به همین دلیل است در شهری که شبکه ارتباطی ضروری برای اوقات بحرانی وجود ندارد و اینترنت ملی هم ضعف و ناکارآمدی خود را اثبات کرده است، باید امیدوار باشیم هنگام قطع اینترنت، حادثه بزرگی رخ ندهد، زیرا بخشی از ارتباط ارگان‌هایی که باید در شرایط بحرانی کار کنند، با یکدیگر و با خودشان قطع می‌شود. این ارگان‌ها هم درست مانند مشترکان خانگی و گوشی‌های تلفن همراه به اینترنت وصل شده‌اند و مانند آنها از شبکه حذف خواهند شد.
هفته قبل که اینترنت به دلایل امنیتی قطع شده بود، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران هم اینترنت نداشت. رئیس این سازمان می‌گوید: متأسفانه سیستم‌های آنلاین سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در این مدت قطع شده بود و پس از اعلام به مراجع و پیگیری‌های انجام‌شده توانستیم این سیستم‌ها را روز شنبه ۳آذر وصل کنیم. باید تدبیری برای موارد احتمالی بعدی پیش‌بینی شود و این مراکز مدیریت بحران و یا مراکزی که عملکرد مشابهی دارند، استثنا شوند.
رضا کرمی‌محمدی در پاسخ به این پرسش که اگر در این فاصله زلزله یا سیلی رخ می‌داد، قطع‌بودن سامانه آنلاین چه تأثیری در کنترل وضعیت موجود می‌گذاشت، می‌گوید: اگر این اتفاق می‌افتاد، فعالیت‌ها بسیار سخت می‌شد، هرچند سیستم‌های بی‌سیم‌مان فعال است و از این طریق می‌توانستیم هماهنگی‌های لازم را انجام دهیم، اما قطعی اینترنت کار را برای ما سخت‌تر می‌کرد.
از طرف دیگر، رئیس کمیته بودجه و نظارت مالی شورای شهر تهران در همین خصوص اظهار می‌کند: متأسفانه در خلال تصمیم اندیشیده‌شده برای مهار اغتشاشات در هفته گذشته توسط شورای امنیت کشور، سیستم‌های آنلاین سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران به‌علت عدم‌دسترسی به اینترنت در این مدت، مشابه دسترسی شهروندان قطع شده بود؛ امری که نه‌تنها غیرمنطقی و تعجب‌برانگیز بود، بلکه می‌توانست با بروز یک حادثه طبیعی (اعم از سیل، زلزله، آتش‌سوزی بزرگ و...) تاب‌آوری و پایداری شهر را در برابر این حوادث مختل کند و زیر سؤال ببرد.
مجید فراهانی می‌افزاید: در این‌باره به‌عنوان نماینده مردم شریف تهران در اجرای بند۲ ماده۸۰ قانون شوراهای اسلامی کشور، درباره «توجه به تامین اینترنت و پایداری شبکه ارتباطی سازمان مدیریت بحران شهر تهران، مراکز امدادی و سایر مراکزی که عملکرد مشابهی دارند» به وزیر محترم کشور که اخیرا ریاست بحران شهر تهران از سوی شهردار تهران به ایشان سپرده شده است، تذکر می‌دهم. لازم است سازمان مدیریت بحران، آتش‌نشانی، اورژانس، مراکز امدادی و... در اینگونه تصمیم‌ها مستثنی شوند.
اظهارات این دو مسئول شهری درصورتی است که اینترنت به‌دلیل امنیتی و با تصمیم داخلی قطع شده باشد. اگر این شبکه به‌دلیل حادثه طبیعی یا اختلال قطع شود، چه‌کاری می‌توان انجام داد؟
- شبکه ارتباطی مستقل
رئیس‌سابق سازمان پیشگیری و مدیریت شهر تهران می‌گوید: سال۹۵ مصوبه‌ای از دولت گرفتیم تا وزارت ارتباطات یک زیرساخت مستقل برای مدیریت بحران ایجاد کند. این کار نیازمند ایجاد تاسیساتی مانند دکل‌های خود ایستا بود. تعدادی از آنها ساخته شد و تعدادی هم در برنامه ساخت قرار داشت که از آنها خبر ندارم. ولی اینکه تا امروز انجام نشده احتمالا به‌دلیل کمبود بودجه برای آن بوده است.
احمد صادقی می‌افزاید: ما فقط از اینترنت استفاده نمی‌کردیم. تلفن ثابت و بی‌سیم هم روش‌هایی برای برقراری ارتباط بود. برای پیام‌رسانی و هشدار از پیامک هم استفاده می‌شد.
مشاور مدیریت بحران شهردار تهران با اشاره به اینکه یکی از ارکان حوزه آمادگی و پاسخ، سیستم ارتباطی است که نباید به روال معمول متکی باشد؛ می‌گوید: قانون وزارت ارتباطات را موظف کرده است که زیرساخت زمان بحران را فراهم کند. از نظر قانونی صراحت کافی داریم و مصوباتی در شورای هماهنگی مدیریت بحران وجود دارد که بارها ابلاغ شده است. در سال۹۵ هیأت دولت مصوبه‌ای داشت که در آن اختصاصا به شهر تهران تأکید شده بود. با صراحت مجلس شورای اسلامی در قانون، مدیریت بحران کشور هم وظیفه برقراری ارتباطات را به‌عهده وزارت ارتباطات گذاشته شده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران نیز در این‌باره می‌گوید: نخستین کم‌کاری از سوی سازمان‌هایی است که مطالبه‌گر این ارتباط نبودند. الان به نسبت ۵سال و ۱۰سال قبل شهرداری و دولت خیلی بیشتر از پرونده‌ها و کارتابل‌های الکترونیک استفاده می‌کنند. هفته پیش دیدیم که با قطع اینترنت در حوزه ترافیک و پایش آلودگی هوا هم دچار مشکل شدیم. اگر زمانی یک حمله سایبری رخ دهد شبکه امن ارتباط داخلی نداریم.
