راه‌حل دیگر این مشکل هم کم کردن زباله‌هایی است که هر روز روانه جوی‌ها می‌شود؛ زیرا هر روز بیش از هزار تن لجن و ۵۰۰ تن پسماند با صرف هزینه زیاد از این جوی‌ها بیرون کشیده می‌شود تا مسیر حرکت آب باز بماند. معاون خدمات شهری شهرداری تهران از لایروبی ۵۳۰کیلومتر از کانال‌های روبسته و روباز و همچنین لایروبی ۱۰هزار کیلومتر از حریم شهر تهران خبر داد و می‌گوید: کار لایروبی از اردیبهشت آغاز شده است. یک موضوع حاد ما تونل امیرکبیر و دیگری در محدوده منطقه ۲۱بود که مشغول اقدامات عمرانی برای حل مشکلات در این دو نقطه هستیم. تونل امیرکبیر باز شده است و کار عمرانی نیز در آنجا انجام می‌شود؛ هر چند که این مسیر شلوغ و پرتردد نیست. «مجتبی یزدانی» در پنجمین جلسه شورای هماهنگی مدیریت بحران و نخستین جلسه ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات خواستار همکاری‌ها و تعامل میان شهرداری و فرمانداران شهرستان‌های هم‌مرز با تهران شد، تأکید می‌کند: شدت بارندگی‌های هفته گذشته در تهران به شکلی بود که بعد از اهواز، با ۳۲میلی‌متر بارش در شمیرانات از رتبه‌های بالای بارش در کشور بودیم.
شبکه فرعی نهرها
در کنار پسماندی که به‌صورت مکانیزه از مقابل خانه‌ها جمع‌آوری می‌شود و خاکروبه‌هایی که از معابر جارو می‌شوند، حجم زیادی گل و لای و زباله‌های تجزیه‌نشدنی از داخل مسیل‌ها و کانال‌ها بیرون کشیده می‌شود. مدیرکل امور خدمات شهری شهرداری تهران در این‌باره می‌گوید: از شبکه فرعی که ۱۰هزار کیلومتر است روزانه هزار تن لجن و پسماند خارج می‌کنیم. از کانال‌ها هم روزانه ۵۰۰تن لجن و پسماند خارج می‌کنیم که همه با صرف هزینه و انرژی زیادی بار کامیون شده و از شهر بیرون برده می‌شوند. اصغر عطایی با اشاره به ساخت زباله‌گیر در مسیر نهرها، بیان می‌کند: ایجاد زباله‌گیر جلوی ورود این پسماندها را به کانال‌های اصلی می‌گیرد اما باز هم این زباله‌ها باید بیرون کشیده و حمل شوند. بخش اصلی پسماندی که باعث بسته شدن نهرها می‌شود در مغازه‌ها تولید شده است؛ نه در خانه‌ها و نه حتی بر اثر ساخت و ساز.
او درباره استفاده از ظروف یکبار مصرف می‌گوید: در مراسم گوناگون تلاش می‌کنیم با نیروهای خدمات شهری تمام ظروف یکبار مصرف را جمع‌آوری و حمل کنیم اما باز هم به‌دلیل مصرف دائم، این ظروف به نهرها راه پیدا می‌کند و راه را کاملا می‌بندد. زباله‌هایی که اصناف تجاری تولید می‌کنند، مشکل بزرگی به شمار می‌آیند. برخی از این اصناف « زباله‌ساز» هستند و از ابتدای روز که پیاده‌رو را به سمت نهر جارو می‌زنند تا آخرین ساعات کار، تمام پسماند تولیدی را یکسره به داخل جوی می‌ریزند. عطایی با تأکید بر اینکه کانال‌های بزرگ زیر زمین تاکنون باز نگه داشته شده‌اند، می‌گوید: سیل زمانی می‌آید که کانال‌های بزرگ زیر بزرگراه‌ها بسته شوند. بعضی از این کانال‌ها عریض و خیلی قدیمی هستند و اگر بسته شوند حل مشکل مدت زیادی طول می‌کشد. در مناطق بیست و دوگانه پیمانکارانی برای پاکسازی منهول‌ها و کانال‌ها به‌کار گرفته شده‌اند تا در تمام سال این مسیرها را باز نگه دارند. عطایی می‌افزاید: در منطقه ۲۰مخزنی داریم که ۶۰۰هزار مترمکعب ظرفیت دارد و به اندازه یک استادیوم بزرگ است. این مخزن برای تصفیه آب و انتقال آن به بخش کشاورزی ساخته شده بود اما اکنون که حجم زباله‌های پلاستیکی درون آب تا این اندازه افزایش پیدا کرده است، از آن برای جدا کردن زباله‌ها استفاده می‌شود.
