به گزارش همشهری، در این میان ترکیب معترضان به واریز نشدن کمک‌معیشتی به‌گونه‌ای است که به‌نظر می‌رسد این یارانه به‌حساب بخشی از جامعه موردنظر دولت اعم از کارگران و بازنشستگان نیز واریز نشده است.
فعلاً دولت مدعی است با استفاده از داده‌های پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان به تمام ۶۰میلیون نفر نیازمند شناسایی شده کمک معیشتی را پرداخت کرده؛ اما با این وجود اعلام کرده معترضان می‌توانند اعتراض خود را ثبت کنند.
البته نکته قابل‌توجه در مورد کمک معیشتی این است که واریز این یارانه به‌حساب سرپرستان خانوار قواعد محکمی دارد که می‌تواند حتی خانوارهای نه‌چندان ثروتمند را نیز از چرخه یارانه‌بگیری خارج کند. پیش از اجرای طرح سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین، حسن روحانی، رئیس‌جمهور در جمع مردم رفسنجان گفت: «حساب کردیم در ایران از ۲۴میلیون و ۶۰۰هزار خانوار موجود، تقریباً ۷میلیون خانوار وضع زندگی مناسبی دارند و می‌توانند روی پای خود بایستند، اما ۱۸میلیون خانوار که اکثریت قاطعی هستند، نیاز به مساعدت دارند که امیدواریم از ماه آینده حمایت ماهانه از آنها را شروع کنیم. » حالا اما، یافته‌های خبرنگار همشهری نشان می‌دهد آن دسته از خانوارهایی که مشمول واریز این یارانه نمی‌شوند، لزوماً ثروتمند نیستند؛ اما براساس معیارهای تعیین شده، حائز شرایط دریافت کمک معیشتی شناخته نشده‌اند.
- چه کسانی کمک معیشتی نمی‌گیرند؟
معیارهای وزارت رفاه برای شناسایی خانوارهای نیازمند، تا حدودی شبیه معیارهایی است که از ابتدای امسال برای حذف یارانه ثروتمندان مدنظر قرار گرفته بود. طبق اعلام متولیان امر، خانوارهایی که ارزش خودروهای سواری آنها از ۲۵۰میلیون تومان به بالا باشد یا خودروی غیرسواری به ارزش ۳۵۰میلیون تومان به بالا داشته باشند مشمول پرداخت کمک معیشتی نمی‌شوند. همچنین خانوارهایی که بیش از ۱۰۰میلیون تومان وام بانکی دریافت کرده یا هزینه‌کرد ماهانه آنها بیش از ۵.۵میلیون تومان باشد نیز از جرگه یارانه‌بگیران حذف شده‌اند. البته این هزینه برای یک خانوار ۳.۳نفره موردنظر قرار گرفته و براساس بُعد خانوار تغییر می‌کند. ضمن اینکه مبالغ اعلام شده صرفاً شامل مجموع تراکنش‌های خرید اعضای خانوار از طریق دستگاه‌های کارتخوان و درگاه‌های پرداخت اینترنتی است.
به این فهرست باید مشاغل به اصلاح پردرآمد نظیر پزشکان، مدیران دولتی، وکلا، هیأت علمی، کارفرمای حقیقی یا حقوقی، صاحبان صرافی، اصناف، فعالان کسب‌وکار و... را نیز اضافه کرد که ازنظر دولت نیازمند دریافت کمک‌معیشتی شناخته نشده‌اند. همچنین طبق اظهارنظر مسئولان پایش مشمولان دریافت کمک‌معیشت، هر خانواری که در سال بیش از ۳سفر خارجی به نام اعضای آن ثبت شده باشد از دایره مشمولان حذف شده است. نکته جالب اینکه سهمیه ۳سفر خارجی در سال، برای همه خانوارهای تک‌نفره تا ۵نفر به بالا یکسان است.
- هزینه و درآمد طرح کمک معیشتی
دولت وعده داده در جریان اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین و توزیع کمک معیشت، به ۶۰میلیون ایرانی یارانه بپردازد؛ به‌گونه‌ای که ماهانه به‌حساب خانوارهای تک‌نفره ۵۵ هزار تومان، خانوارهای دونفره ۱۰۳ هزار تومان، خانوارهای سه‌نفره ۱۳۸ هزار تومان، خانوارهای چهارنفره ۱۷۲ هزار تومان و خانوارهای پنج‌نفره و بیشتر ۲۰۵ هزار تومان واریز شود. با درنظر گرفتن اینکه ۱۸میلیون خانوار مشمول دریافت این یارانه شناخته شده‌اند و میانگین بُعد خانوار در ایران ۳.۳نفر است، انتظار می‌رود دولت در هرماه تا ۳هزار میلیارد تومان و سالانه تا ۳۶هزار میلیارد تومان به این کار اختصاص دهد.
از سوی دیگر دولت متعهد شده هرگونه درآمدی را که از محل افزایش قیمت بنزین و حتی صادرات مازاد بنزین مصرف نشده کسب می‌کند، به این کار اختصاص می‌دهد و ریالی از آن را برای خود برنمی‌دارد. البته محاسبات سرانگشتی نشان می‌دهد که درآمدهای احتمالی از محل اجرای طرح سهمیه‌بندی و گرانی بنزین و صادرات احتمالی روزانه ۲۰میلیون لیتر بنزین مازاد به‌مراتب از منابع اختصاص یافته به توزیع یارانه بنزین بیشتر خواهد بود و دولت می‌تواند حداقل یک‌سوم کسری بودجه خود را از این محل مرتفع کند.
