همشهری آنلاین - سیده زهرا عباسی: بنابر اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سیستان و بلوچستان رتبه اول و بعد از آن گلستان بیشترین میزان شیوع و بروز این بیماری را دارد. استان‌های خراسان شمالی، رضوی و جنوبی، یزد، هرمزگان، خوزستان، مازندران، گیلان، تهران، البرز و قم هم نسبت به دیگر استان‌ها در رتبه‌های بعدی شیوع بیماری سل هستند.
مهم‌ترین دلیل ابتلا به سل در سیستان و بلوچستان، همسایگی با کشور افغانستان و از سوی دیگر بروز طوفان‌های شن در ۲ دهه گذشته ذکر شده است. با توجه به شیوع گسترده بیماری یادشده در این استان چند سالی است مسئولان طرح ایجاد بیمارستان تخصصی سل را در زابل کلید زده‌اند؛ طرحی که ۹۸ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و حالا فقط منتظر تامین اعتبار برای تامین تجهیزات است تا علاوه بر شناسایی و درمان بیماران مبتلا به سل در استان، مقصد توریسم درمانی در خاورمیانه باشد.
ضرورت ساخت بیمارستان تخصصی سل
یک کارشناس بهداشت محیط، بهره‌برداری از این بیمارستان را در سیستان و بلوچستان ضرروی می‌داند و به همشهری می‌گوید: رسیدگی به بیماران شناسایی‌شده و دسترسی به دارو و خدمات در این استان تاکنون مطلوب ارزیابی شده است، اما برخی آمارهای غیررسمی و گزارش‌های مردمی از مرگ و میر افراد بر اثر سل بدون شناسایی رسمی نیز خبر می‌دهد. در سیستان و بلوچستان، گستردگی مساحت، دورافتادگی روستاها، دسترسی نداشتن آسان به مراکز تشخیصی، ناآگاهی از ضرورت مراجعه به مراکز بهداشتی و اصول ابتدایی بهداشتی در برخی مناطق کاملا محروم و تردد اتباع بیگانه به شیوع بیماری دامن می‌زند.
سمانه رضایی با بیان این‌که تعداد قابل توجهی از مبتلایان به این بیماری در سیستان و بلوچستان از اتباع کشورهای دیگر مانند افغانستان هستند، می‌افزاید: تعداد قابل توجهی از این مبتلایان عامل انتقال سل ریوی یا همان سل واگیردار هستند، اما زندگی مخفی آن‌ها را به عوامل متحرک شیوع تبدیل می‌کند.
از سوی دیگر شرایط سخت زندگی در این استان مانند معیشت ضعیف، تغذیه ناکافی و گرد و غبار شهروندان را از نظر جسمی هم مستعد ابتلا می‌کند. در سال‌های اخیر تجهیزات آزمایشگاهی این استان تقویت شده و خدمات درمانی گسترش پیدا کرده، اما چند درصد مبتلایان در مراحل اولیه شناسایی می‌شوند و آموزش رفتارهای بی‌خطر به آنان برای این‌که بیماری گسترش نیابد، انجام می‌شود؟ به نظر می‌رسد این مشکلات و کمبودها می‌تواند با راه‌اندازی بیمارستان تخصصی سل حل شود.
موانع بهره‌برداری
فرماندار زابل هم در این باره به همشهری می‌گوید: عملیات ساخت مرکز تخصصی سل امام رضا (ع) طی موافقت‌نامه‌ای بین دانشگاه علوم پزشکی زابل و یک بنیاد نیکوکاری از سال ۹۴ توسط خیران آغاز شده است. این بیمارستان پیشرفت فیزیکی بیش از ۹۰ درصدی دارد، اما به دلیل وجود ۲ مانع هنوز به بهره‌برداری نرسیده است.
غلامرضا گنجی ساخت سیستم فاضلاب با ظرفیت ۳۵۰ مترمکعب و تجهیزات داخلی بیمارستان را موانع پیش روی این طرح می‌داند و می‌افزاید: نامه‌های مختلفی به معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و علوم پزشکی ارسال شده است، اما هنوز برای تامین اعتبار فاضلاب و تجهیزات نتیجه نگرفته‌ایم. فعلا از خیران کمک خواسته‌ایم و به ما وعده چند ماه دیگر را داده‌اند.