هزینه ۲تا ۱۰برابری خدمات شهری
طبق برآوردی که انجمن شهرهای مهم جهان (مترو پلیس) انجام داده است، آبگرفتگی نهرها و انسداد کانال‌های انتقال آب به‌خاطر زباله و لجن، هزینه روزانه خدمات شهری را می‌تواند ۲برابر و حتی در بعضی از شهرهای جهان تا ۱۰برابر افزایش دهد. به‌طور مثال اعلام شده که به‌خاطر بی‌توجهی میزان لجنی که روزانه در هوشی‌مینه (بزرگ‌ترین شهر ویتنام با جمعیت ۹میلیون نفری) جمع‌آوری می‌شود ۵تا۶هزار تن (۳تا ۴هزار مترمکعب) است. گزارشی که مترو پلیس به همین منظور منتشر کرده، نشان می‌دهد که شهرهای توسعه‌یافته هزینه کمتری را برای جمع‌آوری زباله‌ها و لجن‌های درون کانال‌های شهری می‌پردازند اما در شهرهای در حال توسعه میزان خسارت و هزینه‌های پرداختی به‌مراتب بالاتر است. در این گزارش آمده که رعایت اصول فنی در شهرسازی، پروژه‌های عمرانی و ایجاد کانال‌های انتقال آب برای کاهش هزینه‌های ناشی از بارندگی بسیار مهم به‌حساب می‌آید اما در این حال بخشی از خسارات و هزینه‌های مربوط به خدمات شهری، اجتناب‌ناپذیر هستند. در گزارش مترو پلیس، به نمونه‌هایی در این رابطه اشاره شده که یکی از آنها به بارندگی شدید تورین ایتالیا در ماه مه۲۰۰۸اختصاص دارد. اینطور که عنوان شده، دولت و مدیریت شهری برای جبران این بحران، گرفتگی آبراهه‌ها، تعمیرات و تکمیل کانال‌های انتقال آب نزدیک به ۵.۷میلیون یورو (بیش از ۷۰میلیارد تومان) پرداخت کرده است. درصورتی که این مبلغ می‌توانست با برخی از اقدامات پیشگیرانه و رعایت اصول نظافت شهری دست‌کم به نصف کاهش پیدا کند. اما آنچه بیش از همه جامعه جهانی و شهرها را نگران می‌کند وجود مواد آلی و صنعتی در لجن‌های موجود در کانال‌هاست که پس از بارندگی‌ها بیش از پیش خودنمایی می‌کند. به گفته کارشناسان بخش زیادی از این مواد از چرخه تصفیه و بازچرخانی خارج شده و به منابع آبی زیرزمینی وارد می‌شود. به این ترتیب سلامت انسان‌ها و جانوران در محیط‌زیست به خطر می‌افتد. در این بین، تأکید شده که ادارات، صنوف مختلف، کارگاه‌های تولید به‌ویژه کارگاه‌های ذوب، ریخته‌گری و آبکاری و برخی از کارخانه‌های نزدیک شهرها در این رابطه نقش اساسی دارند.
باید آب باران را به دشت‌های استان برسانیم
انوشیروان محسنی‌بندپی، استاندار تهران
قبلا پیش‌بینی‌هایی برای بارش ۱۰میلی‌متر در ۴۸ ساعت انجام می‌شد؛ درحالی‌که امروز میزان بارش و مدت آن به شکل چشمگیری تغییر کرده؛ تا جایی که علم هواشناسی از پیش‌بینی شدت و مدت بارش‌ها تقریبا ناتوان است. هر رودخانه‌ای که نیاز به لایروبی دارد باید توسط آب منطقه‌ای لایروبی شود. همچنین باید کانال‌هایی به دشت‌های استان تهران که دچار فرونشست شده‌اند، کشیده شود تا این دشت‌ها سیراب شوند و از بروز سیلاب جلوگیری شود. در حقیقت باید آب را به شکلی از این شهرها عبور دهیم تا در طراحی بلندمدت برای تغذیه آب‌های زیرزمینی به‌کار گرفته شود. میانگین بارندگی تهران در یک سال عددی حدود ۲۴۰ میلی‌متر است؛ درحالی‌که امسال در مدت یک هفته حدود ۲۸ درصد میانگین بارندگی‌ها در تهران اتفاق افتاده است. در تهران به‌دلیل تجاوز به حریم رودخانه‌ها، ساخت‌وساز غیرمجاز در مسیر رودخانه‌ها و کمبود تجهیزات و شرایط و اقلیم این شهر در بارندگی یک هفته نقاطی همچون بزرگراه فتح، آزادگان، جاده مخصوص، بلوار امام علی(ع) با آبگرفتگی مواجه شد و مشکلاتی را برای تردد مردم فراهم کرد. به‌طور میانگین یک میلی‌متر نشست زمین در روز در استان تهران داریم؛ بنابراین باید برای پر کردن سفره‌های زیرزمینی اقدام شود. ۱۲نقطه ویژه در تهران وجود دارد که در فروردین امسال تجهیزات و امکانات شهرداری در آنها مستقر شدند. همچنین کارگروه پهنه‌بندی خطرپذیری سیل استان‌ها باید در استان تهران شکل بگیرد و نقاط خطرپذیر توسط آن احصا و اعلام شود. باید آبخیزداری را با توجه به ۷روددره‌ای که در تهران وجود دارد تقویت کنیم و در این حوزه شهرهای پیرامونی به‌شدت آسیب‌پذیر هستند.
آبخیزداری بالادستی تهران در حال تخریب است
عیسی فرهادی، فرماندار تهران
متأسفانه ظرفیت آبخیزداری بالادستی تهران از بین رفته است و باید در این خصوص اقدامی صورت گیرد. ۷روددره از این آبخیزداری تأمین می‌شوند و هر قدر تخریب این بخش بیشتر باشد، قطعا مشکلات نیز افزایش پیدا می‌کند.
۷سال است که یک ریال هم از اعتبارات به تهران داده نشده است و اگر با باران، برف‌های تهران نیز آب شود، نمی‌توانیم پاسخگوی مشکلات آن باشیم.
درخصوص آزادراه تهران ـ شمال بعضی از تونل‌ها، خاکبرداری‌ها و خاکریزی‌ها نیاز به بازدید دارد؛ چراکه روستاهای پایین‌دستی آزادراه را با مشکلاتی مواجه کرده است.
در مواقع بحرانی باید خدمات‌رسانی بر عهده شهرداری تهران باشد؛ چراکه دیگر ادارات در این حوزه بسیار ضعیف هستند. این موضوع ۱۰میلیون جمعیت تهران را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و بحث بسیار مهمی است.