- محسن هاشمی رفسنجانی - رییس شورای شهر تهران
از ۲۴آذر ۱۳۷۱ که غلامحسین کرباسچی شهردار وقت تهران، انتشار روزنامه همشهری را آغاز کرد، ۲۷سال سپری شده است؛ عمری که شاید در مقیاس جهانی برای مطبوعات شناخته شده بین‌المللی و ملی، زمان درازی نباشد اما در فضای پرالتهاب و کم ثبات مطبوعات داخلی که بسیاری از نشریات عمرشان به یک دهه نمی‌رسد، سابقه‌ای قابل توجه به‌شمار می‌رود.
انتشار همشهری را می‌توان نخستین گام در موج نو و مدرن‌سازی مطبوعات ایران، پس از انقلاب و پایان جنگ به‌شمار آورد. دولت سازندگی که همت اصلی خود را بر نوسازی اقتصاد و زیرساخت‌های توسعه کشور قرار داده بود، از حوزه فرهنگ نیز غافل نشد و علاوه بر ایجاد رونق در صنعت سینما، کتاب، موسیقی و هنرهای تجسمی، فضای جدیدی را برای ورود مطبوعات مدرن که به لحاظ فرم و محتوا نسبت به روزنامه‌های آن دوره، ارتقا و بهبود یافته بودند، مهیا کرد.
همشهری نخستین گام در این راستا بود که به همت شهردار وقت تهران که در آن زمان مدیری دولتی به شمار می‌آمد، برداشته شد. گام دوم نیز با روزنامه ایران توسط فریدون وردی‌نژاد، مدیرعامل وقت خبرگزاری جمهوری اسلامی در دولت سازندگی برداشته شد و فصلی جدید در مطبوعات، سبکی تازه در ژورنالیسم وطنی و نسلی تازه از روزنامه‌نگاران ایرانی پا به عرصه گذاشتند.
امروز اگرچه در شرایط دشوار اقتصادی کشور، همه مطبوعات به‌دلیل بحران کاغذ، رکود اقتصادی و تورم، دچار چالشی عمیق شده‌اند، اما هنوز هم همشهری یکی از قطب‌های مطبوعاتی ایران به‌شمار می‌آید. مرزی که از ابتدا میان همشهری و فضای رادیکال سیاسی کشیده شده بود، با وجود تغییرات مکرر در مدیریت این مجموعه و صاحب امتیاز آن، یعنی شهرداری تهران، در اکثر مواقع حفظ شده است.
- اما پرسش اصلی اینجاست که انتظار از همشهری چیست؟
آیا همشهری یک ارگان سیاسی برای شهرداری تهران، یا یک بنگاه اقتصادی برای تامین اشتغال کارکنان آن یا یک فعالیت کلیشه و باری به هرجهت مانند روابط عمومی سازمان‌ها و نهادهاست؟
آیا با ورود پرقدرت شبکه‌های اجتماعی به حوزه ارتباطات، مزیت‌های سابق محتوایی همشهری به قوت خود باقی مانده‌اند؟ اصولاً چه ضرورتی برای تحمل زیان انباشته این مؤسسه توسط شهرداری تهران و از جیب شهروندان تهرانی وجود دارد؟
به‌نظر می‌رسد این پرسش‌ها وسؤالات بنیادین دیگری که در برابر تحریریه و مدیران همشهری قرار دارد، نیاز به پاسخی از جنس محتوا و عمل و نه صرفاً گفتار و توجیهات دارد.
همشهری باید زبان گویای شهروندان در انتقال مشکلات و مسائل شهر و انتظارات و استانداردهای محقق نشده زیست شهری باشد. همشهری باید بتواند در عصر بمباران فله‌ای اطلاعات، با دروازه‌بانی و پالایش صحیح، محتوایی مطمئن، به‌روز و متفاوت را به مخاطب ارائه کند. همشهری باید نه به‌عنوان بلندگوی سازمان شهرداری و مبلغ متصدیان مدیریت شهری، بلکه باید به‌عنوان صدای بلند شهروندان تهرانی شنیده شود و در حاکمیت، افکارعمومی و حوزه‌های تأثیرگذار ضرورت و اهمیت مطالبات شهری را به‌درستی تبیین کند و در این راستا باید انعکاس دیدگاه‌ها و رویکردهای شورای شهر که نمایندگی شهروندان را برعهده دارند در این مطبوعه تقویت شود.