۵ میلیارد تومان؛ اعتبار مورد نیاز
رئیس دانشگاه علوم پزشکی زابل توضیح می‌دهد: پروژه فاضلاب بیمارستان در حال اجراست و برای تکمیل آن به ۵۰۰ میلیون تومان اعتبار نیاز داریم که باید تامین شود.
هادی میرزایی با بیان این‌که تجهیزات بیمارستان تخصصی سل هم در ۲ بخش باید تامین شود به همشهری می‌گوید: تامین تجهیزات پزشکی بیمارستان به ۳/۵ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد و تجهیزات هتلینگ و پشتیبانی هم به ۱/۵ میلیارد تومان. قرار بود بخشی از این تجهیزات از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و بخش دیگر از سوی خیران تامین شود که هنوز این اتفاق نیفتاده است.
وی همچنین با ذکر آخرین آمار مبتلایان به سل در منطقه سیستان (زابل، هامون، هیرمند، نیمروز و زهک) اظهار می‌کند: در سیستان ۲۲۰ نفر مبتلا شده‌اند که از این تعداد ۱۲۷ زن و ۹۳ مرد و همچنین ۳۶ نفر شامل ۲۳ زن و ۱۳ مرد اتباع افغان هستند.
میرزایی با بیان این‌که سل معمولا بزرگسالان را درگیر می‌کند، می‌افزاید: طوفان‌های شن در منطقه و مهاجران غیرقانونی افغان بیشترین عامل ابتلا به سل در منطقه محسوب می‌شوند. وی با بیان این‌که ماموران بهداشت در مناطق مسئول شناسایی خانه‌به‌خانه بیماران مبتلا به سل هستند، اظهار می‌کند: خانه‌های بهداشت بیماران مشکوک به سل را به زابل راهنمایی می‌کنند و اگر آزمایش‌ها مثبت باشد روند درمان به رایگان آغاز می‌شود.
هرچند از اقدامات درمانی درمانگاه سل زابل برای درمان بیماران مبتلا به سل می‌گوید، اما طرح بیمارستان تخصصی در این منطقه، به اعتقاد وی، تاثیر زیادی در شناسایی زودهنگام مبتلایان، تسریع درمان و توریسم درمانی در منطقه دارد. به گفته وی، مرکز تخصصی سل امام رضا (ع) اولین بیمارستان تخصصی سل در خاورمیانه است و در صورت بهره‌برداری می‌تواند تاثیر زیادی در جذب توریست‌های درمانی به این استان داشته باشد.
چشم‌انتظار کمک خیران
نکته‌ای که رئیس دانشگاه علوم پزشکی زابل به آن اشاره می‌کند، برای داخل کشور هم می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. دومین استان از نظر میزان ابتلا و شیوع سل بعد از سیستان و بلوچستان، گلستان است که همانند سیستان میزبان مهاجران بسیاری است. از نظر آماری، بیشترین افراد مبتلا به سل در گلستان در مناطق مهاجرنشین و شهرهایی که تبادل مرزی با ترکمنستان دارند، شناسایی می‌شوند. ترکمنستان از کانون‌های سل است، اما عواملی مانند سوءتغذیه در مراوه‌تپه یا ضعف‌های بهداشتی در برخی مناطق محروم اقتصادی و مهاجرنشین هم از دلایل شیوع این بیماری است.
کرمانی‌ها هم همین شرایط را دارند؛ اتباع افغان حضور پررنگی، نزدیک به ۱۰ درصد جمعیت، در این استان دارند و ۱۸ درصد بیماران مبتلا به سل کرمان را شامل می‌شوند.
در گلستان و کرمان هم مانند سیستان و بلوچستان، خدمات درمانی در عموم مراکز درمانی و حتی خانه‌های بهداشت روستایی انجام می‌شود. به اعتقاد کارشناسان، این استان هم از نظر تجهیز آزمایشگاه‌ها و مراکز تشخیصی دچار کمبودهایی است.
برای حل مشکل تشخیص، افزایش طرح‌های پایش و رصد منطقه‌ای می‌تواند موثر باشد، اما بهره‌برداری از بیمارستان تخصصی سل زابل می‌تواند به تشخیص و درمان بیماران در این استان و استان‌هایی که در رتبه بعدی ابتلا و شیوع قرار دارند کمک بسیاری کند؛ کمکی که خود همچنان چشم‌انتظار یاری ۵ میلیارد تومانی نهادهای متولی و خیران است.