به گزارش همشهریآنلاین به نقل از ایرنا، شاید طلاق در نگاه اول برای بسیاری از زندگیهای به بن بست رسیده راهکار نجات و پایان مشکلات باشد اما وقتی با نگاهی عمیقتر به این مساله ورود شود بسیاری از چالشها و مشکلات آن بهویژه برای زنان روشن خواهد شد.
به عنوان مثال از پیدا کردن خانه مستقل و شغلی مناسب گرفته تا فرهنگ ناصحیح جامعه نسبت به زنان مطلقه همه و همه میتوانند این گروه را دچار مشکل کنند.
شاید در دهههای قبل که ازدواجها سنتیتر بود و طلاق امری قبیح شناخته میشد این موضوع چندان اهمیتی نداشت اما امروزه با تغییر و تحول در فرهنگ جوامع، طلاق نیز افزایش قابل توجهی یافته به طوری که تقریبا از هر چهار ازدواج یک مورد به طلاق منجر میشود.
گذشته از ضرورت برنامهریزی برای پیشگیری از طلاق و ترویج ازدواجهای مناسب در جامعه، لازم است برای زوجهای متقاضی طلاق و همچنین زندگی بهتر برای زوجها در ایام پس از طلاق بهویژه برای زنان تمهیدات و برنامه ریزیهای بهتری انجام شود. اهمیت این موضوع و بروز هزاران مشکل دست و پاگیر برای زنان مطلقه باعث شد تا خبرگزاری ایرنا مرکز قزوین میزگردی را در این خصوص با مسئولان و کارشناسان برگزار کند.
علیرضا وارثی مدیر کل بهزیستی قزوین، صدیقه ربیعی مدیر کل امور بانوان و خانواده استانداری، فریبا رضایی وکیل پایه یک دادگستری و زیبا باقری مشاور خانواده و مددکار اجتماعی میهمانان این میزگرد بودند که ابعاد روانی، اجتماعی، اقتصادی و حقوقی مسایل زنان مطلقه را مورد بررسی و واکاوی قرار دادند.
- ضرورت تقویت جایگاه اجتماعی زنان مطلقه در جامعه
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری قزوین در این میزگرد با اشاره به چالشهای پیش روی زنان مطلقه گفت: نبود مهارتهای حرفهای مناسب جهت استقلال مالی و بروز مشکلات اقتصادی، مشکلات فرزند پروری، مشکل سرپناه، مزاحمتهای همسر قبلی، محدودیتهای اجتماعی، محدودیتهای خانواده و ازدواج مجدد و مشکلات روحی و تنهایی از جمله مهمترین مشکلات زنان پس از طلاق است.
صدیقه ربیعی افزود: تعداد کل زنان سرپرست خانوار تحت پوشش نهادهای حمایتی ۱۹ هزار نفر است که بیش از ۲ هزار و ۷۸۰ تن از آنها زیر پوشش بهزیستی و بقیه کمیته امداد هستند.
وی اضافه کرد: این آمار رو به رشد از زنان سرپرست خانوار علاوه بر ضرورت اتخاذ راهکارهای حمایتی از آنها نشان دهنده آمار قابل توجه طلاق هم هست چون بخش عمدهای از آنها را زنان مطلقه تشکیل میدهند.
ربیعی با بیان اینکه البته بخشی از زنان مطلقه نیز بدون مراجعه به این نهادها زندگی میکنند، افزود: بسیاری از زنان مطلقه علاوه بر مشکلات و دغدغههای معیشتی دچار مسایل عاطفی پس از طلاق هم میشوند و دچار حواشی ناخواسته از جمله برخورد نامناسبجامعه و حتی خانوادهها هستند. ربیعی ادامه داد: اکثر این زنان شاغل هم نیستند و باید تحت پوشش این نهادهای حمایتی قرار بگیرند.
وی گفت: برخی از این زنان حضانت فرزند خود را پس از طلاق نیز برعهده دارند و همین، یک بار مالی مضاعف بر آنها تحمیل میکند. ربیعی اظهار داشت: همین فرزندان طلاق نیز خود در جامعه دچار مشکلاتی میشوند که موجب جامعه گریزی یا حتی جامعه ستیزی آنها میشود.
