- پول در قبال پسماند
فکر کنید پسماندهایتان را تحویل دهید و پول دریافت کنید. «سعید مرادی کیا»، کارشناس محیط‌زیست می‌گوید: «در مکان‌هایی مانند فرودگاه یا مترو، دستگاه‌هایی وجود دارند که در قبال پولی که پرداخت می‌شود، خوراکی یا وسایل دیگر داده می‌شود، اما در دستگاه‌های خوددریافت پسماند خشک، شما پسماند می‌دهید و پول دریافت می‌کنید.»
او می‌گوید: «البته پسماندهای خشکی که برایش تعریف شده باشد. در اکثر مواقع قوطی‌های فلزی مانند قوطی‌های نوشابه و بطری‌های پلاستیکی مانند آب‌معدنی برای این دستگاه‌ها تعریف می‌شود. در برخی کشورها به‌جای پسماندهای خشک، پسماندهای خطرناک تعریف می‌شود؛ مثل لامپ کم‌مصرف، مهتابی یا باتری.»
مرادی کیا درباره‌ی این‌که دستگاه در عوض پسماند، چه‌چیزی به فرد می‌دهد، اضافه می‌کند: «این فرایند کاملاً قابل برنامه‌ریزی است. این دستگاه‌ها در برخی از کشورها پول نقد می‌دهد، کارت اعتباری یا کارت وسایل حمل‌ونقل شهری را شارژ می‌کند. هم‌چنین برگه‌ی تخفیف را نمی‌شود فراموش کرد.»
- هوش دستگاه خودبازیافت
این دستگاه‌ها هوش و حواس خوبی دارند! مرادی کیا توضیح می‌دهد: «این دستگاه به چند روش متفاوت کار می‌کند، اما دو روش متداول است. این دستگاه یک ورودی دارد که در آن سنسور وزن و بدنه وجود دارد. در آن کشور یا منطقه‌ای که این دستگاه نصب شده، قوانین و استانداردهایی مشخص کرده‌اند که در بارکدی که روی بسته‌بندی‌ها چاپ شده، مشخصات بدنه درج شده تا جنس بدنه تشخیص داده شود. زمانی که این بطری وارد دستگاه می‌شود، با تسمه‌هایی که داخل آن تعبیه شده، بطری ۳۶۰درجه می‌چرخد و بارکد را در معرض دوربین قرار می‌دهد؛ اطلاعات اسکن و تشخیص داده می‌شود که فلز، پلاستیک یا شیشه وارد دستگاه شده است.»
او ادامه می‌دهد: «در روش دوم با استفاده از امواج و بازخورد طول موج‌ها، دستگاه متوجه می‌شود که چه‌نوع پسماندی وارد دستگاه شده است.»
این کارشناس محیط‌زیست، درباره‌ی علت تعبیه‌ی حسگرهای وزن می‌گوید: «حسگر وزن برای این تعبیه شده که پس از مشخص‌شدن نوع پسماند واردشده، دستگاه متوجه شود داخل بطری، آب باقی مانده و بطری را بیرون بفرستد و اعلام کند قابل پذیرش نیست. چون دستگاه در ادامه بطری را خُرد می‌کند. این فرایند به این صورت است که برنامه‌نویس از قبل مشخص کرده بطری‌های آب‌معدنی، ۲۰ گرم هستند و وقتی که حسگر اعلام می‌کند این بطری ۴۵ گرم است، دستگاه متوجه می‌شود بطری خالی نیست.»
- چگونه کار می‌کنند؟
بر اساس گفته‌های مرادی‌کیا «در بعضی از دستگاه‌ها که در فروشگاه‌های بزرگ نصب شده‌اند، جلوی دستگاه ظاهر کار است و پشت دستگاه اتاقکی وجود دارد. زمانی که پسماند وارد دستگاه می‌شود، به این اتاق منتقل و بر اساس جنس پسماند، به چند قسمت تقسیم می‌شود. قوطی‌های فلزی یا بطری‌های پلاستیکی فشرده و هرکدام وارد محفظه‌ی مخصوص خود می‌شوند.
اپراتوری که در این اتاق است، پس از مدتی محفظه‌ی بطری‌های پلاستیکی یا قوطی‌های فلزی را تخلیه می‌کند. اما دستگاه‌های کوچکی که مثل دستگاه عابربانک هستند، زیرشان مخزنی جای‌گذاری شده که پسماند را فشرده و به محفظه منتقل می‌کند و وقتی پر می‌شود به اپراتور هشدار می‌دهد و اپراتور محفظه‌ی پسماندهای فشرده‌شده را تخلیه می‌کند.»
- این دستگاه‌های جدید
هومن غلام‌پور، کارشناس مدیریت پسماند شهری می‌گوید: «در فروشگاه شهروند منطقه‌ی دو، دو دستگاه خوددریافت پسماند خشک وجود دارد، یکی جلوی فروشگاه که بزرگ‌تر است و اپراتور دارد و دیگری داخل فروشگاه که کوچک‌تر است و شبیه دستگاه خودپرداز است. این دستگاه‌ها، بطری‌های آلومینیومی و پلاستیکی مثل آب معدنی یا دوغ را تحویل می‌گیرند و در عوض پسماند گرفته‌شده به فرد، کارت قرعه‌کشی می‌دهند.»
مرادی کیا درباره‌ی فرهنگ‌سازی و استفاده از دستگاه‌های خودبازیافت می‌گوید: «این‌ها اولین دستگاه‌های موجود در ایران نیستند. به نظر من دستگاه باید همراه با بحث آموزش و فرهنگ‌سازی وارد شود. تنها حضور یک دستگاه یا فناوری آن، نمی‌تواند تأثیر داشته باشد.»
- بطری شیر و روغن ممنوع!
هومن غلام‌پور می‌گوید: «بهتر است قبل از قراردادن پسماندهای پلاستیکی در دستگاه، آن را بشوییم. با این کار، هم به نکات بهداشتی توجه بیش‌تری کردیم و هم باعث می‌شویم فرآیند بازیافت پسماند، بهتر انجام شود.»
نکته دیگر این‌که به دلیل متفاوت‌بودن جنس درِ بطری‌های پلاستیکی با بدنه‌ی آن‌ها و عدم اخلال در فرآیند فشرده‌سازی، بهتر است ابتدا در بطری‌های پلاستیکی را از بدنه جدا کنیم و سپس آن‌ها را در دستگاه قرار دهیم.