به گزارش همشهری آنلاین-معصومه حق‌جو: نگاهی به پرنده‌نگری در ایران به عنوان یک شاخه نوپای گردشگری نشان می‌دهد که این فرصت مهم اقتصادی نه تنها در مازندران، بلکه در سراسر کشور هنوز در کش و قوس تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های اولیه قرار دارد. این در حالی است که مازندران پناهگاه پاییزی و زمستانی میلیون‌ها قطعه پرنده مهاجر از گونه‌های مختلف است که هر سال به تالاب‌های این استان سفر می‌کنند؛ پرنده‌هایی که بسیاری از آنها به جای دیده شدن شکار می‌شوند.
نبود برنامه مدون
«تهمینه اسدی»، دانش‌آموخته دکترای توریسم در گفت‌وگو با همشهری آنلاین نبود نگاه تخصصی به پرنده‌نگری در برنامه‌ریزی‌های حوزه گردشگری را یکی از دلایل عقب‌ماندگی در این زمینه برشمرد و گفت: با وجود ظرفیت‌های بسیار خوب در تالاب‌های میانکاله و فریدونکنار و حتی چندین تالاب مهم دیگر کشور، امروز برنامه مشخص و ثابتی برای رونق پرنده‌نگری وجود ندارد. نه آماری از تعداد بازدیدکنندگان داریم و نه اقدام خاص و گسترده‌ای برای علاقه‌مندسازی مردم بومی به فعالیت در زمینه پرنده‌نگری انجام می‌شود.
این دیده‌بان میانکاله و از فعالان شاخه پرنده‌نگری در این تالاب بین‌المللی با بیان این‌که می‌توان تجارب سایر کشورها از پرنده‌نگری را بومی‌سازی کرد، افزود: تاکنون سیاست‌گذاری‌های اندک در این زمینه نتیجه‌ای نداشته و همین موضوع سبب شده که برخی افراد از این وضعیت سوءاستفاده کنند. در نتیجه در استانی مانند مازندران می‌بینیم که میل به شکار پرندگان همچنان در جوامع محلی رو به افزایش است.
بر اساس برخی آمارها، درآمد ۳۵ میلیارد دلاری آمریکا از پرنده‌نگری در سال ۲۰۰۹ به حدود ۴۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۱ و نزدیک به ۸۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ رسیده است؛ درآمدی که علاوه بر ایجاد اشتغال، اعتبار لازم برای حفاظت از تالاب‌ها را نیز تامین می‌کند، اما در ایران که مناطق متعددی برای پرنده‌نگری دارد هنوز به صورت گسترده شاهد اجرای این فعالیت نیستیم.
ضرورت آموزش جوامع محلی
اسدی بر ضرورت آموزش جوامع محلی و معرفی پرنده‌نگری به عنوان یک فرصت مهم اقتصادی تاکید کرد و گفت: برای مردم بومی معنا ندارد که پرندگان نباید شکار شوند. چون این پرندگان از گذشته، برای مصرف و کسب درآمد شکار می‌شدند. مگر این‌که حضور پرندگان، برای آنها سود داشته باشد. یعنی باعث رونق حضور گردشگران شود و فروش محصولات و صنایع‌دستی بومی‌ها را به همراه داشته باشد.
«حر منصوری عبدالملکی» به این‌که چندین سال است تورهای پرنده‌نگری را با استانداردهای بین‌المللی برای گردشگران داخلی و خارجی برپا می‌کند؛ اشاره کرد و ادامه داد: تا چند سال پیش روند گرفتن مجوز دشوار و فعالیت‌های پرنده‌نگری با سختی‌های زیادی مواجه بود. حتی تابستان امسال اجازه ورود تورها به میانکاله داده نشد، این در حالی است که برای رونق این شاخه از گردشگری باید زمینه برای برپایی تورهای پرنده‌نگری و حضور گردشگران خارجی تسهیل شود.
این دیده‌بان بیان کرد: بسترهای فرهنگی و آموزشی برای رونق طبیعت‌گردی باید در کشور فراهم و موانعی که در این مسیر وجود دارد توسط بخش دولتی برداشته شود. برای مثال باید از تردد بدون برنامه افراد به مناطقی که پرندگان حضور دارند، جلوگیری شود.