برای این مهم، سازمان همشهری نیاز به چابک‌سازی و کیفی‌سازی دارد. باید نیروهای توانمند و متخصص و با انگیزه بالا، خود را در این مجموعه نشان دهند و برتری خود را در تولید محتوا پس از دو دهه رکود و فاصله گرفتن از دوره درخشش همشهری بازیابند. اگر این اتفاق رخ دهد، دیگر کسی نمی‌تواند ضرورت انتشار این مجموعه را زیرسؤال ببرد.
- بازتاب صدای شهروندان
- احمد مسجد جامعی - عضو کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران
روزنامه همشهری، رویکردی شهری دارد و بر این اساس مخاطب او گروهی از مردم هستند که دغدغه‌هایی از جنس آسایش و آرامش شهری دارند. با درنظر گرفتن این نکته می‌توان گفت محتوای این روزنامه پرداختن به نیازهای بخش گسترده‌ای از جامعه است. تأکید می‌شود که در روزنامه همشهری جایگاه مسائل شهری بیشتر با رویکرد اجتماعی است و این نکته وجه ممیزه آن با بسیاری از رسانه‌ها و به‌خصوص روزنامه‌هاست. اکثر روزنامه‌ها با اصل قراردادن سیاست، به موضوعات اجتماعی و شهری یا نمی‌پردازند یا آن را در حاشیه می‌بینند. نقطه قوت همشهری هم همین جاست. در عین حال پرداختن به خواسته‌های عمومی شرایط خود را دارد. قبل از همه لازم است این ذهنیت در تصمیم‌گیران و مدیران همشهری، وجود داشته باشد که شهر محل واکنش مردم به مسائل عمومی و بیان مشکلات در قالب شکایت و اعتراض است؛ اعتراضات ملی مانند گرانی و فقر و تبعیض و فساد یا شهری مانند آلودگی هوا، رفت‌وآمد، تخریب باغ‌ها و شفاف نبودن برنامه‌ها و اقدامات. بنابراین راضی نگه‌داشتن مخاطب وابسته به این است که دشواری‌های مردم دیده و صدای اعتراض آنها شنیده شود و بازتاب یابد و مهم‌تر آنکه برای پاسخگو کردن مدیران تلاش شود.
لازم است در مجموعه همشهری، همه نگاه‌ها به آسایش و آرامش شهروندان و کاهش نگرانی‌ها و دشواری‌هایشان باشد و از مدیریت ملوک‌الطوایفی که تنها منافع مدیران همسو را مدنظر قرار می‌دهد، پرهیز شود.
اگر قرار است عموم مردم را مخاطب بدانیم و مطالبات آنها محور کار رسانه‌ای باشد، طبیعی است روزنامه نباید، با این بهانه که زیرمجموعه شهرداری است، فقط تریبون مدیریت شهری باشد. لازم است این رسانه با نگاهی انتقادی به کم و کیف مسائل شهری بپردازد و نظرات مردم را منعکس کند. این روش حتی به نفع مدیران نیز خواهد بود؛ چرا که مشروعیت و مقبولیت مردمی به‌دست خواهند آورد و به تبع آن، بستر اقدامات برای توسعه شهر، هموار می‌شود.
اگر چنین رویه‌ای در پیش گرفته نشود، روزنامه حتی با وجود قیمت اندک نمی‌تواند مخاطب بیابد و جریان‌سازی کند. اینکه امروزه روزنامه‌هایی با قیمت بالا فروش می‌روند نشان از آن دارد که پرداختن به دغدغه مردم، گران یا ارزان بودن روزنامه را امری فرعی می‌کند و مردم به هر شکل ممکن نشریه مورد پسند خود را خواهند خرید.