وی ادامه داد: از سوی دیگر آزار و اذیت همسر سابق و مواجه با مشکلات ازدواج مجدد نیز میتواند حقوق فردی و اجتماعی این زنان را سلب کند.
ربیعی با بیان اینکه جامعه نیز نگاههای تحقیرآمیزی به این افراد دارد، افزود: در نظام اجتماعی ما زنان مطلقه نمیتوانند جایگاه مناسبی را به دست بیاورند و حتی بعد از ازدواج مجدد هم ممکن است با مشکلات جدیدتری مواجه شوند.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری قزوین گفت: این گروه از زنان باید برای زندگی پس از طلاق و ادامه زندگی مهارتهایی را فراگیرند و در جامعه نیز فرهنگسازی مناسبی در مواجه با آنها شکل گیرد.
ربیعی افزود: طرز تفکر و باور غلط دیگران و داوری آنها نسبت به این زنان از یک طرف و از طرف دیگر حس سرزنش گرایانه زنان مطلقه نتیجهای جز احساس یاس، سرخوردگی و از دست رفتن اعتماد به نفس برای آنها نخواهد داشت و در نهایت باعث گوشه گیری و کنار رفتن آنها از فعالیتهای اجتماعی خواهد شد.
ربیعی افزود: شاید اولین راهکار برای جلوگیری از بروز مشکلات پس از طلاق، ترویج و ضروری کردن آموزشهای پیش از ازدواج از همان دوران مدرسه باشد تا با ازدواجهای مناسب جلوی طلاق هم گرفته شود. وی گفت: متاسفانه این آموزشها در حال حاضر در شرایطی انجام میشود که زن و مرد انتخاب خود را کردهاند و فقط حین عقد در آموزشها شرکت میکنند.
- هزار و ۹۵۵ زن مطلقه سرپرست خانوار تحت پوشش بهزیستی قزوین
مدیرکل بهزیستی استان قزوین نیز در این میزگرد گفت: سازمان بهزیستی استان قزوین سه هزار و ۷۸۱ زن سرپرست خانوار را به دلیل مختلف فقدان همسر از قبیل فوت، طلاق، از کارافتادگی، مفقودالاثر بودن، زندانی بودن و... تحت حمایت قرار داده است که از این تعداد هزار و ۹۵۵ زن به دلیل طلاق تحت پوشش این دستگاه قرار دارند.
علیرضا وارثی افزود: مستمری ماهانه، حمایت تحصیلی از زنان و فزندانشان در همه مقاطع تحصیلی، درمان جسمی و روانی، تامین ودیعه مسکن، مشارکت در ساخت مسکن و اسکان در واحدهای تحت اختیار بهزیستی، پوشش بیمه اجتماعی شهری و روستایی، تامین لوازم ضروری زندگی، ایجاد اشتغال از طریق وام خوداشتغالی، سرمایه کار بلاعوض و گروههای همیار زنان سرپرست خانوار از جمله خدمات قابل ارائه به این زنان است.
وی اضافه کرد: با ترسیم اوضاع کلی این گروه از زنان انتظار میرود سازمانهای دولتی و غیر دولتی فعال در حوزههای اجتماعی بیش از پیش به بررسی مسایل و مشکلات آنان پرداخته و همچنین پیشبینی ساز و کارهای حمایتی برای توانمندسازی آنان و بسترسازی بیشتر برای اشتغال آبرومند و سالم آنان را در دستور کار قرار دهند.
وارثی اظهار داشت: بیتردید بیتوجهی به این قشر میتواند هزینههای انسانی و اجتماعی سنگینی را بر جای بگذارد. وارثی خاطرنشان کرد: در پژوهشهای صورت گرفته از حدود ۷۱ درصد زنان مطلقه و بیوه با فرزند یا فرزندان خود تنها ۱۶ درصد شاغل هستند و این در حالی است که زنان غیر شاغل برای تامین نیازمندیهای مادی زندگی محتاج دیگران هستند.
