همشهری آنلاین- مریم ورشوئی: هوتگ همان گودال‌هایی‌است که آب باران در آنها جمع می‌شود تا در زمان خشکسالی و کمبود بارش کام تشنه اهالی روستاهای سیستان و بلوچستان را کمی سیراب کند. گودال‌های حفرشده‌ای که با اشکال هندسی دایره، مستطیل، مربع عمقشان در برخی نقاط حتی به ۲۰ متر هم می‌رسد.
روستاهایی هم که با تانکر آبرسانی می‌شوند، سهمیه چندانی ندارند؛ فقط ۱۵ لیتر آب به صورت روزانه. بنابراین مردم ناچار می‌شوند برای شست‌وشو و دیگر کارها به آب هوتگ‌ها روی بیاورند. این تازه اول ماجراست. این‌که بروند پای هوتگ و آب بیاورند، اما گاهی می‌روند و دیگر برنمی‌گردند، مانند کودکانی که در سال جاری در عمق هوتگ‌ها جان باختند.
یسرا دلشب، منیره و مریم خدمتی از توابع روستای کموبازار، بخش پلان شهرستان چابهار، قربانیان هوتگ در بلوچستان بودند.
«محمدنعیم امینی‌فرد»، رئیس مجمع نمایندگان سیستان و بلوچستان در واکنش به این اتفاق پیش‌تر به همشهری گفته بود: اتفاقی که رخ داد تکراری بود و قبلاً نظیر این مورد را داشتیم؛ اگر از طریق آبرسانی سیار آب مصرفی و مورد نیاز مردم تامین شود قطعاً به هوتگ‌ها مراجعه نمی‌کنند که شاهد فاجعه ناگوار غرق شدن کودکان باشیم. این اتفاق ناشی از نقصان کمبود آب است و ما نتوانستیم آب آشامیدنی سالم را برای مردم تأمین کنیم.
هوتگ وابسته به فرهنگ مردم
مدیرعامل آبفای روستایی سیستان و بلوچستان به خبرنگار همشهری‌آنلاین گفت: آب قبل از غذا و هر موضوع دیگر اهمیت دارد، زیرا به سلامت انسان برمی‌گردد. بنابراین باید توجه ویژه به آبرسانی روستایی شود. مسئولیت حفاظت و نگهداری هوتگ‌ها این گودال‌های دست‌ساخته به عهده خود مردم است و هیچ مسئولی برآن نظارت ندارد. در کل کشور به خصوص در جنوب کشور از سیستان و بلوچستان گرفته تا هرمزگان و بوشهر و حتی بخشی از خراسان جنوبی براساس فرهنگ‌های مختلف این محل‌های نگهداری آب با نام‌های مختلف مانند هوتگ، آب انبار شکل گرفته است که بیشتر مصرف دامی و کشاورزی دارند.
«عبدالاحد ریگی» افزود: رفاه اجتماعی و سطح معیشتی مردم تغییر کرده است و نمی‌توان دیگر از آب هوتگ‌ها برای خوراک استفاده کرد. این آب‌ها کاملا غیرشرب هستند.
تعداد هوتگ‌ها در چابهار و دشتیاری
ریگی ادامه داد: از رنگ آب این هوتگ‌ها کاملا مشخص است که قابل استفاده نیستند. الان بیشتر روستاها دارای آب بهداشتی هستند، با این وجود در روستاهایی که لوله‌کشی آب وجود دارد و مردم به آب بهداشتی دسترسی صد درصدی دارند هم از هوتگ استفاده می‌شود، زیرا بخشی از فرهنگ مردم این استان است. حتی بچه‌ها با وجود خطرناک بودن، لب هوتگ بازی می‌کنند.
ریگی گفت: بیشترین تعداد هوتگ‌ها هم در چابهار و دشتیاری است. طبق آمار غیررسمی از ۴۳۸ روستای چابهار حدود ۷۱۲ هوتگ وجود دارد. این یعنی در هر روستا چه تجهیزات آبرسانی داشته باشد و چه نداشته باشد حداقل ۲هوتگ وجود دارد.
چاره‌ای جز استفاده ازهوتگ نیست
یک فعال اجتماعی در سیستان و بلوچستان گفت: هوتگ‌ها به تنهایی تبعات اجتماعی ندارند، اما چون آب لوله‌کشی در برخی از روستاهای استان که تعدادشان هم کم نیست، وجود ندارد، بنابراین برای مردم چاره ای نمی‌ماند که برای رفع نیازهای خود به هوتگ مراجعه کنند.
«معین سعیدی» افزود: هوتگ‌ها گاهی خسارت جانی به بار می‌آورند، برای همین در تلاش هستیم برای احیای این سازه‌های آبی اعتباراتی از وزارت جهادکشاورزی و سازمان منابع طبیعی دریافت کنیم. هوتگ در شرایط فعلی تنها راه دسترسی مردم به آب است، وقتی میزان دسترسی سیستان و بلوچستان به آب بهداشتی نسبت به میانگین کشوری کمتر است.
وی ادامه داد: هوتگ سازه آبی است که با فرهنگ مردم عجین است، اما به اجبار و به دلیل نبود آب از آن استفاده می‌کنند. حتی آب برخی هوتگ‌ها برای شست و شو هم مناسب نیست. هوتگ‌ها بیشتر از نظر زیست‌محیطی یاری‌رسان هستند، زیرا در اطراف آنها فضای سبزی ایجاد می‌شود که برای حیوانات و احشام هم کاربرد دارد.
خطر هوتگ برای کودکان
سعیدی گفت: هوتگ‌ها فاجعه می‌آفرینند. به ویژه برای کودکانی که برای دریافت آب به هوتگ‌ها مراجعه می‌کنند. این اتفاق هم بیشتر در بخش دشتیاری رخ می‌دهد، زیرا خط انتقال آب روستاهای پایین‌دست سد پیشین هنوز تامین نشده است.
وی درپاسخ به این سوال که چرا در سال جاری تعداد دختران قربانی هوتگ‌ها نسبت به پسران بیشتر بوده است، گفت: پسران نیز غرق شده‌اند، اما باید فرهنگ‌سازی شود و کمتر دختران با سن پایین برای دریافت آب به لب هوتگ بروند. البته میانگینی در این زمینه ندارم که به طور دقیق بگویم چند نفر در سال قربانی هوتگ‌ها می‌شوند، اما می‌دانم که باید ندای تشنگی مردم استان را شنید. تا وقتی که شاخص دسترسی به آب در استان افزایش پیدا نکند و مجتمع‌های پیرسهراب و مجتمع پایین‌دست سد پیشین به شبکه آب وصل نشوند، هوتگ راهکار موقتی برای دریافت آب خواهد بود. همچنین در روستاهای نوار ساحلی استان که کنار اقیانوس قرار دارند هم به راحتی می‌توان با آب شیرین‌کن‌ها مشکلات دسترسی آنها را به آب حل کرد.