به هر تقدیر موضوعات شهری درصورتی که بنیان خود را بر منافع و خواست مردم قرار دهند، می‌توانند مخاطب را پای کیوسک و خرید روزنامه همشهری بکشانند. شک نباید داشت که دستیابی به این محتوا سخت و دشوار است و موانع فراوانی پیش پای خود دارد اما مگر جلب رضایت مردم به‌ویژه در شرایط سخت، با کار آسان امکان‌پذیر است!؟
- اصلاح ساختار مؤسسه همشهری باید دغدغه جدی مسئولان آن باشد
- سیدحسن رسولی - نایب‌رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران
روزنامه همشهری در آذرماه سال ۷۱توسط غلامحسین کرباسچی -شهردار وقت تهران- با هدف تمرکز بر موضوعات مدیریت شهری نوین در نگاه کلان تاسیس شد که به‌دلیل هدف‌گذاری صحیح در کمترین زمان به تیراژ نیم میلیونی رسید؛ در واقع انتشار روزنامه همشهری نماد و نشانه تغییرات در شهر تهران بود. این روزنامه سرآغاز تحول بزرگی در مطبوعات کشور و روزنامه‌نگاری نوین دهه ۷۰با همشهری آغاز شد. روزنامه همشهری با رویکرد و نگاه توسعه‌گرایانه در تبیین مفهوم مشارکت شهروندی تأثیر عمیقی داشت. حال با گذشت ۲۷سال از تاسیس این روزنامه این سؤال مطرح است که آیا همشهری همچنان به‌عنوان یک روزنامه موفق و مؤثر در نشریات چاپی فعال است؟
برای پاسخ به این پرسش می‌توان بررسی دقیق و علمی از تحلیل محتوای متنی این روزنامه و افکارسنجی از مخاطبان و بررسی میزان تأثیرگذاری و تعداد مخاطبان ترتیب داد، اما هم‌اکنون با توجه به عدم‌دسترسی به چنین مطالعاتی نمی‌توان به سهولت در این‌باره اظهارنظر کرد. متأسفانه این نشریه در چند سال اخیر با مشکلات اقتصادی مواجه شده که می‌تواند موید این امر باشد که این روزنامه در تامین منابع مالی موفق نبوده که یکی از عوامل آن می‌تواند، ضعف در تولید محتوای مورد نیاز مخاطب در عصر ظهور رسانه‌های مجازی باشد.
آن چیزی که امروز مخاطب با وجود شبکه‌های اجتماعی - که در حداقل زمان اخبار روز را در سطح وسیع اطلاع‌رسانی می‌کنند-از نشریات چاپی انتظار دارند، ارائه تحلیل و محتوای فاخر درباره مسائل روز است. این پرسش که روزنامه همشهری چه میزان توانسته در این مسیر گام بردارد و مخاطبان خود را حفظ کند، پرسش جدی پیش‌روی مدیران مؤسسه همشهری است.
از آنجا که شهرداری تهران صاحب امتیاز این مؤسسه است به‌عنوان نماینده مردم در شورای اسلامی‌شهر تهران که می‌بایست بر عملکرد شهرداری نظارت داشته باشد، باید بگویم، متأسفانه این نشریه در دوره مدیریت شهری گذشته به‌دلیل جذب بی‌رویه نیرو و سایر سیاستگذاری‌های غیرفنی و اقتصادی به یک سازمان فربه زیان‌ده با حداقل کارایی تبدیل شده است. مدیریت کنونی تلاش کرد با سیاستگذاری جدید از ناکارآمدی بیشتر این رسانه جلوگیری کند و حتی در بخش‌هایی نیز با برون‌سپاری، هزینه‌های آن را کاهش دهد اما همچنان باید اصلاح ساختار این مؤسسه دغدغه جدی مسئولان آن باشد.
رسالت اصلی این مؤسسه تولید و ترویج محتوای ارتقای‌دهنده فرهنگ شهروندی و مسائل اساسی مبتلابه حوزه مدیریت شهری است. امروز کمتر شاهد تأثیر و تاثر بین شورای اسلامی‌شهر تهران و این رسانه باسابقه هستیم. انتظار نداریم که همشهری تربیونی برای مدح و ثنای دست‌اندرکاران اداره شهر باشد، اما توقع داریم با نصب‌العین قرار دادن این رابطه مستقیم ساختاری در مقام بازتاب‌دهنده نقدها و مطالبات مخدومین ما واقع‌بینانه و همه جانبه و اقدامات مؤثری در ارتقای فرهنگ شهروندی و توسعه شهری پیام‌رسانی کند.