- برقراری سیستمهای حمایتی از زنان مطلقه و فرزندان آنها ضروری است
مدیرکل بهزیستی قزوین گفت: از آنجا که منشا بسیاری از نابسامانیها و ناملایمات انسانها در جوامع کنونی به وضعیت اقتصادی و فقر مادی مربوط است و اکثر زنان مجرد نیز بیکار هستند و از وضعیت اقتصادی نامطلوبی برخوردارند برقراری سیستمهای حمایتی از این زنان و فرزندان آنها ضروری است.
وارثی افزود: آمارها در پژوهشها نشان میدهد که ۹۰ درصد زنان مطلقه دارای فرزند نسبت به آینده فرزندان خود نگرانی زیادی دارند و ۳۳ درصد زنان سرپرست خانوار نیز عنوان کردند که فرزندانشان به خاطر جدایی از پدر به میزان زیاد و بسیار زیاد احساس حقارت میکنند بنابراین، این مساله میتواند این کودکان را به انسانهایی افسرده، جامعه گریز و جامعه ستیز تبدیل کند.
به گفته وی متاسفانه وجود نگاه مردسالارانه، تبعیض و تنگ نظری علیه زنان موجب شده که آنها در پیدا کردن مسکن و اجاره آن، اسکان و اقامت در هتلها و مهمانسراها با مشکل مواجه شوند و اغلب اینگونه زنان در وهله اول با مشکلات اقتصادی تهیه مسکن دست به گریبان هستند.
مدیرکل بهزیستی استان قزوین گفت: به اعتقاد بسیاری از زنان مطلقه، وجود باورهای غلط و قضاوتهای تنگ نظرانه افراد جامعه نسبت به طلاق و زنان بیوه باعث احساس بیگانگی، ناامنی و ناراحتی در روابط آنها با دیگران میشود و زنان مطلقه را از حضور در جمع فامیلی معذب میسازد.
وی ادامه داد: تحقیقی در همین زمینه نشان میدهد بیش از نیمی از زنان سرپرست خانوار از طعنهها و متلکهای اهالی معذب بوده و حدود ۶۶ درصد در معرض انواع سوء نیتها و آزارهای دیگران واقع شده و صدمه دیدهاند که این موارد نشان دهنده میزان ناامنیعاطفی و تضییع حقوق فردی و اجتماعی زنان مطلقه است به گونهای که ۸۷ درصد این زنان میزان امنیت اجتماعی خود را کم یا هیچ میدانند.
وارثی گفت: بسیاری از زنان مطلقه برای بازیافتن آزادیهای از دست رفته خود اقدام به طلاق میکنند اما این زنان از محدودیتها و مزاحمتهای اعضای خانواده خود شاکی هستند و آن را مخالف امنیت و آزادی خود قلمداد میکنند.
وی گفت: نگاه سنتی که حاکم بر جامعه ما است به خانوادهها این اجازه را نمیدهد که پس از بازگشت دختر خود از زندگی متاهلی دوباره به او به چشم دختر مجرد و آزاد بنگرند و محدودیتهای بیشتر را در رفت و آمد و اشتغال به کار برای او قائل میشوند.
- فشارهای اجتماعی و اقتصادی، زنان مطلقه را به ازدواج ناخواسته وادار میکند
مدیرکل بهزیستی استان قزوین گفت: فارغ از نگاه سوء و آزار دهنده برخی از مردان به اینگونه زنان، بسیاری از زنان مجرد به واسطه ناتوانی در برخورد با مشکلات متعدد و با فشار اطرافیان مجبور به ازدواج مجدد میشوند. وارثی افزود: علاوه بر اینکه این زنان اغلب خواستگارانی بسیار بالاتر از سن خود و دارای چند فرزند دارند مشکل مهمتر رضایت فرزندان است که اجازه ازدواج را به مادر خود نمیدهند.
وارثی گفت: مشکلات اقتصادی زنان مطلقه و مسایل ناشی از بازگشت بر سر سفره پدر، طعنهها و نیشهای افراد فامیل و خانواده، نگهداری نکردن فرزندان زنان مطلقه در خانه پدری، برخوردهای ناشایست مردم و از همه مهمتر بحران تنهایی و نداشتن تکیه گاه از جمله مسایلی است که دست به دست یکدیگر میدهند و موجب میشوند آنها خیلی سریع و شتابزده و بدون تفکر و تامل به ازدواج ناخواسته دیگری تن بدهند.
