همشهری‌آنلاین: بررسی ایجاد تشکیلات دامپزشکی در تعداد قابل ملاحظه‌ای از کشورهای جهان نشان می‌دهد که برقراری تشکیلات نوین دامپزشکی در اغلب آنها به واسطه بروز همه‌گیری‌های طاعون گاوی بوده است. به عنوان نمونه، اداره دامپزشکی در فرانسه در سال ۱۸۱۵ به واسطه طاعون گاوی ایجاد شد. همچنین در سوئد نیز پس از بروز طاعون گاوی اداره دامپزشکی در سال ۱۸۲۴ تأسیس گردید. در انگلستان هم همین بیماری باعث شد که در سال ۱۸۷۸ اداره دامپزشکی ایجاد گردد. دلیل ایجاد اداره دامپزشکی در ژاپن در سال ۱۸۹۶ نیز طاعون گاوی بوده است. ایران هم از این قاعده غالب مستثنی نبوده و بروز طاعون گاوی موجب ایجاد تشکیلات آموزشی و اجرائی دامپزشکی نوین آن شده است.
در جریان جنگ جهانی اول در سال ۱۲۹۵ شمسی مطابق با ۱۹۱۶ میلادی، طاعون گاوی به ایران سرایت کرد و نواحی شمالی و مرکزی کشور را فرا گرفت و خسارت‌های فراوانی وارد نمود. در اواخر سال ۱۳۰۲ و اوایل ۱۳۰۳ نیز همه‌گیری طاعون گاوی در اردبیل و همدان ظاهر شد و سرانجام به تهران رسید و چون به غیر از انستیتو پاستور تشکیلات منسجم پزشکی و دامپزشکی در کشور وجود نداشت، ناچار به این مؤسسه مراجعه و پس از بررسی بیماری، طاعون گاوی تشخیص داده شد. در اواسط سال ۱۳۰۳ در وزارت فوائد عامه اداره کوچکی به نام فلاحت وجود داشت و معاون وزارتخانه آقای قلی‌خان بیات مبارزه با طاعون گاوی را سر لوحه اقدامات خود قرار داد.
در این زمان یادداشت کمیته بهداشت مجمع دولت‌های متفقه به ایران رسید که در آن ذکر شده بود برای مبارزه با بیماری‌های دامی هر یک از دولت‌های عضو باید اداره مخصوص دامپزشکی داشته باشند. از یک طرف گسترش طاعون گاوی و از طرف دیگر این تذکر سبب شد تا قانون تشکیل «اداره دفع آفات حیوانی» در دی ماه سال ۱۳۰۳ به تصویب مجلس شورای ملی برسد.
در نتیجه نخستین اداره دامپزشکی نوین ایران به نام «دایره دفع آفات حیوانی» در سال ۱۳۰۳ تحت نظارت انستیتو پاستور تهران تشکیل شد و کفالت آن به مرحوم «عبدالله حامدی» سپرده شد که در آن وقت دانشجوی پزشکی بود. این اداره ابتدا در باغ شاه و سپس در حصارک مستقر گردید.
در «قانون دفع آفات حیوانی و سرم سازی» اولین قانون مربوط به دامپزشکی ایران، «قانون تشکیل اداره دفع آفات حیوانی» است که در جلسه مورخ ۲۵ دیماه ۱۳۰۳ شمسی به تصویب رسید.
شرح حال وظایف مؤسسه دفع آفات حیوانی عبارت بود از، جلوگیری از امراض حیوانات که بوسیله علمی در تمام دنیا معمول است، تهیه واکسن و سرم برای تمام امراضی که سرم و واکسن آنها کشف شده است، مطالعه امراض نباتی و شناختن حشرات مفید و مضر و به دست آوردن طریقه علمی و عملی برای برانداختن حشرات موذی از قبیل ملخ، سن و غیره، سعی در ازدیاد حیوانات اهلی و نباتات مفید از روی قواعد علمی، بسط و توسعه شعبات مؤسسه در تمام ایالات و ولایات و توسعه عملیات خود در تمام مملکت.
در اواخر بهار در سال ۱۳۰۹ «وزارت اقتصاد ملی» جایگزین «وزارت فوائد عامه و فلاحت» شد. در این زمان نظر سابق سرلشگر شیبانی برای استخدام یک نفر کارشناس خارجی مبارزه با بیماری‌های واگیردار دام عملی شد و دکتر «لوئی دلپی»، دامپزشک فرانسوی متخصص میکروب‌شناسی و بیماری‌های واگیردار را استخدام کردند.
