همشهری آنلاین- مریم ورشوئی: برخی مسئولان معتقدند که انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان تا حدی به نفع مردم است و مشکل کم‌آبی آنها را حل می‌کند. اما باید قبل از هرکاری بررسی شود که این کار تبعات زیست محیطی به دنبال نداشته باشد، زیرا در فرایند تصفیه آب دریا آلودگی نیز به جا می‌ماند، بنابراین چگونگی اجرای طرح با مدنظر قرار دادن این موضوع اهمیت دارد.
مدیر کل دفترارزیابی سازمان محیط زیست کشور در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری‌آنلاین گفت: طرح انتقال آب دریای عمان به سه استان شرقی در کمیته‌های فنی ما بررسی شده است، اما به دلیل این‌که مطالعات وزارت نیرو هنوز تکمیل نشده است از ما برای ارزیابی طرح فرصت خواسته شده و به همین دلیل این طرح فعلا در کمیته ارزیابی بررسی نمی‌شود.
«حمید جلالوند» افزود: ما در کمیته فنی جوانب مختلف طرح را بررسی کرده‌ایم، اما فعلا رسمیت ندارد. در این زمینه نظر کارشناسی خود را می‌توانیم اعلام کنیم. در بررسی‌های سازمان محیط زیست و معاونت دریایی این سازمان به عنوان متولی امر، این طرح از جنبه‌های مختلف قابل تامل است. برای تامین آب شرب و در فرایند انتقال آب از دریای عمان باید کمترین آسیب به محیط زیست وارد شود.
وی افزود: به نظر می‌رسد که این طرح به نسبت طرح انتقال آب از دریای خزر و همچنین به نسبت طرح انتقال آب از خلیج فارس هم تبعات زیست محیطی کمتری دارد. خلیج فارس یک خلیج بسته است و برگشت آب شور می‌تواند آثار زیست‌محیطی مخربی بر اکوسیستم داشته باشد، اما دریای عمان به اقیانوس اطلس وصل است و عمق مناسب‌تری دارد. با این وجود چگونگی اجرای طرح برای حفظ سواحل دریای عمان و چابهار ضرورت دارد و باید نظارت مناسبی در اجرا داشته باشیم. به ویژه که توسعه سواحل مکران به فرموده مقام معظم رهبری جزو اولویت‌ها و در برنامه‌های دولت است.
درنظر گرفتن همه جوانب برای نصب آب‌شیرین‌کن
جلالوند گفت: برای اجرای این طرح ۸ پهنه در مساحت هزار کیلومتری از گواتر تا شرق درنظر گرفته شد تا در این پهنه‌ها مطالعات زیست محیطی انجام شود. البته پهنه ۸ از نظر زیست محیطی تایید شده است. در این بررسی‌ها همه جوانب برای نصب آب‌شیرین‌کن مثل گسل‌ها، جریانات آبی، رسوبات کف دریا، امکان ایجا کشن، خودپالایی و شاخص‌های زیست محیطی بررسی شده است. این‌که آب در چه عمقی از دریای عمان و در چه شیبی برداشت شود هم بررسی شد.
وی ادامه داد: انتقال آب برعهده وزارت نیرو است و محیط‌زیست وظیفه دارد فقط بر نحوه انتقال آب نظارت داشته باشد تا حداقل خسارت به محیط‌زیست وارد شود. تخصیص میزان آب هم به محیط زیست مربوط نمی‌شود. طبق اعلام وزارت نیرو سهم استان خراسان رضوی ۱۱۰ میلیون مترمکعب، سهم خراسان جنوبی ۶۰ میلیون مترمکعب و سهم سیستان و بلوچستان ۲۲۸ میلیون مترمکعب است.
تولید پساب ماهیت آب‌شیرین‌کن‌هاست
مدیر کل دفترارزیابی سازمان محیط زیست کشور گفت: تولید پساب ماهیت آب‌شیرین‌کن‌هاست. ما آب شیرین‌کنی را سراغ نداریم که پساب تولید نکند. اما استفاده از تکنولوژی که بتواند تخلیه شورابه کمتری داشته باشد مهم است. نوع برداشت آب هم باید اصولی انجام شود. آب باید در جایی تخلیه شود که تولید کشن نکند و فلزات سنگین را نیز افزایش ندهد. همچنین موجودات دریایی از بین نروند. طبق آخرین تکنولوژی در زمینه آب‌شیرین‌کن‌ها ۵۰ درصد آب شیرین نمک‌زدایی و ۵۰ درصد نیز تبدیل به پساب می‌شود.
جلالوند افزود: برای این‌که کمترین آسیب را در سیستان و بلوچستان داشته باشیم درحوزه محیط زیست دریایی مدل‌سازی‌هایی انجام شده است. آب‌شیرین‌کن باید در منطقه‌ای به دور از جزر و مد و زاد و ولد جانوران دریایی نصب شود. جایی که هیچ گونه سازه‌ای نباشد و اتاقک‌های آبگیر مانع به دام افتادن لاک‌پشت‌ها و موجودات دریایی شود. مسیر انتقال آب هم اهمیت دارد. اما چون این سه استان سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و جنوبی در مناطق کویری قرار دارند با مشکلات انتقال آب از دریای خزر مواجه نیستیم و کمترین تبعات زیست محیطی را داریم. زیرا در انتقال آب از دریای خزر خطوط انتقال از جنگل‌های هیرکانی عبور می‌کنند که سبب تخریب جنگل و برخی گونه‌ها می‌شوند.
جلالوند گفت: تقریبا فاصله جایی که آب شیرین‌کن نصب می‌شود تا زاهدان ۴۶۵ کیلومتر و تا منطقه حفاظت شده گاندوها ۵۵ کیلومتر درنظر گرفته شده است.
