در حال برداشت بی‌رویه از سوی بهره‌برداران سنتی است. آنها هم‌اکنون جزو گونه‌های در معرض انقراض محسوب می‌شوند. برداشت بی‌رویه و غیراصولی و تغییرات آب و هوایی عامل اصلی انقراض گیاهان دارویی استان است. زعفران وحشی، الاگز، انواع پیاز کوهی، کنگر، مندی و گل‌آقا جزو گونه‌های در معرض انقراض جدی هستند.
- امکان کشت گیاهان دارویی جدید در استان
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی درباره ظرفیت‌های این استان در تولید گیاهان دارویی بیان می‌کند: این استان رویشگاه ۵۲۰ گونه از گیاهان دارویی است که ۷۰ تا ۱۰۰ گونه از این تعداد خوراکی هستند. «عباسعلی روانلو» با اشاره به ویژگی‌های گیاهی آذربایجان غربی می‌افزاید: ۱۳۶۰ گونه از گیاهان موجود کشور در این استان می‌رویند که ظرفیت مناسبی برای انجام مطالعات و تحقیقات در زمینه گیاهان به شمار می‌رود. وی تاکید می‌کند: افزون بر ۵۸۵ گونه گیاه از مجموع گیاهان موجود در آذربایجان غربی در جزیره‌های دریاچه ارومیه می‌رویند که پسته وحشی از مهم‌ترین آنهاست. ارس کوهی، درخت سقز و بادام کوهی از شاخص‌ترین گونه‌های موجود در جزایر نه‌گانه دریاچه ارومیه هستند.
روانلو با اشاره به در حال انقراض بودن برخی از گونه‌های گیاهان ادامه می‌دهد: مطالعه ۱۲۰ گونه برای تعیین نوع پراکنش و مقدار موجود از آنها در طبیعت در حال انجام است و کار ۷۵ مورد از آنها به اتمام رسیده است. این مسئول با تاکید بر این‌که رویشگاه برخی از گیاهان به طور خاص شناسایی شده است، می‌گوید: ۶۰ گونه از گیاهان شناسایی شده در استان از جمله بیزه، اله‌گز، نعناع کوهی، ریواس، کنگر و ثعلب بومی منطقه هستند. روانلو همچنین به ظرفیت‌های کاشت این گیاهان در شهر اشاره و اظهار می‌کند: می‌توان کشت گیاهان دارویی را در فضاهای سبز شهری برای فرهنگ‌سازی به منظور استفاده از آنها در دستور کار قرار داد. این گیاهان اغلب نیاز کمتری به آب و مراقبت دارند، ولی باید فرهنگ استفاده از آنها نهادینه شود. رزماری، اسطوخودوس، انواع زنبق، انواع آویشن و نسترن از جمله گیاهانی هستند که قابلیت کشت دارند.
- ۵۲۰ گیاه دارویی در استان
یکی از ظرفیت‌های بکر و منحصر به فرد آذربایجان غربی که تاکنون مورد غفلت قرار گرفته و آنچنان که باید از ظرفیت‌های بالقوه آن برای توسعه و رونق بخشیدن به اقتصاد و اشتغال استان استفاده نشده، اقتصاد گیاهان دارویی است. این روزها رغبت به استفاده از داروهای شیمیایی کمتر شده و به جای آن گیاهان دارویی بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. این نیز می‌تواند فرصتی برای استفاده از این منابع منحصر به فرد آذربایجان غربی باشد. گیاهان دارویی و مواد طبیعی و مواد موثر موجود در آنها از دیرباز تاکنون نقش ویژه و ارزشمندی در طب سنتی و طبیعی داشته‌اند چراکه طب سنتی با پیشینه زیاد خود در فرهنگ، مذهب و تجارب نسل‌های گذشته ریشه دارد و سینه به سینه به نسل جدید انتقال یافته است. ۵۲۰ گونه گیاه دارویی در آذربایجان غربی وجود دارد که چوبان کبریتی، بادرنجبویه، شب‌بو، ختمی، آجی‌بیان، شیرین‌بیان، ثعلب، مرزه، اسپناخ، ایت‌بورنی، داغ‌قارپیزی، مندی، داغ‌سقزی، یمیشان، چریش، غازایاغی، قره یونجا، یارپیز، دوه دابانی، اوشقون، بید مشک، بادرشبو، بزوشه، بوغازقووران، کهلی‌اوتی، بولاغ‌اوتی، اوغلان‌اوتی و یارپیز با نام‌های متنوع بومی از معروف‌ترین آنها هستند.