در شرایط کنونی انتظار می‌رود همشهری همانگونه که در زمان تاسیس خود در عرصه نشریات چاپی پیشتاز میدان بود، متناسب با توسعه فضای مجازی نیز در فضای کنونی از عملکرد قابل دفاعی برخوردار باشد، این در حالی است که با وجود تخصیص بودجه، اثرگذاری لازم را در میان رسانه‌های مجازی ندارد و باید با بهره‌گیری از شیوه‌های نوین متناسب با تغییر فضای اطلاع‌رسانی، خود را به روز کند.
همچنین انتظار می‌رود همشهری در دفاع از حقوق شورای اسلامی‌شهر تهران پیشگام باشد. متأسفانه در برخی موارد برچسب‌ها و تهمت‌هایی به این نهاد مردمی از سوی برخی رسانه‌ها وارد می‌شود که این هجمه‌ها در کمال بی‌انصافی از تربیون‌های رسمی به‌خصوص صدا و سیما به‌صورت گسترده منتشر می‌شود، اما همشهری در دفاع از حقوق شهروندان شورای شهر حداقل توجه را دارد. مصداق عینی این موضوع هجمه و متهم کردن مدیریت اصلاح‌طلبان بر مدیریت شهری به کم توجهی به جایگاه رفیع شهدای گران‌قدر است که این نشریه در روشن‌سازی و رفع این اتهام کذب مؤثر عمل نکرد.
- همشهری، رسانه این زمانی نیست
- محمد علیخانی_رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران
وقتی در ۲۴ آذر ۱۳۷۱ به ابتکار مدیریت شهری وقت تهران، همشهری به عرصه کم‌رونق مطبوعات آن روزها پا نهاد، مردم با طرز جدیدی از روزنامه و روزنامه‌نگاری روبه‌رو شدند. روزنامه‌ای چهاررنگ و حرفه‌ای که به دور از عصبیت‌های سیاسی، تهران را جای بهتری برای زندگی می‌خواست. برای مخاطبش احترام بیشتری طلب می‌کرد و به‌زودی توانست جای خود را در باجه‌های روزنامه‌فروشی باز کند و تهران هر روز خود را صبح با همشهری آغاز کند. همشهری به حقیقت زبان‌زمانه خود بود.
اکنون پس از نزدیک به۳ دهه از عمر پر فراز و نشیب آن نمی‌توان دریافت که این محصول سی ساله زبان کیست. زبان شهر است؟ زبان مدیریت شهری است؟ یا رسانه‌ای است خسته با انبوه مشکلات و تأثیرگذاری بسیار اندک. دریغ بیشتر اینکه همشهری امروز دیگر رسانه زمان خویش نیست. در این نوشتار به‌دنبال مقصر یا مقصرین این وضع نیستیم اما واقعیت این است باید روشن شود چرا و چگونه از آن فراز به این فرود رسیده است. چگونه است که در پس این سال‌ها همشهری نتوانسته با پیدایش رسانه‌های نو و گسترش رسانه‌های مجازی، خود را با سرعت شگفت‌انگیز این تغییرات وفق دهد و با بهره‌مندی از این بدایع رسانه‌ای، زبان تازه‌ای یابد؟
اکنون که خبر به آنی در پیش‌روی جامعه است و در چشم به‌هم‌زدنی در میلیون‌ها تلفن همراه می‌پیچد و به گوش می‌رسد، همشهری چه چاره‌ای جسته است؟ افسوس که با در اختیار داشتن امکانات لازم در زمان مناسب خود، به ایجاد رسانه‌های امروزی عزم جزم نکرده و حال از این فضا به دور است. اینها که پیش‌تر آمد باید در چشم‌انداز فردای همشهری دیده شود و به‌عنوان استراتژی حیاتی این رسانه به آن توجه ویژه کرد. اما در وضعیت موجود نیز متأسفانه همشهری تعامل مناسبی با نهاد شورای اسلامی شهر تهران ندارد، گویا با تعارف اخبار شورا را منعکس می‌کند و گاه از آنچه در شورا می‌گذرد بی‌خبر می‌ماند.
از یاد نمی‌توان برد که همشهری رسانه مدیریت شهری تهران یعنی شورای شهر و شهرداری برای همشهریان تهرانی است که در سطح کشور بازتاب دارد. از این منظر روزنامه همشهری از ماموریت اساسی خود دور مانده است و می‌بایست اهتمام بیشتری در انعکاس اخبار شورای شهر به‌عنوان نمایندگان مردم داشته باشد. باید به آینده امید بست و چشم انتظار تغییر نگاه در این رسانه سی‌ساله به سمت افق‌های روشن بود.
