در فرآوری زیتون موادی استفاده می‌شود که آلاینده محیط‌زیست هستند و باید مسئولان برای کاهش این آلایندگی اقدام جدی انجام دهند تا باغداری و فرآوری زیتون تبدیل به تهدیدی برای آلایندگی محیط‌زیست نشود.
- میزان تولید سالانه پساب
سرپرست سازمان حفاظت از محیط‌زیست شهرستان طارم می گوید: فرآوری زیتون خام نیازمند تلخ‌گیری و شیرین‌سازی است یا در بخش روغن‌گیری هم باید موادی افزوده شود که به صورت محلول در آب وارد محیط می‌شود و مشکلاتی را برای محیط‌زیست ایجاد می‌کند. غلامرضا عباسی می‌افزاید: در شهرستان طارم سالانه حدود ۹۶ میلیون‌لیتر پساب ناشی از فرآوری زیتون تولید می‌شود که البته مخلوط با آب زیتون است. عمده این پساب توسط مسیل‌ها به زمین‌های پیرامونی جاری می‌شود در حالیکه اصلا تصفیه نشده است و این پساب تصفیه نشده موجب آلودگی محیط می‌شود. اگر در مصرف موادی مانند نمک، اسید سیتریک و مانند آن که در فرآوری زیتون استفاده می‌شود استاندارد لازم رعایت نشود آثار مضری در محیط زیست بر جا خواهد گذاشت.
وی با بیان اینکه اقتصاد ۷۰ تا ۸۰ درصد مردم طارم بر مبنای باغداری زیتون یا فرآوری‌آن است، اظهار می‌کند: نتایج آنالیز پساب واحدهای فرآوری زیتون طارم آلودگی بی اودی و سی او دی بیش از استاندارد را تایید کرده است. محیط زیست پایش مداومی از محیط دارد و تاکنون هیچ مجوز استفاده از سامانه استاندارد تصفیه را برای واحدهای فرآوری صنعتی زیتون صادر نکرده است. شهرک صنعتی آب‌بر بیش از ۲۰ واحد فرآوری زیتون دارد و تاکنون هیچ واحدی برای دریافت مجوز نصب و بهره برداری تصفیه پساب فرآوری زیتون اقدام نکرده است.
سرپرست سازمان حفاظت از محیط‌زیست شهرستان طارم در پاسخ این سئوال خبرنگار همشهری که برای کاهش و کنترل آلایندگی این واحدها چه اقدامی انجام دادید؟، می‌گوید: برای واحدهای آلاینده اخطار زیست محیطی صادر کردیم. سال گذشته حدود ۲۱ مورد اخطار صادر شد که ۷ مورد به عنوان صنعت آلاینده معرفی و یک واحد نیز برای پیشگیری از دوام آلایندگی زیست محیطی پلمب شد. برخی واحدها نیز حوضچه جمع‌آوری پساب ساختند. همیشه نیز جلسه‌های مختلفی با نهادهی مرتبط برای کاهش پساب داشتیم.
عباسی بیان می‌کند: بیش از ۱۰۰ مجوز فعالیت برای واحدهای فرآوری زیتون در شهرستان طارم صادر شده است که البته برخی نیز فعال نیستند. ظرفیت این واحدها بین ۵۰ تا حداکثر یک هزار تن است. امسال پایش مستمر از واحدهای فرآوری زیتون انجام دادیم که هنوز جمع‌بندی آن مشخص نیست تا به طور دقیق بتوانم واحدهای آلاینده را اعلام کنم. بیشترین مکاتبات را درباره واحدهای آلاینده مستقر در شهرک فرآوری زیتون(شهرک صنعتی آب‌بر و ناحیه صنعتی‌آب‌بر) با دفتر مرکزی شرکت شهرک‌های استان زنجان داشتیم. مردم نیز از آلایندگی منتشر شده در آب‌های جاری شکایت کردند.