تالاب‌های فریدونکنار و میانکاله در مازندران و برخی مناطق دیگر مانند رودخانه چشمه‌کیله در تنکابن که سال‌هاست پرنده‌نگری به صورت مردمی و خودجوش در آن انجام می‌شود، موقعیت‌های مناسبی برای ترویج فعالیت‌های مربوط به پرنده‌نگری هستند که با اندکی برنامه‌ریزی می‌توانند سود قابل توجهی به اقتصاد توریسم ایران تزریق کنند.
پرنده‌نگری در اولویت‌های وزارت گردشگری
مدیر کل دفتر همکاری و توافق‌های ملی گردشگری وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری معتقد است؛ برای رونق پرنده‌نگری به‌ویژه در استانی مانند مازندران به همراهی گسترده رسانه‌ها برای فرهنگسازی و آشنایی جوامع محلی از پیامدهای مثبت پرنده‌نگری در اقتصاد و کسب‌وکار آنها نیاز داریم.
دکتر «لیلا اژدری» در گفت‌وگو با همشهری آنلاین درباره برخی اظهارنظرها مبنی بر بی‌برنامه بودن پرنده‌نگری اظهار کرد: این‌که از برنامه‌های ما در حوزه پرنده‌نگری خروجی ملموسی دیده نمی‌شود درست است، اما به معنای این نیست که پرنده‌نگری در اولویت‌های وزارتخانه قرار ندارد.
او افزود: یکی از کارگروه‌های تخصصی ذیل کارگروه ملی طبیعت‌گردی به پرنده‌نگری اختصاص دارد یا این‌که در فریدونکنار مجموعه‌ای به عنوان سایت تخصصی پرنده‌نگری ایجاد شده که برای بهره‌برداری از آن برنامه‌ریزی‌هایی در حال انجام است. این اقدامات نشان می‌دهند که پرنده‌نگری مغفول نمانده و در اولویت است.
مدیر کل دفتر همکاری و توافق‌های ملی گردشگری از رایزنی با مسئولان شهرستان فریدونکنار و استان مازندران برای تسریع در رونق فعالیت‌های مربوط به پرنده‌نگری در این منطقه خبر داد و اظهار کرد: به زودی قرار است کارگروه ویژه پرنده‌نگری با محوریت فریدونکنار با حضور مسئولان این شهرستان و استان مازندران برگزار شود که نتایج این کارگروه را به اطلاع رسانه‌ها می‌رسانیم، اما انتظار ما این است که رسانه‌ها نیز به صورت گسترده روی اثرگذاری مثبت پرنده‌نگری در جوامع محلی کار کنند تا بومی‌ها از سودآوری بیشتر پرنده‌نگری نسبت به شکار و منتفع شدن جامعه محلی از حضور پرنده‌ها و پرنده‌نگرها آگاه شوند.
توجه ویژه به پرنده‌نگری در استان
هرچند که به نظر می‌رسد پرنده‌نگری هنوز به عنوان یک فرصت جذاب گردشگری در اقشار مختلف مسافران مازندران و حتی مردم این استان دیده نشده، اما مسئولان حوزه گردشگری مازندران معتقدند که جریان گرایش به پرنده‌نگری در این استان روند رو به رشدی دارد.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری آنلاین از افزایش میل مردم فریدونکنار و حتی برخی شکارچیان به رونق پرنده‌نگری در این منطقه خبر داد و گفت: خوشبختانه شاهد گام‌های خوبی در این منطقه هستیم که توسط فعالان محیط زیست فریدونکنار و برخی جوانان در همین منطقه برداشته می‌شود و بر تعداد تورهای پرنده‌نگری در این منطقه می‌افزاید.
«مهران حسنی» با بیان این که پرنده‌نگری در میانکاله به عنوان یک جاذبه مهم بین‌المللی ساماندهی مناسبی دارد و با مجوزهای قانونی به طور مستمر برپاست، اظهار کرد: توجه و تمرکز ما بر رونق پرنده‌نگری در فریدونکنار است که با استقبال مردم نیز مواجه شده است.
حسنی افزود: همچنین قرار است برای ترویج این شاخه جذاب گردشگری، ماه آینده جشن ملی پرنده‌نگری با همکاری بنیاد علمی حریری بابل، فرمانداری فریدونکنار و برخی دستگاه‌های اداری و فعالان محیط زیست در فریدونکنار برگزار شود که امیدواریم با کمک رسانه‌ها به گسترش فعالیت‌های پرنده‌نگری و جلب توجه اقشار مختلف مردم به این بخش از طبیعت‌گردی سرعت دهد.