اما آیا اینترانت فعال در هفته قبل- باوجود همه هزینه‌هایی که برای آن شده است- نمی‌تواند این کار را انجام دهد؟ امیر ساعدی داریان می‌افزاید: این شبکه به‌صورتی که بشود دائما از آن استفاده کرد، نیست. اگر اینترانت که در طول هفته گذشته وصل بود می‌توانست ارتباط را فراهم کند؛ مشکلی که گفته شد، پیش نمی‌آمد. البته ارتباط‌هایی از نوع بی‌سیم و روش‌های دیگر برقرار بود اما به جز آن باید شبکه به روز ملی داشته باشیم. الان اینترنت ما بر پایه فیبر نوری است درحالی‌که اگر می‌خواهیم توانمند و قابل اتکا باشد باید برپایه ارتباطات ماهواره‌ای ساخته شود. الان در دنیا سازمان‌های مرتبط از ارتباط‌های ماهواره‌ای مستقل و اینترنت اشیا استفاده می‌کنند. در کشوری که در معرض خطرات گوناگون قرار دارد، مسئولان نهادها تاکنون به‌طور جدی این زیرساخت را مطالبه نکرده‌اند.
ظاهرا قطع ارتباط اینترنت در خیلی از سازمان‌ها و نهادهای دولتی و نیمه‌دولتی رخ داده که اخبار مربوط به آن منتشر نشده است. در یک نمونه حسین شهیدزاده مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا تهران در این‌باره شرح داده بود که بخشی از اطلاعات این شرکت برای پیش‌بینی هواشناسی و آلودگی هوا از سایت‌ها و مدل‌های جهانی تامین می‌شود و اختلالات به‌وجود آمده در اینترنت کشور، سبب شده است بدون دسترسی به این اطلاعات جهانی پیش‌بینی وزش باد و بارندگی ممکن نباشد.
بارش برف که یکی دو بار در هفته قبل رخ داد رفت‌وآمد را کمتر از یک روز در شهر مختل کرد اما توفان شدید و مداوم که به دکل‌ها آسیب بزند یا زلزله‌ای که کابل‌های زیرزمین را قطع کند اینترنت را به‌مدت طولانی از کار خواهد انداخت و در آن هنگام نه‌تنها شهروندان ازحال یکدیگر بی‌خبر می‌مانند بلکه نهادهایی که از آنها انتظار کمک‌رسانی و مدیریت شرایط می‌رود نمی‌توانند نقشه‌های خود را تنها با اتکا به بی‌سیم و تلفن ثابت اجرا کنند.
باید امیدوار باشیم هنگام قطع اینترنت، حادثه بزرگی رخ ندهد، زیرا بخشی از ارتباط ارگان‌هایی که باید در شرایط بحرانی کار کنند با یکدیگر و با خودشان قطع می‌شود. این ارگان‌ها هم درست مانند مشترکان خانگی و گوشی‌های تلفن همراه به اینترنت وصل شده‌اند و مانند آنها از شبکه حذف خواهند شد
باید شبکه ارتباطی دوم و سوم داشته باشیم
مهدی زارع- دکترای زلزله‌شناسی
یکی از اتفاقاتی که در هنگام زلزله می‌تواند بیفتد همین قطع ارتباط است. در یک کشور ممکن است بعد از چند ساعت وصل شود و در کشور دیگر مدت‌ها طول می‌کشد. در شرایط اضطرار باید امکان‌های ارتباطی دوم و سوم وجود داشته باشد. این شرایط هفته گذشته یک آزمایش بود که نشان می‌داد اگر اینترنت قطع شود چگونه ارتباطات مختل می‌شود. هنگامی که یک زلزله قابل توجه در تهران اتفاق بیفتد احتمالا در روز اول یا بعد از آن اینترنت قطع خواهد شد و باید مسیر جایگزین داشته باشیم وگرنه همه برنامه‌ها و نقشه‌هایی که برای گردهم آمدن تیم‌های کمک‌رسانی و مدیریت بحران داشته باشیم از کار می‌افتد. البته این درصورتی است که بپذیریم چیزی به اسم سامانه مدیریت بحران داریم. چیزی که در کشور ما وجود دارد عمدتا مربوط به برخی کارهای اجرایی بعد از بحران است درحالی‌که ۷۰درصد مدیریت بحران و کاهش ریسک به اتفاقات قبل از بحران می‌پردازد. البته ارزیابی شخصی من این است که سازمان مدیریت بحران تهران یکی از بهترین سازمان‌هایی است که در این زمینه فعال است و کارشناسان کارآزموده دارد. بیرون از این سازمان حتی در تعاریف هم مشکل جدی پیدا خواهید کرد. سازمان‌های مدیریت بحران در کشورهای توسعه‌یافته سامانه‌های جایگزین دارند و در هنگام بحران به آن تغییر مسیر می‌دهند. مثلا سونامی ژاپن در سال۲۰۱۱ که پرخسارت‌ترین سانحه طبیعی ثبت شده در جهان بود، به اندازه تولید ناخالص داخلی کشور ما خسارت وارد کرد اما ارتباطات در این منطقه قطع نشد و در طول یک هفته توانستند شرایط را به حال عادی برگردانند، با این حال اما کشورهایی مانند هاییتی هم هستند که بعد از ۱۰سال هنوز نتوانسته‌اند خسارت‌های به‌وجود آمده را رفع کنند.