- تبدیل تفاله زیتون به خوراک
یکی از تولیدکنندگان زیتون در زنجان که دغدغه‌اش کاهش ضایعات فرآوری زیتون است، اظهار می‌کند: طرح بازیافت زیتون را از سال ۹۶ آغاز و امسال بهره‌برداری کردیم؛ در این طرح امکان بازیافت روغن از تفاله زیتون و تبدیل تفاله زیتون به خوراک دام، تولید زغال کربن فعال یا تولید زغال پخت غذا را داریم. سیدمحمد حسین میرابوالفتحی که حدود ۲۰ سال در تولید زیتون فعالیت دارد، اظهار می‌کند: اصولا پساب زیتون از ۲ بخش کارخانه‌های روغن‌کشی و دیگری هم تبدیل زیتون به انواع مواد کنسروی منشا می‌گیرد؛ برای تهیه این مواد آب، نمک، سود و اسیدستیریک استفاده می‌شود.
در کارخانه‌های روغن‌کشی به ازای هر کیلوگرم زیتون حدود ۱۲۰۰ کیلوگرم آب استفاده می‌شود که در این آب پلی فنول زیتون وارد می‌شود و این ماده در طبیعت از بین نرفته و از مجاری پساب کارخانه‌ها به محیط زیست وارد می شود. حدود ۵۰ درصد باقیمانده زیتون نیز حاوی پلی‌فنول است که در مدت ۴۰ روز این ماده در تفاله زیتون کپک زده و می‌گندد. حتی اگر این تفاله را برای غذای دام استفاده کنند، سالم نیست و آلودگی محیطی ایجاد خواهد کرد.
وی با اشاره بر اینکه اگر از روش ۲ فاز برای روغن‌گیری زیتون استفاده شود دیگر آبی مصرف نمی‌شود، ادامه می‌دهد: در طرحی که برای بازیافت تفاله زیتون و تولید روغن پومیس و سایرفراورده‌های یاد شده داریم، تفاله ناشی از فرآوری زیتون به سرعت فرآوری مجدد می‌شود و دیگر فرصت رشد قارچ‌های آلوده‌کننده را نخواهد داشت؛ با اجرای این طرح، از تفاله‌های زیتون حدود ۶۰۰ تن روغن، حدود ۲ هزار تن غذای دام سالم و حدود ۲۰۰ تن کربن فعال به دست می‌آید. با اجرای طرح فعلی توانایی جذب حدود ۱۳ هزار تفاله زیتون را در هر سال داریم که نقش موثری در بهینه شدن فرآوری محصولات کشاورزی و کاهش آلودگی در محیط زیست دارد.
- کاهش مصرف آب
فعال دیگر در حوزه روغن‌کشی زیتون نیز به خبرنگار همشهری، می‌گوید: طرحی را در دست اجرا دارد که به پرس سرد یا دو فاز شناخته می‌شود، بر اساس این طرح دستگاه‌های روغن‌کشی با روشی روغن را از زیتون فرآوری می‌کنند که دیگر نیازی به آب ندارد، در حالیکه با روغن‌کشی توسط دستگاه‌های قدیمی ۳ فاز با روغن‌کشی زیتون، پلی فنول وارد آب می شود(پساب). مصطفی چراغی اظهار می‌کند: در دستگاه‌های قدیمی سه فازی که برای روغن‌کشی زیتون استفاده می‌شود پساب بسیار زیادی نیز به محیط وارد می‌شود که نیاز به تصفیه دارد و اکنون یا امکان تصفیه نیست یا هزینه بسیار زیادی دارد. این دستگاهها برای روغن‌کشی نیز به آب نیاز ندارند و شیوه‌ای روغن‌گیری حرارت بالایی ندارد و مواد مغذی روغن گرفته شده در زیتون حفظ خواهد شد. دستگاه مورد نظر قابلیت جابه‌جایی دارد و امکان استفاده از آن توسط باغداران بدون مراجعه به کارخانه‌ها برای روغن‌گیری زیتون مهیا است.