همشهری آنلاین، سمانه معظمی: سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده که از هر سه نفر، یک نفر در جهان به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارد که این می‌تواند ابتلا به بیماری‌هایی مانند وبا، حصبه، تراخم و بیماری‌های روده را درپی داشته‌باشد. بنابراین راهکارهای مختلفی در دنیا برای مهار این معضل پیشنهاد و اجرا شده است؛ از جمله دستگاه‌های خودپرداز آب.
در ایران نیز حدود دو سال پیش این دستگاه‌ها در استان‌هایی مانند گیلان و سمنان عرضه شد که البته بعد از مدتی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری گیلان سلامت آب توزیع شده در آنها را رد کرد. در سمنان نیز دستگاه خودپرداز آب سال ۹۶ در روستای فرومد فعال شد، اما بعد از چند ماه استقبال مردم از این دستگاه به دلیل افت کیفیت آب آن، کاهش یافت. اما کاربرد این دستگاه‌ها در کشورهای دیگر آسیایی به چه صورت است و اصلا خودپردازها چه مزیت‌ها و معایبی دارند؟
تجربه سه کشور توسعه نیافته
به گزارش سایت خبری دیوکس، هند، اوگاندا و بنگلادش از جمله کشورهایی هستند که بخش خصوصی در کنار سازمان‌های مردم نهاد با ایجاد دستگاه‌هایخودپرداز آب به مبارزه با مشکل کمبود دسترسی به آب سالم رفته‌اند.
این دستگاه‌ها که با انرژی خورشیدی کار می‌کنند و آب باران را جمع‌آوری و تصفیه می‌کنند، ۲۴ ساعته فعال هستند و مردم می‌توانند کارت مورد نیاز آنها را از باجه‌ها و فروشگاه‌های کوچک تهیه کنند. به محض شارژ کارت می‌توان آن را در دستگاه قرار داد و آب دریافت کرد که قیمت آن در هر کشور متفاوت است؛ برای مثال در اوگاندا قیمت هر لیتر آب ۱۳ صدم دلار و در بنگلادش کمتر از نصف یک سنت است. این دستگاه‌ها روزانه ۱۲ هزار لیتر آب عرضه می‌کنند.
“دنیس کیمبوگو”، موسس شرکت عرضه این دستگاه‌ها در مناطق شهری فقیرنشین اوگاندا گفت: این دستگاه‌ها امکان دسترسی به آب آشامیدنی سالم را با یک قیمت مناسب فراهم کرده، ضمن این‌که تهیه آن نیز زمان‌بر نیست.
به گفته او، عرضه آب در ماشین خودپرداز یک روش با دوام و دوستدار محیط زیست است. همچنین مقرون به صرفه نیز هست؛ زیرا قیمت آن ۴۰ درصد قیمت بطری آب در بازار است.
کیمبوگو ادامه داد: مردم اطمینان چندانی به خلوص آب لوله کشی شهری اوگاندا ندارند، زیرا با آن‌که مطابق با استانداردهای بین‌المللی است، برخی تحقیقات نشان داده مقادیری سرب در آن وجود دارد.
“سابیرا جورسن”، رایزن آموزشی و حمایتی برنامه توزیع دستگاه‌های خودپرداز آب در بنگلادش گفت: این دستگاه‌ها آب را از چاه استخراج و نمک‌زدایی می‌کنند تا تبدیل به یک نوشیدنی سالم شود.
به گفته او، دسترسی و قیمت مناسب از مزایای این طرح است اما به سرمایه گذاری بیشتری نیاز دارد. زیرا هزینه خرید ونصب دستگاهای خودپرداز بسیار بالاست.
“آفتاب اوپل”، رئیس برنامه توسعه آب بنگلادش هم گفت: تجربه نشان داده دستگاه‌های خودپرداز برای مدیریت خدمت‌رسانی در مناطقی که با کمبود آب روبه‌رو هستند و مکان های عمومی بسیار مناسب است.
هزینه‌های نگهداری
اما یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها برای استفاده از این دستگاه‌ها هزینه‌های نگهداری در بلندمدت، جدا از هزینه‌های خرید و اجرای اولیه است.
“ویکاس شاه“، یکی از مسئولان سازمان جهانی سلامت آب معتقد است: تنها دلیلی که باعث می‌شود دستگاه‌های خودپرداز آب در آینده ماندگار نباشند هزینه‌های نگهداری و تعمیر بالای آن است.
همه افراد از طرح خودپرداز به عنوان یک راه حل ایده‌آل استقبال نمی‌کنند. منتقدمان معتقدند این دستگاه‌ها مصرف‌کنندگان را از چرخه اکوسیستم آب جدا کرده که این می‌تواند مشکل‌ساز باشد.
“هیمنشو تاکور”، موسس شبکه سد، رودخانه و مردم در جنوب آسیا گفت: آب تنها یک کالا نیست، بلکه یک بخش بسیار مهم از اکوسیستم است. مردم باید بتوانند در تامین آب سالم مورد نیاز خود مشارکت کنند.
به پیشنهاد او می‌توان به مردم محلی آموزش داد که چطور آب مورد نیاز خود را از باران تامین کنند یا آب را به صورت بهینه مصرف کنند. به این ترتیب می‌توان سریع‌تر در مسیر دسترسی بهتر و بیشتر به آب سالم قدم برداشت.
با این حال جرسن همچنان از دستگاه‌های خودپرداز آب دفاع می‌کند اما می‌پذیرد که این تنها یک راهکار برای کمبود آب است. او معتقد است ذخیره سازی آب باران، ایجاد حوضچه‌های دارای فیلترهای شنی تصفیه آب و کشت گیاهان از بین برنده آهن و آرسنیک در آب می‌تواند در کنار دستگاه‌های خودپرداز به تامین بهینه آب کمک کند.