انتقال آب به نفع مردم سیستان و بلوچستان
مدیرکل حفاظت سازمان محیط زیست سیستان و بلوچستان نیز باقی ماندن آلودگی‌ها را تکذیب نمی‌کند، اما با این وجود معتقد است که با اجرای درست و درنظر گرفتن همه این موارد، تبعات منفی این طرح چندان زیاد نیست و می‌تواند به نفع مردم سیستان و بلوچستان باشد.
«وحید پور مردان» درگفت‌وگو با خبرنگار همشهری‌آنلاین افزود: چون طرح انتقال آب مربوط به استان‌های شرقی است، بنابراین بررسی مشکلات یا مزایای این طرح بین سازمان‌های محیط زیست سه استان مشترک است. به همین دلیل دریافت مجوزهای این طرح در سازمان محیط زیست کشور بررسی می‌شود. آنچه هم که به سازمان محیط زیست سیستان و بلوچستان برمی‌گردد، موضوع مربوط به چگونگی برداشت آب است، زیرا بیشترین تبعات آن در کل پروژه استان و سواحل ما را شامل می‌شود.
وی گفت: چگونگی برداشت آب در سیستان و بلوچستان به این دلیل اهمیت دارد که سواحل استان دچار آلودگی نشوند. اگر برداشت آب به درستی انجام نشود به تبع ما شاهد آلودگی خواهیم بود.
پورمردان ادامه داد: در حال حاضر خط انتقال آب از مناطق تحت مدیریت ما رد نمی‌شود. اما موضوع مهمی که در وزارت نیرو هم درباره آن صحبت شده است موضوع حقابه‌ها است. سازمان محیط زیست درحال حاضر به دنبال ارزیابی این طرح با مشاوران خود است و ایراداتی نیز در این ارزیابی‌ها گرفته شده، چنانچه این ایرادات برطرف شود طرح به مرحله اجرا می‌رسد، درحال حاضر هنوز مجوز زیست محیطی این طرح صادر نشده است.
ایرادهای وارد به طرح
پورمردان گفت: یکی از ایراداتی که به این طرح گرفته شده بیشتر مربوط به جنوب سیستان و بلوچستان در زمینه برداشت آب و شورابه‌ها است.
مدیرکل حفاظت سازمان محیط زیست سیستان و بلوچستان ادامه داد: هنوز برنامه دقیق و مدونی در زمینه مدیریت پسماندهای باقیمانده از تصفیه آب وجود ندارد. داشتن برنامه مدون دراین‌خصوص بسیار اهمیت دارد. زیرا از هر ۳ واحد آب دریا که تصفیه می‌شود ۲ واحد آب آن پسماند است و فقط یک واحد آب شیرین می‌شود. یعنی دوسوم فرایند تصفیه آب تبدیل به پساب می‌شود که رفع این ایراد از سوی مشاور ضروری است و باید در کمیته ارزیابی نیز رفع این مشکل تایید شود.
پورمردان افزود: در حین شیرین سازی آب نمکی باقی می‌ماند که آن هم آلاینده محسوب می‌شود که باید فکری به حال آن کرد.
وی در پاسخ به این سوال که به نظر می‌رسد این پروژه بیشتر به نفع صنایع باشد تا مردم، به همشهری گفت: در اجرای هر پروژه‌ای نوع کاربری اهمیت دارد. اگر در پیوست اجتماعی این طرح مطالعه‌ای دقیق انجام شود باید هرجا که خط انتقال آب رد می‌شود مردم ذی‌نفع باشند. یعنی اگر خط انتقال آب از چابهار و نیکشهر و هر روستایی که مردم در آن با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند، رد می‌شود، باید حقابه‌ای برای مردم پیش‌بینی شود. حتی باید حقابه‌ای برای مردم سیستان درنظر گرفته شود، زیرا تالاب هامون شرایط خوبی ندارد. اگر این موضوع درنظر گرفته شود، طرح بسیار خوبی هم خواهد بود، زیرا درحال حاضر بیشتر کشورها از چنین طرح‌های مشابه‌ای و آب شیرین‌کن‌ها استفاده می‌کنند.
نحوه بهره‌برداری از آب
مدیر کل حفاظت سازمان محیط زیست سیستان و بلوچستان ادامه داد: به نظر می‌رسد که این طرح تبعات منفی چندانی نداشته باشد، به شرطی که نحوه بهره‌برداری از آب درست اجرا شود. ما همه برنامه‌ها را خوب می‌نویسیم، اما چگونگی اجرا مهم است. الان کشورهایی مثل ایتالیا و یا عربستان در همسایگی ما از چنین طرحی استفاده می‌کنند، اما واقعا آلودگی بزرگی را در مناطقی که این طرح را اجرا کردند مشاهده نمی‌کنید. چون نحوه کاربری، اجرا و عملکرد آنها با برنامه‌ای که نوشته‌اند، یکی است.
پورمردان گفت: موضوع تکنولوژی بسیار اهمیت دارد، یعنی اگر ما از سیستم آب‌شیرین‌کن و از تکنولوژی کشوری استفاده کنیم که خودش در حال توسعه و برایند خروجی آلاینده‌های آن زیاد است، به تبع نمی‌توانیم در اجرا موفق باشیم. اگر از تکنولوژی استفاده کنیم که تمام جوانب زیست محیطی آن درنظر گرفته شده است، می‌تواند پروژه را با موفقیت روبه رو کند. باید آب‌شیرین‌کنی نصب شود که در گذشته خوب جواب داده است، زیرا ما سواحل بکری در چابهار داریم که نباید به بهای انتقال آب ازدست دهیم.