همشهری آنلاین - مریم سرخوش: این اتفاق می‌تواند در بسیاری از استان‌های کشور به‌ویژه در مسیرهای فرعی بیش از سایر خطوط مجهز راه‌آهن کشور هم رخ بدهد چرا که نظارت‌های انسانی بر ۱۲ هزار کیلومتر شبکه ریلی کشور به صورت متربه‌متر امکان‌پذیر نیست. هر چند حوادث منجر به واژگونی قطار در خطوط ریلی کشور بر اثر پدیده عجیب پیچ و ریل‌دزدی و سرقت قطعات نگهدارنده ریل آمار زیادی نداشته اما همین تعداد معدود هم موجب خسارت‌های جانی و مالی هنگفتی شده است. آن هم در حالی که ابتدای پاییز امسال دو سانحه ریلی برای قطارهای مسافربری تهران – تبریز (هفته گذشته) و زاهدان – تهران (اوایل مهر) رخ داد که کارشناسان علت این حوادث به‌ویژه در قطار زاهدان را همین دزدی و فرسودگی قطعات اعلام کردند.
- آمارهای خروج قطار به دلیل پدیده پیچ‌دزدی
به‌جز حوادث ریلی که پاییز امسال شاهد بودیم، سال گذشته نیز در مسیر تهران - رشت هم پیچ‌های سنگین محل اتصالات ریل راه‌آهن قزوین – رشت در محدوده رودبار دزدیده شد اما با شناسایی به‌موقع نقاط حادثه‌خیز از سوی ناظران شرکت راه‌آهن این مشکل برطرف شد. همچنین قطار باری حامل ۳۵۰ تن گندم با ۷ واگن حوالی شهر قدس هم سال گذشته واژگون شد و کارشناسان به تایید نیروی انتظامی غرب استان تهران دلیل این حادثه را سرقت ادوات ریلی عنوان کردند.
سال ۹۶ هم نشریات محلی استان کرمانشاه از بریده شدن خطوط ریلی راه‌آهن کرمانشاه خبر دادند. هر چند قطار این استان در آن مقطع از این خط آهن عبور نکرد اما گفته می‌شد که تکمیل ریل‌گذاری کریدور غرب کشور با همین دزدی ریل‌های حد فاصل بیستون به کرمانشاه به تاخیر می‌افتاد. همچنین سال ۹۴ دزدیده شدن پیچ‌ها در مسیر ریلی گرگان – اینچه‌برون عامل خروج قطار اتوبوسی از ریل اعلام شد که خسارت قابل توجه را به شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران زد. اتفاقی که به نظر می‌رسد با توجه به گستردگی شبکه راه‌آهن کشور و کمبود نظارت در همه مسیرها در بسیاری از خطوط همچنان ادامه داشته باشد.
- افزایش حادثه با تداوم پیچ‌دزدی
خط آهن سمنان با ۵۴۰ کیلومتر طول بخشی از راه‌آهن ۹۲۶ کیلومتری تهران به مشهد به شمار می‌رود که بر اساس اعلام مدیرکل راه آهن شمال شرق (۱) پدیده پیچ‌دزدی در خطوط ریلی آن افزایش یافته است.
فرشاد زادخور درباره میزان تردد روزانه در محور تهران – مشهد عنوان می‌کند: روزانه بالغ بر ۹۰ رام قطار در این خط آهن تردد دارند و هر قطار ۳۵۰ تا ۴۰۰ مسافر را به مقصد می‌رساند. ایمنی سفر از مهم‌ترین دلایلی است که منجر به افزایش سفر با قطار در کشور طی سال‌های اخیر شده است. زادخور در این باره به رشد ۸ درصدی استقبال مردمی از قطار اشاره می‌کند و می‌گوید: ایمنی مسافرت با قطار ۵۰ برابر جاده است و مردم مسافرت از طریق قطار را به همین دلیل در انتخاب اصلی خود قرار می‌دهند.
این مسئول البته در گفت‌وگو با ایرنا از افزایش پدیده پیچ‌دزدی از سوی سارقان در خطوط ریلی فرعی و فرسوده راه‌آهن استان سمنان خبر داده بود.