به گزارش همشهری، برآوردهای دولتمردان این است که در جریان احیای سهمیه‌بندی سوخت و افزایش قیمت بنزین، به‌طور میانگین ۷۰میلیون لیتر بنزین در روز در کشور توزیع شود و با احتساب نرخ هزار و ۵۰۰تومانی بنزین سهمیه‌ای و نرخ ۳هزار تومانی بنزین آزاد، بهای میانگین موزون فروش هر لیتر بنزین به ۲هزار و ۲۰۰تومان برسد. با این حساب دولت روزانه ۸۴میلیارد تومان بیش از زمان توزیع بنزین هزار تومانی درآمد کسب می‌کند و مجموع این درآمد در کل سال به ۳۰هزار میلیارد تومان خواهد رسید.
از سوی دیگر انتظار می‌رود با اعمال نرخ‌های جدید سهمیه‌ای شدن بنزین، روزانه ۲۰میلیون لیتر از مصرف بنزین کشور کاسته شود که اگر هر لیتر از آن به قیمت ۴۰سنت صادر شود، سالانه ۳۶هزار میلیارد تومان نیز از این محل درآمد کسب خواهد شد که فعلاً قرار است نیمی از آن به‌حساب ۶۰میلیون نیازمند در کشور واریز شود. البته محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه اخیراً گفته است: «ما اگر بنزین را ۵۰ سنت بفروشیم درآمد حاصله را به‌حساب مردم واریز می‌کنیم» و این یعنی دولت اگر خوش‌قول باشد و بتواند بنزین صرفه‌جویی شده را صادر کند، باید مبالغ بیشتری به کمک‌معیشتی خانوارهای کم‌درآمد اختصاص دهد و مبلغ یارانه واریزی را بالا ببرد.
- جاماندگان چه می‌گویند؟
اگرچه دولت می‌گوید معیار گزینش خانوارهای نیازمند، داده‌های پردازش شده در پایگاه اطلاعاتی رفاه ایرانیان بوده و دقت بالایی دارد، اما با این‌وجود امکان خطا را نیز محتمل دانسته و راه را برای اعتراض جاماندگان باز گذاشته است. در این میان آنچه جلب توجه می‌کند این است که اغلب رسانه‌ها مدعی هستند خیل عظیمی از جاماندگانی که خود را مستحق دریافت کمک معیشت می‌دانند با آنها تماس گرفته‌اند و افراد زیادی نیز با مراجعه به سازمان هدفمندی، ادارات شهرستانی کمیته امداد و سازمان بهزیستی به واریز نشدن کمک معیشتی به‌حساب خود معترض شده‌اند.
البته یکی از متولیان پایش مشمولان کمک‌معیشتی در وزارت رفاه می‌گوید: ۸۰درصد کارکنان و نیروهای صداوسیما و بخش زیادی از خبرنگاران و فعالان رسانه در خبرگزاری‌ها و مطبوعات مشمول واریز کمک معیشتی شناخته نشده‌اند و از این منظر احتمال اینکه خبرهای مربوط به جاماندگان پررنگ‌تر منعکس شود، وجود دارد، اما دولت راه را برای اعتراض باز گذاشته و حتی برآورد کرده تا ۲۵درصد خانوارهایی که مشمول این یارانه نشده‌اند، معترض شوند. با این حساب انتظار می‌رود در مهلت ۱۰روزه درنظر گرفته شده برای ثبت اعتراض جاماندگان از طریق کد دستوری #۶۳۶۹* سرپرستان ۶میلیون نفر خواستار برقراری یارانه بنزین شوند، اما با توجه به توان مالی دولت و منابع حاصل از افزایش قیمت سوخت، دولت حداکثر قادر است تا یک‌میلیون نفر از این افراد را به جرگه یارانه‌بگیران بیفزاید و مابقی حذف می‌شوند.
- نقطه ابهام
نکته‌ای که وزارت رفاه باید در مورد آن شفاف‌سازی کند این است که فعلاً ۷۸میلیون و ۲۰۰هزار نفر در فهرست یارانه‌بگیران قرار دارند. علاوه بر آن ۲.۵میلیون نفر از مردم اصلاً برای دریافت یارانه ثبت‌نام نکردند و در طول سال‌های اخیر ۴.۳میلیون نفر هم از جرگه یارانه‌بگیران حذف شده‌اند. یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد مجموع یارانه بگیران، حذف شده‌ها و کسانی که اصلاً خواستار دریافت یارانه نبوده‌اند به ۸۵میلیون نفر می‌رسد که ۲میلیون نفر بیش از جمعیت کل کشور است. نکته دیگر اینکه طبق اعلام منابع آگاه ۲.۵میلیون نفر از کل فهرست یارانه‌بگیران، کارکنان نظامی کشور هستند که همچنان همگی آنها کمک معیشتی را نیز دریافت خواهند کرد و این مسئله برخلاف قواعدی است که برای پایش نیازمندان یارانه بنزینی درنظر گرفته شده است.
- نقشه توزیع یارانه بنزین در کشور
حسین میرزایی، سخنگوی ستاد شناسایی خانوارهای مشمول حمایت معیشتی می‌گوید: استان‌های کمتر برخوردار، بیشترین سهم را از واریز حمایت معیشتی دولت داشته‌اند. به گفته او استان‌هایی که به لحاظ مالی متمول هستند، سهم کمتری از حمایت معیشتی دولت داشته‌اند.