- قوانین در حوزه حمایت از زنان مطلقه ضعیف است
یک وکیل پایه یک دادگستری نیز در این میزگرد گفت: قوانین ما در حمایت از زنان و کودکان و همچنین در حوزه زنان مطلقه ضعفهایی دارد که نیازمند اصلاح است. فریبا رضایی، یکی از حقوق این گروه از زنان را مسایل مالی عنوان کرد و افزود: زوجه پس از طلاق با مسایل مالی مانند مهریه، نفقه دوره عده یا اجرت المثل آن و همچنین نفقه فرزند مواجه است.
وی اضافه کرد: همچنان که زوجه قبل از اجرای حکم طلاق دچار مشکل است در مطالبه این حقوق بعد از طلاق هم مشکل دارد و چه بسا حمایتها از او پس از این دوران ضعیفتر هم میشود. رضایی ادامه داد: در بخشنامه جدید قوه قضاییه مبنی بر ممنوعیت جلب زوج به خاطر مهریه نیز تقریبا گرفتن حکم جلب یک پروسه فرسایشی و گاهی غیر ممکن بوده و دسترسی زن به اموال مرد محدودتر هم میشود.
این وکیل دادگستری اظهار داشت: در کنار آن بر اساس ماده هزار و ۱۷۰ قانون مدنی مبنی بر اینکه با حضانت فرزند توسط زوجه، در صورت ابتلای او به جنون یا ازدواج مجدد حق حضانت با پدر خواهد بود همین موضوع میتواند مادر را که دچار مشکلات مالی هم هست با مسایل مضاعف دیگری روبه رو کند.
رضایی خاطرنشان کرد: در قوانین ما به موضوع مشکلات و ناامنیهای جانی و حیثیتی برای زن بعد از متارکه پرداخته نشده است.
وی اضافه کرد: البته در لایحه صیانت، کرامت و تامین امنیت زنان در زمانی که بین زوجها اختلاف ایجاد میشود بنا به درخواست یکی از آنها دادگاه به دلایل تامین آرامش روحی، روانی و جسمی آنها حکم جدایی موقت را صادر میکند.
رضایی یادآور شد: در کشورهای پیشرفته بنا به درخواست زوجه تا هنگامی که رأی طلاق صادر میشود زوج برای ایجاد امنیت روانی او حق عبور از محدوده زندگی زوجه را ندارد چون در موارد زیادی اتفاق افتاده که کینه و نفرت در این مدت حتی به قتل زوجه توسط زوج منجر شده است.
وی با تاکید بر اینکه همه این مسایل ضرورت اصلاح و به روز شدن قوانین در حمایت از زنان بهویژه در مقابل خشونت را نشان میدهد، گفت: یکی دیگر از مسایل زنان مطلقه در بخش قیمومیت و حضانت فرزند، اختیار محدود آنها نسبت به پدر و رجحان داشتن جد پدری بر مادر است به طوری که گرفتن حق حضانت فرزند صرفا به معنای زندگی کردن کنار فرزند بوده و همچنان امور اصلی او بر عهده پدر و جد پدری است.
رضایی یادآور شد: این مسایل از نظر اختیارات جد پدری نسبت به فرزند محدودیتهای دست و پاگیری بوده که نیازمند اصلاح و بازنگری است. وی ادامه داد: به عنوان یک راهکار منطقی میتوان مسایلی مانند حق حضانت فرزند و سایر موارد را در شروط ضمن عقد پیشبینی کرد تا در صورت اختلاف بین زوجها از بروز این مشکلات جلوگیری شود.
- فقدان مهارتهای زندگی از مشکلات مهم زنان پس از طلاق است
یک مشاور خانواده و مددکار اجتماعی نیز در این میزگرد ابتدا به آماری در خصوص وضعیت تقاضاهای طلاق اشاره کرد و گفت: ۶۸ درصد از کسانی که به سامانه پیشگیری از طلاق(تصمیم) مراجعه میکنند زنان هستند و علت اصلی آن نارضایتی از رابطه است که به نبود مهارتهای زندگی باز میگردد.