او گفت: طی سال‌های اخیر گزارش‌هایی از دزدیده شدن پیچ‌های خطوط ریلی در محدود سمنان وجود داشته است و بر این اساس نظارت دقیق و مستمر از سوی کارشناسان انجام می‌شود. لوکوموتیورانان راه‌آهن هم در صورت مشاهده هرگونه ترددهای مشکوک مراتب را به اداره کل راه‌آهن شمال شرق (۱) گزارش می‌دهند. ساکنان حومه خطوط آهن هم می‌توانند مشاهدات خود را درباره پدیده پیچ‌دزدی به نیروی انتظامی اطلاع‌رسانی کنند.
زادخور با اشاره به خسارت‌های غیرقابل‌جبران پدیده پیچ‌دزدی به خطوط ریلی کشور عنوان کرد: سارقان این پیچ و حتی ریل‌ها را به عنوان ضایعات آهن با قیمت بسیار کم می‌فروشند، در حالی که نصب این تجهیزات بسیار گران است. پیگیری همشهری از یکی از خریداران ضایعات آهن در تهران نشان می‌دهد که مبلغ خرید این قطعات دزدی از خطوط راه‌آهن کیلویی ۲۵۰۰ تا ۳ هزار تومان است.
او تاکید کرد: این قیمت مربوط به تهران است و در شهرستان ضایعات با قیمت بسیار کمتری خریداری می‌شود. هر چند که یکی از کارشناسان راه‌آهن شمال شرق (۱) در گفت‌وگو با همشهری این اتفاق را فقط مربوط به خطوط فرعی عنوان کرده و گفت: نظارت نیروی انتظامی در مسیرهای خط آهن شمال شرق به خوبی انجام می‌شود و با وجود تجهیزات پیشرفته این مسیر و استفاده از آخرین تکنولوژی دزدیده شدن پیچ‌های اصلی خط آهن به‌راحتی انجام‌پذیر نیست.
این کارشناس بدون ذکر نامش با تاکید بر این که به جای انتشار این اخبار بهتر است نظارت‌ها را با همکاری نیروی انتظامی بیشتر کنیم، بیان کرد: پدیده پیچ‌دزدی تنها در خطوط فرعی وجود دارد که آن هم ادوات اطراف خط‌آهن، پیچ‌های خراب و مربوط به ضایعات است.
- سرقت در خط آهن تهران – رشت ادامه دارد
سال گذشته بود که در مسیر تهران- رشت در محدوده رودبار هم دزدیده شدن پیچ‌های خط آهن می‌توانست حادثه‌ای دیگر به بار آورد اما با دخالت ناظران فنی مشکل این مسیر حل شد. هر چند انتشار خبر دستگیری سارقان تجهیزات ریلی در این شهرستان طی هفته گذشته از تداوم این پدیده خبر می‌دهد. بر اساس اعلام نیروی انتظامی رودبار، اواخر آبان بود که ۲ سارق تجهیزات ریلی در این شهرستان دستگیر شدند و در بازرسی از خودرو آنها ۲۳۲ عدد پیچ و مهره پابند ریل قطار به همراه ابزارآلات سرقت کشف شد.
معاون سیاسی و امنیتی استاندار در گفت‌وگو با همشهری درباره دزدی پیچ‌های ریل قطار در این استان گفت: دو- سه گزارش مبنی بر سرقت پیچ و پابند ریل داشتیم و بر این اساس شناسایی و دستگیری سارقان در دستورکار نیروی انتظامی قرار گرفت. در مورد اعلام‌شده از سوی نیروی انتظامی هم هفته گذشته یک پدر و پسر با استفاده از شلوغی‌های اخیر اقدام به دزدی کرده بودند که دستگیر شدند.
محمود قاسم‌نژاد افزود: در ۴ تا ۵ ماه راه‌اندازی خط آهن تهران – قزوین – رشت با وجود اعلام گزارش سرقت، اما خللی در رفت و آمد قطارها وجود نداشته است. به دلیل وجود برخی مسیرهای خط آهن در مناطق کوهستانی و خالی از سکنه با چنین اتفاقی مواجهیم اما واگن‌های راه‌آهن به طور مرتب مسیرها را پایش و در صورت وقوع پدیده پیچ دزدی یا خرابی پابندها نسبت به رفع مشکلات اقدام می‌کنند.
