به گزارش همشهری آنلاین به نقل ایسنا، پروین فرج‌زاده، عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به دلایل رواج تک‌فرزندی در سال‌های اخیر، اظهار کرد: دلایل مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برای این موضوع می‌توان نام برد که یکی از این دلایل، تغییر و تحول هویت زنانه در زمینه فرزندآوری و فرزندپروری به دلیل ورود پررنگ زنان به اجتماع و دنیای کار است.
وی مسائل معیشتی و اقتصادی را در کنار مسائل اجتماعی از دیگر دلایل برشمرد و گفت: بسیاری از والدین به دلیل ترس از طلاق، که امروزه بیشتر به چشم می‌خورد، ترجیح می‌دهند از فرزندآوری زیاد بپرهیزند تا فرزندانشان درگیر تبعات سوء جدایی پدر و مادر نشوند.
- مزایای تک‌فرزندی
فرج‌زاده با برشمردن محاسن و مزایای تک‌فرزندی، تصریح کرد: باید گفت که تک‌فرزندی مزایایی دارد اما اگر توجه و آگاهی والدین نباشد، از دل همین مزایا و محاسن، معایب و آسیب‌هایی تولید و متوجه فرزند می‌شود.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: معمولاً والدین توان تامین تمام نیازهای تک‌فرزندشان را دارند و شرایط تکامل جسمی، معنوی، عاطفی، فرهنگی و اجتماعی کودک تک‌فرزند مهیا است بنابراین کودک ناامیدی و سرخوردگی را تجربه نمی‌کند، ضمن اینکه کنترل فرزند و توجه به او، حس امنیت کودک را تقویت می‌کند.
فرج‌زاده در تشریح دیگر محاسن تک‌فرزندی تأکید کرد: خانواده فرصت و توان بیشتری برای رسیدگی به تک‌فرزند خود دارد، دیگر اینکه کودک تک‌فرزند مرکز توجه و مهرورزی والدین و اطرافیان است بنابراین رقیب محبتی و عاطفی ندارد.
- معایب و آسیب‌های تک‌فرزندی
این روانشناس در ادامه به معایب و آسیب‌های تک‌فرزندی پرداخت و تصریح کرد: فردی که تک‌فرزند بوده است، چون در کودکی نیازهایش از سوی پدر و مادر پاسخ آنی گرفته و ناکامی و ناامیدی را تجربه نکرده است، در بزرگسالی در مواجهه با مشکلات شکننده می‌شود و با کوچک‌ترین مشکل، سلامت روانی وی به خطر می‌افتد.
فرج‌زاده افزود: این فرد معمولاً کسی را ندارد که مشکلاتش را با او در میان بگذارد و احساساتش را به صورت طبیعی و به‌هنگام بروز دهد، چنین فردی در هنگام مواجه شدن با مشکل عاطفی، چون نمی‌تواند عکس‌العمل مناسبی بروز دهد و حامی مناسبی برای بیان مشکلات نمی‌یابد، به مراتب از تبعات روانی بیشتری رنج می‌برد و منزوی و درون‌گرا می‌شود.
وی یکی دیگر از معایب تک‌فرزندی را شخصیت اضطرابی کودک و تبعات سوء آن در بزرگسالی دانست و ادامه داد: وابستگی شدید کودک تک‌فرزند به والدین و برخورداری از توجه و حمایت و مراقبت بیش از اندازه آنان، سبب اضطراب دائمی کودک می‌شود.
فرج‌زاده بیان کرد: حساسیت والدین و حمایت و مراقبت آنان بر روی تک‌فرزند، این کودک را به سمت رفتار و گفتار نامطلوب سوق می‌دهد و او را خودخواه و اصطلاحاً لوس بار می‌آورد که این امر منجر به آسیب‌پذیری او در بزرگسالی می‌شود، ضمن اینکه وابستگی بیش از حد به والدین در او نهادینه و مانع از پرورش استقلال و عدم وابستگی به دیگران در مواجهه با مشکلات در آینده خواهد شد.
وی افزود: عدم توانایی کودک و نوجوان در استقلال، سبب ناکامی او در ارتباط با همسن و سالان و ارتباط مطلوب با آنان می‌شود.
