همشهری آنلاین- نجمه‌احمدبیگی: یلدا به باور ایرانیان قدیم واژه‌ای به معنی زایش خورشید است و پژوهشگران زبان فارسی از یلدا با عنوان واژه‌ای آرامی یاد می‌کنند که در زبان تازی هم کاربرد دارد و اصطلاحاتی چون میلاد، ولادت و تولد نیز از این گونه‌اند.
در طولانی‌ترین شب سال ایرانیان در همه استان‌ها از شمال تا جنوب از غرب تا شرق همه در تدارک و برنامه‌ریزی برای این شب هستند تا دمیدن خورشید را زنده بدارند و در یک دور همی پر از مهر و دوستی درکنار بزرگ‌ترها بر سفره پر برکت یلدا بنشینند و خاطره‌ای ماندگار را برای خود و خانواده رقم بزنند. اگر چه هدف از برپایی چنین جشن‌هایی زنده نگه داشتن آیین و رسوم ما ایرانیان از جمله صله ارحام است که در هر استانی با توجه به آداب و رسوم خود برگزار می‌شود.
از مهم‌ترین آیین‌های شب یلدا، مراسم حافظ‌خوانی است. تفأل به دیوان حافظ در این بزم و شب نشینی جزولاینفک این شب شده است. سنت دیرینه‌ای که نشان از علاقه و توجه ایرانیان به مراسم حافظ‌خوانی دارد. اصولا مردم به حافظ خوانی و فال حافظ اعتقاد دارند و درعامه مردم این باور بسیار قوی است.
شاهنامه‌خوانی و قصه‌گویی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها دور کرسی برای کوچک‌ترها نیز از آیین‌های یلداست که خاطرات شیرینی برای بزرگسالی آنها رقم می‌زند. سنتی که از گذشته‌های دور در میان ایرانیان رواج داشته است.
بساط سور و سات و جشن در این شب آن هم به بهانه یک دقیقه طولانی بودن این شب، خانواده و فامیل را به یک دورهمی دعوت کرده است که در همه استان‌ها با توجه به رسم و آیین‌هایی که دارند، متفاوت است.
به عنوان نمونه درگیلان در شب یلدا فال «هندانه پوس» یا همان پوست هندوانه می‌گیرند. در شهر شعر و ادب، شیراز هم فال «کلوک» و هم حافظ خوانی دارند. سفره «شب‌چره» سنت مردم قزوین در شب یلداست. اهالی تبریز معتقدند با خوردن هندوانه سوز و سرمای زمستان از آنها دور می‌شود. همدانی‌ها در شب یلدا فال سوزن می‌گیرند. تا سحر انتظار کشیدن برای استقبال از قارون افسانه‌ای آیین شهرکریمان است. یلدای تهران با میوه‌های تازه فصل پاییز، میوه‌های خشک شده تابستان آجیل مخصوص، شیرینی و هندوانه به صبح می‌رسد.
یلدا در استان اصفهان نیز آداب و رسوم مخصوصی دارد. آنها دو شب را به عنوان شب چله برپا می‌کنند. «شو اول قاره» هم عنوانی است که برای این شب در میان مردم لرستان رواج یافته است و آیین‌های مختلفی برای این شب برگزار می‌کنند.
آیین‌ها و آداب رسومی که درگوشه و کنار کشور برگزار می‌شود اگر چه متفاوت است اما یک پیام مهم دارد و آن جمع شدن در کنار خانواده و دوستان است و بی‌سبب نیست که حافظ شیرازی در وصف این شب‌نشینی‌ها گفته است: معاشران گره از زلف یار باز کنید، شبی خوش است بدین قصه‌اش دراز کنید حضور خلوت انس است و دوستان جمعند، و ان یکاد بخوانید و در فراز کنید.