زیبا باقری افزود: دومین نکته این است که ۲۱ درصد این ازدواجها اتفاقی، ۲۰ درصد با معرفی فامیل و ۱۷ درصد بر اثر آشنایی زوجها در دوران نوجوانی و دوستی شکل گرفته و در واقع علت طلاق در خود ازدواج است. وی اضافه کرد: در بین متقاضیان طلاق بخش عمده آنها در پنج سال اول زندگی صورت گرفته و بر خلاف آنکه گفته میشود بیکاری و مشکلات اقتصادی علت عمده آنها است ۷۴ درصد متقاضیان شاغل هستند.
باقری با بیان اینکه ۱۶ درصد این متقاضیان کسانی هستند که سابقه زندگی مشترک قبلی دارند، گفت: زنان پس از طلاق در سه حوزه عاطفی، شناختی و رفتاری دچار مشکل میشوند. وی افزود: این زنان از زمان صدور حکم طلاق در زمینه سبک زندگی درست ورود نمیکنند و از نظر عاطفی دچار مشکل میشوند.
باقری با بیان اینکه بعد از طلاق مردها بیشتر تنها میشوند اما زنها کمتر ازدواج میکنند، گفت: یکی از پیامدهای مهم پس از طلاق، مشکل در پیدا کردن همسر مناسب است چون بیشتر تابوها و انگها را زنان یدک خواهند کشید. باقری یادآور شد: اغلب این زنان پس از متارکه علاقه و پشتکار برای داشتن یک زندگی سالم را از دست میدهند و ورود و خروج آنها به زندگی دیگران هم بیشتر هیجانی است تا جایی که متاسفانه برخی از آنها به زندگی افراد متاهل ورود میکنند.
وی با بیان اینکه در بخش رفتاری نیز گاهی این زنان نسبت به رفتارهای خود تسلط ندارند، افزود: در فرزندان این زنان نیز دلبستگی ایمن شکل نمیگیرد و ممکن است عملکرد خود را در زندگی اجتماعی و تحصیلی از دست بدهند و یا با اضطراب زندگی کنند. این مشاور ادامه داد: طلاق والدین ممکن است موجب رفتارهای تکانشی در فرزند شده و او را در محل زندگی، مدرسه و میان اقوام دچار مشکل کند چون در این شرایط باید در کنار مادر زندگی کند و محیط او بدون یکی از والدین تغییر میکند.
باقری، رفتارهای اعتیادی مانند پناه بردن به یک بازی و یا هر موضوع نابهنجار دیگر، رفتارهای اضطرابی و ترس از دست دادن پدر و مادر را از دیگر مشکلات چنین فرزندانی پس از متارکه والدین عنوان کرد.
وی اظهار داشت: در تحقیقات مشخص شده پس از طلاق زن بیشترین خسارت را میبیند و علاوه بر ناامنی مالی، حتی از سوی اعضای نزدیک خانواده از نظر ورود و خروج از منزل و بسیاری موارد دیگر کنترل میشود.
باقری گفت: مسایل دیگری مانند وسواسهای فکری و اضطرابی و حس انتقام از همسر قبلی و نداشتن مهارتهای زندگی در ایام پس از طلاق همه و همه از موارد دیگری هستند که زندگی زنان مطلقه را تحت تاثیر قرار میدهند.
وی افزود: زنی که پس از صدور حکم طلاق وارد زندگی جدید میشود گاهی دچار آشفتگی روحی است و نباید رها شود چون در صورت بیتوجهی به مسایل او آسیبهای دیگری ممکن است در جامعه اتفاق بیافتد. باقری بر ضرورت مشاوره پیش از ازدواج، پس از ازدواج و پس از طلاق تاکید کرد و افزود: در استان قزوین مراکز مشاوره متعددی وجود دارند که میتوانند به زنان مطلقه در این زمینه مشاوره ارائه کنند.