- همشهری، بازوی قدرتمند مدیریت شهر
- فرنوش نوبخت - مدیرعامل شرکت بهره برداری متروی تهران
یکی از نقش‌های اصلی رسانه، انتقال مشکلات و اطلاع‌رسانی است. روزنامه همشهری در این خصوص همواره مثل یک همکار، شرکت بهره‌برداری متروی تهران و حومه را یاری کرده و در این سال‌ها حامی و همراه این شرکت بوده است، به‌خصوص آنکه اطلاع‌رسانی دقیق برنامه‌هایی که در این شهر زیرزمینی در حال انجام است، همواره یکی از دغدغه‌های اساسی مردم به شمار می‌آمده است و همشهری در این زمینه بازوی اطلاع‌رسانی قدرتمندی بوده و در انتقال دغدغه‌ها نقش مهمی ایفا کرده است.
مترو به‌عنوان مهره اصلی و ستون‌فقرات حمل‌ونقل عمومی درون‌شهری محسوب می‌شود، به‌طوری که اکنون تصور تردد بدون مترو در شهر تهران سخت و دشوار است. شرکت بهره‌برداری متروی تهران و حومه هم‌اکنون با ۱۲۴ایستگاه فعال، روزانه بیش از ۲میلیون و ۵۰۰هزار سفر انجام می‌دهد و اطلاع‌رسانی هرچه بیشتر به این طیف بزرگ از مخاطبان در عصر حاضر که «عصر سلطه ارتباطات» نامیده می‌شود، بی‌گمان بدون کمک و یاری رسانه‌های جمعی، ازجمله روزنامه‌ها، میسر نمی‌شود، چراکه هنوز هم نقش روزنامه‌ها با گسترش سایت‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی برای اطلاع‌رسانی اهمیت فراوان دارد.
اگرچه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی هرگز نمی‌توانند جای رسانه‌های مکتوب و قدیمی را بگیرند، اما می‌توانند این رسانه‌های حرفه‌ای را به چالش بکشند. ما در سایت‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی با کثرت اطلاعات مواجه هستیم، اما این مطالب کوتاه و پرتعداد نمی‌توانند جای مطالب تحلیلی روزنامه را بگیرند. روزنامه همشهری نیز توانسته تا حدود زیادی با چالش‌های ایجاد شده از سوی رسانه‌های مجازی رقابت کند. این روزنامه با توجه به ماهیتی که دارد، موضوعات شهری را که بسیاری از آنها دغدغه‌های اساسی مردم هستند، مورد توجه قرار می‌دهد و در همه این سال‌ها توانسته نقشی اساسی در عرصه اطلاع‌رسانی و ایجاد ارتباط و تعامل مستمر با مردم و مسافران شهر زیرزمینی مترو داشته باشد. این روزنامه از سال ۱۳۷۱که برای نخستین‌بار منتشر شد، همواره با ارائه گزارش‌های تحلیلی، میدانی و خبری ویژه، به‌عنوان یکی از رسانه‌های اخلاق مدار فعالیت داشته و از هیچ کدام از مسائل در حوزه‌های شهری و حمل‌ونقل عمومی که مورد توجه شهروندان است، غافل نبوده.
بسیاری از این مشکلات به مدد همشهری و رسانه‌هایی شبیه آن برطرف شده یا به حداقل رسیده است. مهم‌ترین مسئله در حوزه شهری، بحث حمل‌ونقل عمومی است و مترو یکی از اصلی‌ترین حوزه‌های آن است. این وسیله نقلیه یکی از مهم‌ترین راهکارهای حل مشکل ترافیک و آلودگی هوا در جهان شناخته می‌شود. علاوه بر این کاهش تصادفات رانندگی، کاهش مصرف انرژی، افزایش سرعت سفر و هزینه مناسب از دیگر مزایای استفاده از مترو است. امید می‌رود همشهری در ادامه نیز با تأکید بر این موضوعات و در دوره‌ای که با گسترش شبکه‌های اجتماعی، اخبار بدون پایه و اساس به سرعت انتشار می‌یابد، حوزه حمل‌ونقل تهران را یاری کند تا بتوان بهتر از پیش به مسافران و شهروندان خدمت‌رسانی کرد.