فرج‌زاده با نام بردن از خودخواهی به عنوان یکی دیگر از تبعات سوء تک‌فرزندی، تصریح کرد: تک‌فرزند چون در کودکی فرصت رقابت با خواهر و برادر یا دوستان را نیافته و مبارزه و شکست را تجربه نکرده است، در آینده دیدن ناپختگی‌های رفتاری از جمله خودخواهی و خودرأی بودن از وی، دور از انتظار نیست چرا که فراهم شدن تمام نیازهای او بدون وجود رقیب، فرصت رشد عاطفی و اجتماعی را از او سلب کرده است.
- گرفتن فرصت کودکی کردن از فرزند
وی تأکید کرد: چون پدر و مادر با حالت تسلیم‌گونه و بدون مخالفت نیازهای تک‌فرزندشان را برآورده می‌کنند و در عین حال انتظار رفتارهای عاقلانه و بالغانه از او دارند، فرصت کودکی کردن را از فرزند می‌گیرند که این موضوع تبعات عاطفی سوء بر فرد دارد و تاب و تحمل مشکلات را در او کاهش می‌دهد.
فرج‌زاده با بیان اینکه انسان‌ها در ارتباطات اجتماعی مهارت‌های ارتباطی را فرا می‌گیرند، اضافه کرد: لازمه کسب این مهارت‌ها، ارتباطات سالم در کودکی با همسن و سالان است حال آنکه کودک تک‌فرزند از این فرصت بی‌نصیب است و نمی‌تواند احساسات خود را به جا و به موقع تنظیم کند، چنین فردی در بزرگسالی ممکن است در کنترل عواطف و احساسات ناتوان باشد و نمی‌تواند ارتباط و تعامل سازنده و صحیح و مدیریت‌شده با دیگران برقرار کند.
این مدرس دانشگاه لازمه بلوغ فکری و روانی را داشتن تجربه‌های واقعی دانست و تصریح کرد: اگر کودک همواره با افراد بالغ در ارتباط باشد و نتواند تجربه‌های واقعی شکست و طردشدن و قهر و آشتی و... را در خلال ارتباط با همسن و سالان تجربه کند، دربزرگسالی از بلوغ روانی و اجتماعی لازم برخوردار نخواهد بود و این امر آسیب‌زا است.
- عدم پذیرش مسئولیت‌های اجتماعی از سوی تک‌فرزند در آینده
فرج‌زاده در ادامه گفت: حمایت‌های افراطی والدین از تک‌فرزند و درگیر نکردن او با مسئولیت، سبب عدم پذیرش مسئولیت‌های اجتماعی از سوی تک‌فرزند در آینده می‌شود و چنین فردی چون انتقاد، مخالفت، ملامت و تنبیه پدر و مادر را تجربه نکرده است، زیر بار عواقب کارهای خود نمی‌رود و مسئولیت عملش را نمی‌پذیرد، بلکه با خودخواهی و عدم مسئولیت‌پذیری گناه را به گردن دیگران می‌اندازد، چرا که والدین از ترس رنجیده خاطر شدن تک‌فرزندشان، اشتباهاتش را به او گوشزد و او را بازخواست نکرده‌اند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان این معایب و آسیب‌ها را به تمام تک‌فرزندها تعمیم داد، تصریح کرد: این آسیب‌ها متوجه تک‌فرزندان در تمام خانواده‌ها است اما اگر والدین با آگاهی و هوشیاری موارد لازم را در تربیت فرزندشان مدنظر داشته باشند، تا حدود زیادی می‌توان این آسیب‌ها را تقلیل داد، چه بسا تک‌فرزندهایی که به مدد تربیت و توجه صحیح، به مراتب انسان‌های موفق‌تری در آینده می‌شوند و از اعتماد به نفس بالایی برخوردارند.
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان تأکید کرد: بسیاری از خانواده‌ها از روی اضطرار از جمله عدم توانایی در باروری مجدد و... نمی‌توانند بیش از یک فرزند داشته باشند، این افراد با دقت و آگاهی از آسیب‌ها و خطرات احتمالی که متوجه فرزندشان است، به تربیت آگاهانه و هوشمندانه فرزندشان توجه داشته باشند که در این خصوص، ارتباط اصولی و مناسب با فرزند، راه دادن او در جمع همسن و سالان در مهدهای کودک یا جمع کودکان خویشاوندان و آشنایان و... می‌تواند در دستور کار قرار بگیرد.