- دیدگاه جامعه نسبت به زنان مطلقه در سالهای اخیر متحول شده است
رضایی وکیل پایه یک دادگستری با رد نظر این مشاور مبنی بر مشکلات عاطفی زنان پس از طلاق گفت: اینکه زنان مطلقه دچار نقص عملکرد عاطفی میشوند عام و مطلق نیست و بسیاری از زنان پس از تحمل سختترین مشکلات در زندگی مشترک، با متارکه از آن زندگی رهایی پیدا میکنند.
وی افزود: امیدواریم خدمات حمایتی که بهزیستی در حمایت از زنان سرپرست خانوار از جمله بانوان مطلقه دارد به طور کامل تحقق یابد چون واقعا زن برای همسر و مادر خوب بودن به محیط امن نیاز دارد و نباید به خاطر کمبود مالی ناچار به ادامه آن زندگی سخت باشد.
رضایی با بیان اینکه دیدگاه جامعه نسبت به زنان مطلقه نسبت به سالهای گذشته متحول شده است، یادآور شد: در بسیاری از موارد زنان مطلقه به تحصیل، کار و ورزش روی آوردهاند و زن مطلقه امروز با زن مطلقه ۱۰ سال پیش تفاوت دارد و همه به او نگاه حمایتی دارند.
این وکیل دادگستری افزود: حتی به فرض وجود آزارها و شکست شخصیتی زنان مطلقه این موضوع نباید توجیهی بشود که زنان ما در صورت مواجه با مشکلات بزرگ در زندگی مشترک به سمت طلاق نروند چون طلاق در برخی خانوادهها حکم دارو را برای زندگی دارد. رضایی افزود: اینکه در خانوادههای سنتی طلاق امری مذموم است و زن مطلقه در این خانوادهها از سوی خانواده هم طرد میشود به طور کامل مورد قبول نیست چون بسیاری از مراجعان ما در هنگام طلاق حمایت کامل خانوادهها را نیز دارند.
- تلاش برای کاهش طلاق نباید به بهای افزایش سایر آسیبها تمام شود
باقری مشاور خانواده و مددکار اجتماعی در پاسخ به این وکیل دادگستری گفت: تمام آمارهای سامانه تصمیم بر اساس خود اظهاری متقاضیان است و این سامانه هم تصمیم ندارد خانوادهها را به اجبار کنار هم حفظ کند چون طلاق عاطفی به مراتب آثار بدتری از طلاق رسمی دارد.
وی افزود: در واقع کاهش آمار طلاق رسمی نباید به بهای افزایش آمارخودکشی یا سایر آسیبهای اجتماعی تمام شود. باقری افزود: این سامانه در صورت سازش زوجهای متقاضی طلاق، روند زندگی آنها را پس از چند ماه مجددا مورد پیگیری قرار میدهد بنابراین، این سازش به معنای پایان پیگیری و نظارت بر زندگی آنها نیست.
- ازدواج زنان مطلقه با پسران مجرد یک زنگ خطر است
این مشاور و مددکار اجتماعی در ادامه به پدیده جدیدی مبنی بر ازدواج زنان مطلقه با پسران مجرد اشاره کرد و افزود: در سالهای اخیر موارد زیادی از مراجعات اینچنینی به مراکز مشاوره داریم که پس از مدتی زندگی پنهانی به ما مراجعه کرده و در واقع قصدشان از این مراجعه هم بیشتر برای راضی کردن خانوادههایشان است.
باقری با بیان اینکه ۱۶ درصد از متقاضیان طلاق را افرادی تشکیل میدهند که قبلا هم سابقه زندگی مشترک داشتهاند، افزود: در بسیاری از این ازدواجهای زن مطلقه با پسر مجرد، مرد چندین سال کوچکتر از زن بوده و زوجه در مواردی فرزند هم دارد که باید گفت اغلب این ازدواجها در آینده به شکست منجر میشود و به هیچ وجه ازدواجهای مناسبی نیست.
این مددکار اجتماعی با بیان اینکه عامل اقتصادی اولین دلیل این نوع ازدواجها است، افزود: در این نوع ازدواجها زنی با سبک زندگی متاهلی با مردی که زندگی مجردی داشته و مهارتهای زندگی مشترک را ندارد با یکدیگر پیوند ازدواج میبندند و همین تفاوتها میتواند در آینده زندگی آنها را دچار مشکل کند.