با وجود تلاش برای برقراری ارتباط با مسئولان راه‌آهن استان گیلان، سئوالاتمان برای دلایل سرقت تجهیزات و قطعات نگهدارنده ریل با وجود تازه‌ساز بودن خط آهن تهران – قزوین – رشت بی‌پاسخ ماند. سوالی که مهم‌ترین آنها چرایی امکان بازشدن پیچ ریل‌ها حتی به سختی در برخی مناطق از سوی سارقان است و چه دلیل علمی می‌تواند وجود داشته باشد که چنین خطری جان مسافران را تهدید کند؟
- حادثه قطار تبریز – تهران؛ دزدی قطعات یا مشکلات فنی ریل
هفته گذشته در آذربایجان شرقی قطار تهران – تبریز در محدوده ایستگاه سهند از ریل خارج شد. کارشناسان ابتدا دلیل این حادثه را شکستگی ریل و مشکل آلات ناقله واگن عنوان کردند. در حوزه راه‌آهن هم نیروهای انتظامی آذربایجان شرقی اواخر تابستان امسال از دستگیری باند سارقان تجهیزات قطار خبر داده بود. هر چند مدیر روابط عمومی راه‌آهن آذربایجان در گفت‌وگو با همشهری بحث دزدیده شدن پیچ‌های خطوط راه‌آهن را با توجه به تجهیزات خاص و پیشرفته منتفی اعلام کرد و گفت: هفته گذشته ۲ واگن از قطار تهران - تبریز در محدوده ایستگاه سهند از ریل خارج شد، اما این که گفته می‌شود دزدیده شدن تجهیزات خطوط آهن چنین حادثه‌ای را رقم زده است، صحیح نیست. تنها دلیل این اتفاق انبساط و انقباض در فصل سرما و فاصله یک سانتی‌متری ریل‌هاست که به خروج واگن‌ها منتهی می‌شود.
- چه باید کرد؟
نباید فراموش کنیم که جدیدترین سانحه ریلی با تاثیرگذاری عوامل انسانی، خروج قطار مسافربری زاهدان - تهران با ۴ کشته و ۱۵۷ زخمی بود. اتفاقی که بر اثر باز شدن پیچ، پابندها و فنرهای ریل از سوی افراد ناشناس رخ داد و منجر به آن سانحه دردناک شد. مسئولان راه‌آهن کشورمان تاکید دارند که تنها در خطوط فرعی و فرسوده امکان چنین حوادثی وجود دارد و شاهد این مساله هستیم و در سایر موارد حرکت قطارها در طول زمان منجر به شل شدن این پابندها می‌شود. این که در تردد روزانه ده‌ها هزار مسافر یک حادثه ریلی می‌تواند منجر به فاجعه‌ای انسانی شود آنقدر مهم است که نمی‌توان هیچ تمایزی برای باز یا دزدیده شدن پابندهایی ریل، چه از ناحیه سارقان یا حرکت قطارها، قائل شد.
آن هم در حالی که به گفته محمد حسین رضاییان، کارشناس صنعت حمل و نقل ریلی، هیچ‌گاه نه اطلاع‌رسانی درستی در زمان سوانح مهم ریلی سال‌های اخیر دیده شده و نه نتایج کمیته سوانح به مردم اعلام شده است. از سوی دیگر، به گفته کارشناسان، حتی اگر باز کردن ریل‌ها به راحتی امکان پذیر نباشد هم این اقدام سارقان منجر به شل شدن پایندها شده و چنانچه در نبود نظارت‌های به‌موقع پیچ‌ها به سرعت سفت نشود بر اثر عبور قطارها ریل‌ها از هم باز شده و باعث بروز فاجعه می‌شوند. کارشناسان فنی شرکت راه‌آهن اعلام می‌کنند که در یک ایستگاه رفت و برگشت مسیر ممکن است حدود ۸ ساعت و حتی بیشتر طول بکشد و در این مدت که کار نظارت انجام نمی‌شود افراد ناشناس اقدام به باز کردن پیچ و مهره‌ها می‌کنند.
مساله‌ای که جز با بازدید و رصد مسیر هیچ عامل دیگری را به عنوان مانع در اختیار ندارد، اما بی‌شک نمی‌توان طول ۱۲ هزار کیلومتر شبکه ریلی کشور را به صورت متربه‌متر با حضور راهبان‌ها نظارت کرد و برای حفظ یکی از ایمن‌ترین مسیرهای ایمن حمل و نقل مسافر و بار در کشور باید تجهیزات رصد آنلاین به صورت گسترده افزایش پیدا کند. از سوی دیگر در برخی مناطق و محورها هم نمی‌توان برای متربه‌متر ریل‌ها نگهبان گذاشت و در این زمینه آموزش‌های فرهنگی و اجتماعی برای به‌کارگیری نیروهای بومی منطقه موثر خواهد بود.