همشهری آنلاین، سمانه معظمی: براساس گزارشی که یونیسف به تازگی در ماه جاری میلادی درباره آمار کودکان بدون شناسنامه در جهان منتشر کرده، کشورهای افغانستان و پاکستان یعنی همسایه‌های استان‌های مذکور جزو کشورهایی هستند که ۵۰ تا ۷۰ درصد کودکانشان یا شناسنامه ندارند یا حتی تولدشان ثبت نشده است. در افغانستان بیش از ۷۵ درصد و در پاکستان بیش از ۵۰ درصد کودکان شناسنامه ندارند. طبق گزارش یونیسف، آمار ثبت تولد کودکان در ایران بالای ۹۰ درصد است که وضعیت مناسبی است.
“احمد میدری” معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دی ماه سال گذشته گفت که ۴۹ هزار کودک بدون شناسنامه در ایران زندگی می‌کنند. (ایسنا)
اما “رضا شیران خراسانی”، نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی سال گذشته از وجود یک میلیون کودک بدون شناسنامه در ایران خبر داد. بنابر گفته این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، کودکان بی‌هویت، معضل بزرگ استان‌های مرزی کشور به‌ویژه سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی محسوب می‌شوند. (سلامت نیوز)
پیشتازی آسیا و آفریقا
بنابر گزارش یونیسف، از ۲۳۷ میلیون کودک زیر ۵ سال در سراسر جهان که شناسنامه ندارند، جنوب آسیا بیشترین کودکان بدون شناسنامه را دارد(۷۷ میلیون). در جنوب و شرق آفریقا ۶۶ میلیون، مرکز و غرب آفریقا ۵۰ میلیون، شرق آسیا ۳۳ میلیون، خاورمیانه و شمال آفریقا ۷ میلیون، آمریکای لاتین ۴ میلیون و آسیای مرکزی و اروپای شرقی ۴۰۰ هزار کودک بدون شناسنامه ثبت شده است.
در همین حال، ۱۶۶ میلیون کودک زیر ۵ سال در سراسر جهان نه تنها شناسنامه ندارند بلکه تولدشان ثبت هم نشده است؛ یعنی یک کودک از هر چهار کودک. از این ۱۶۶ میلیون کودک نیمی از آنها در ۵ کشور هند، نیجریه، اتیوپی، پاکستان و کنگو زندگی می‌کنند.
جنوب و شرق آفریقا ۵۱ میلیون، جنوب آسیا ۵۱ میلیون، مرکز و غرب آفریقا ۴۳ میلیون، شرق اسیا ۱۴ میلیون، خاورمیانه و شمال آفریقا ۴ میلیون، آمریکای لاتین ۳ میلیون و مرکز آسیا و اروپای شرقی ۳۰۰ هزار کودک زیر پنج سال را که تولدشان ثبت نشده در خود جای داده‌اند.
در بیشتر کشورهای جنوب و شرق آفریقا دست کم یک چهارم کودکان زیر پنج سال شناسنامه ندارند. این آمار در کشورهای روآندا، کنیا و زامبیا بالای ۶۰ درصد است. در همین حال، آمار کودکان بدون شناسنامه و ثبت نشده در آمریکای شمالی و اروپای غربی صفر است.
چرا تولدها ثبت نمی‌شود؟
تخمین زده می‌شود هزینه صدور شناسنامه بزرگ ترین مانع برای ثبت تولد است. در برخی کشورها اصلا شناسنامه صادر نمی‌شود و هیچ مدرکی به خانواده‌ها داده نمی‌شود. گاهی هم شناسنامه، هفته‌ها و ماه‌ها بعد از ثبت صادر می‌شود، اما خانواده‌ها برای دریافت آن مراجعه نمی‌کنند. دوری ازمراکز ثبت احوال، آگاه نبودن خانواده‌ها از اهمیت ثبت و سنت‌های بومی از دیگر دلایل است.
چرا ثبت تولد مهم است؟ داشتن شناسنامه امکان دفاع از حقوق افراد و اطمینان از دسترسی به خدمات اجتماعی از جمله سلامت و تحصیلات را فراهم می‌کند.
اولین مرحله برای این‌که یک فرد به عنوان یک شخصیت دارای حقوق فردی و اجتماعی در جامعه شناخته و صاحب ملیت شود، ثبت تولد و گرفتن شناسنامه و مدرک هویتی است. وقتی سن افراد مشخص و ثبت شده باشد، آسیب‌های اجتماعی از جمله کار و ازدواج کودکان هم کاهش می‌یابد.
هدف ۲۰۳۰
مجمع عمومی سازمان ملل متحد سال ۲۰۱۵ طرح “ثبت تولد همه نوزادان تا سال ۲۰۳۰" را هدف‌گذاری کرد. یونیسف با تهیه آخرین آمار از کودکان بدون هویت در ماه جاری میلادی، وضعیت فعلی کشورها و راهی که باید برای رسیدن به این هدف در پیش بگیرند، ترسیم کرده است.
یونیسف پیشنهاد می‌کند دولت‌ها با حذف هزینه ثبت و افزایش دسترسی مردم به مراکز ثبت احوال به افزایش آمار ثبت تولد کودکان کمک کنند. اطلاع رسانی و آموزش والدین نیز از اقدامات مهمی است که با کمک انجمن‌های مردمی می تواند به رشد این آمار کمک کند.
این سازمان امیدوار است دولت‌ها با اقدامات گفته‌شده بتوانند آمار ثبت تولد را تا سال ۲۰۳۰ به بالای ۹۹/۵ درصد برسانند.
اما اگر اقدامات کنترل کننده انجام نشود، پیش‌بینی می‌شود تعداد کودکانی که تولدشان ثبت نشده فقط در کشورهای جنوب صحرای آفریقا از ۱۰۰ میلیون نفر عبور کند. در اهمیت اقدامات کنترلی همین بس که آمار کودکانی که تولدشان ثبت نشده در صورت اجرا نشدن برنامه های توسعه ای در سال‌های اخیر، اکنون به ۲۶۶ میلیون نفر می‌رسید.
پیشرفت‌های اخیر
گزارش یونیسف حاکی است در حالی که تا دو دهه پیش حدود ۴۰ درصد کودکان تولدشان ثبت نمی‌شد، در سال‌های اخیر پیشرفت خوبی در این زمینه مشاهده شده است. البته برای رسیدن به اهداف سال ۲۰۳۰ باید قدم‌های بیشتری برداشت.
آمار پیشرفت کشورها در ثبت تولد فرزندان با یکدیگر تفاوت دارد. برای مثال در حالی‌که در هند آمار ثبت هم در بین خانواده‌های فقیر و هم در خانواده‌های غنی در سال‌های اخیر افزایش داشته، اما در پاکستان این آمار فقط در خانواده‌هایی که وضعیت مالی بهتری دارند گزارش شده است.
در حوزه ثبت تولد و دریافت شناسنامه، تفاوتی بین دختر و پسر وجود ندارد؛ اما احتمال ثبت نشدن تولد کودکانی که در روستا زندگی می‌کنند بیشتر از کودکانی است که در شهر زندگی می‌کنند.
با این که آمار ثبت نکردن تولد در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا بالا نیست، اما پیشرفت قابل ملاحظه ای در آمار این کشورها در سال‌های اخیر دیده نشده است که می‌تواند به دلیل ناآرامی‌ها در منطقه باشد.