دلپی در اسفند ۱۳۰۹ مطابق با ماه مارس ۱۹۳۱ وارد تهران شد و مأمور ایجاد سرم‌سازی و واکسن‌سازی و تشکیل اداره دفع آفات حیوانی (دامپزشکی) گردید. وی ضمن تجدید بنای حصارک و احداث آزمایشگاه واکسن‌سازی، کلاسی در حصارک تشکیل داد و چند نفر از کارمندان قدیمی و جدید را برای انجام امور پزشکی تربیت کرد. بدین ترتیب اداره دفع آفات حیوانی یا اداره دامپزشکی مجدداً در سال ۱۳۱۱ مشغول فعالیت گردید. تا این‌که برای تسریع در انجام امور مبارزه با بیماری‌های دامی و ضمانت‌های اجرایی برای انجام آن در ۲۵ شهریور ۱۳۱۴ قانون «تفتیش صحی حیوانات» مشتمل بر ۹ ماده به شرحی که در ادامه خواهد آمد به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
در سال ۱۳۱۸ به موجب بخشنامه وزارتی شماره ۴۳۴۹۷ مورخه ۱۳۱۸/۱۲/۲۸ دامپزشکی شهرستان‌ها ضمیمه ادارات کشاورزی گردید. این بخشنامه اداری کشمکش و سر و صدای زیادی ایجاد و با مخالفت دامپزشکی و مخالفت دامپزشکی کل و ادارات دامپزشکی شهرستان‌ها مواجه شد. در بخشنامه شماره ۱۲۴۵ مورخه ۱۳۱۹/۱/۲ توضیح داده شده بود که منظور از بخشنامه مذکور تمرکز کارها بوده است نه تنزل موقعیت و مقام دامپزشکی. دکتر حامدی در سال ۱۳۱۹ با حفظ سمت‌های قبلی به ریاست دفع آفات نباتی نیز منصوب شد. وی در ۲۵ مهر ماه ۱۳۲۰ با حفظ مقام ریاست دانشکده دامپزشکی به مقام مدیر عامل فنی وزارت کشاورزی انتخاب شد و کشاورزی و دامپزشکی یکجا تحت نظارت عالیه قرار گرفت و ادارات کشاورزی و دامپزشکی توأم شده استان‌ها و شهرستان‌ها از نظر فنی تحت نظر وی قرار گرفت.
در سال ۱۳۱۶، اداره دامپزشکی دارای یازده بخش فعالیتی در مراکز زیر بود: تهران، مازندران و گیلان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمانشاه و کردستان و لرستان، خوزستان، فارس، مکران، خراسان، گرگان، اصفهان.
نهایتاً در سال ۱۳۳۹ طی دستور وزیر کشاورزی کلیه ادارات دامپزشکی استان‌ها مستقل شده و تحت نظر مستقیم مدیر کل دامپزشکی کشور قرار گرفت.
از جمله اهداف اصلی سازمان دامپزشکی کشور می‌توان به تأمین بهداشت، سلامت و فراهم کردن رفاه دام، کنترل، پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های دامی و تأمین و تضمین بهداشت و سلامت فرآورده‌های دامی پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های مشترک انسان و دامی اشاره کرد.
بخشی از وظایف اساسی سازمان دامپزشکی کشور به شرح ذیل است:
-انجام اقدامات و هماهنگی‌های لازم برای مبارزه با بیماری‌های مشترک دام بین انسان و حیوان با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
-سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، نظارت و اعمال ضوابط بهداشتی و قرنطینه ای و امنیت زیستی برای ورود و خروج و نقل و انتقال دام و فرآورده‌های دامی.
-سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، نظارت و اعمال ضوابط بهداشتی و قرنطینه ای و امنیت زیستی درمحیط‌های زندگی، پرورش ونگهداری دام.
-شناسایی و تعیین هویت دام کشور و صدور شناسنامه‌های بهداشتی واحدهای اپیدمیولوژیک.
-سیاست‌گذاری، برنامه ریزی و نظارت بر امور تشخیص و درمان بیماری‌های دامی.
-سیاست‌گذاری، برنامه ریزی و نظارت بر اجرای ضوابط مربوط به پسماندهای دامپزشکی.
-انجام نظارت‌های موثر برمراکز و کارخانه‌های تولیدوفرآوری، ورود، صدور و توزیع انواع دارو، واکسن، سرم، ضدعفونی کننده‌ها، سموم و مواد بیولوژیک و مواد اولیه موردمصرف دامپزشکی.
-تهیه وسایل و لوازم فنی، داروها، واکسن، سرم، مواد بیولوژیکی، سموم و مواد ضدعفونی کننده مربوط به مبارزه با بیماری‌های دامی.
همکاری با نهادهای مرتبط در ذبح و صید شرعی.