به گزارش همشهری آنلاین، به نقل از یونیورس تودی، ماجرا از اینجا شروع شد که صورت فلکی جبار یا شکارچی در این اواخر کمی متفاوت به نظر رسید. مقصر ستاره شانه بالایی، یعنی آلفای جبار یا ابط‌الجوزا بود که به‌طور قابل‌توجهی کم نور شده بود، کم نور ترین حالتش در قرن بیست و یکم.
ستاره ابط‌الجوزا دومین ستاره پرنور این صورت فلکی و دهمین ستاره پرنور آسمان شب است که ویژگی‌های خاصی دارد؛ رنگ نارنجی روشن آن اولین وجه تمایز است؛ این ستاره یکی از بزرگ‌ترین ستاره‌های شناخته‌شده است که جرم آن تقریباً دوازده برابر خورشید سنگینی دارد. آلفای شکارچی به خاطر تغییر پیوسته‌ای که در قطرش صورت می‌گیرد شایان توجه است؛ قطر آن همچون بادکنکی که پر و خالی شود، افزایش و کاهش متناوبی دارد. همچنین این ستاره نخستین ستاره‌ای است که قطر آن مورد اندازه‌گیری مستقیم قرار گرفت.
ترسیمی هنری از ستاره ابط‌الجوزا یا آلفای جبار
- چه زمانی این ستاره که در حال تبدیل شدن به یک ابرنو اختر است، دچار انفجار خواهد شد و بعد از آن چه شکلی خواهد داشت؟
دانشگاه ویلانوا در آمریکا به‌تازگی طی مقاله‌ای به کم نور شدن این ستاره پرداخته است و کاهش قدری (روشنایی از دید ناظر زمینی) در حدود بیش از نیم برابر قدر طبیعی این ستاره که بین ۰.۵ تا ۱.۵ است، توسط انجمن رصدگران ستاره‌های متغیر آمریکا گزارش شده است. البته چنین تغییر قدری برای یک ستاره متغیر همچون آلفای جبار امری عادی است اما یک شیب تند در نمودار قدر ستاره‌شناسان را به بررسی‌های بیشتر فرامی‌خواند.
این ستاره که هفتصد سال نوری با زمین فاصله دارد، در حال حاضر شعاعی معادل هشت واحد نجومی دارد (یک واحد نجومی برابر با فاصله زمین تا خورشید است). بنابراین اگر این ستاره را در مرکز منظومه شمسی فرض کنیم، فضایی تا مدار سیاره مشتری را اشغال خواهد کرد.
ابط‌الجوزا همیشه ارزش چشم دوختن را دارد! این ستاره بیشترین احتمال تبدیل شدن به ابرنواختر در منظومه شمسی را دارد. ما اغلب ابرنواخترها را در کهکشان‌های دیگر می‌بینیم. ستاره کپلر آخرین ابرنواختری بود که در سال ۱۶۰۴ در کهکشان راه شیری رویت شد.
غول سرخی مانند آلفای جبار، زندگی سریع و مرگ زود هنگامی خواهد داشت. به نظر می‌رسد این ستاره با یک فروپاشی عظیم به یک ابرنواختر نوع دو تبدیل خواهد شد؛ انفجاری که شاید صد هزار سال بعد از این و یا شاید امشب رخ دهد!
- آیا این کاهش نور مقدمه‌ای برای نمایشی دیدنی است یا یک هشدار اشتباه؟
ستاره‌شناسان در این رابطه مطمئن نیستند اما ابرنواختری که تنها هفتصد سال نوری از ما فاصله دارد فرصتی بی‌مانند برای مطالعه‌ای از نزدیک است. در چنین شرایطی نتنها تلسکوپ‌های نوری می‌توانند ستاره‌ای در حال انفجار را رصد کنند، بلکه رصدخانه امواج گرانشی می‌تواند امواج گرانشی یک ابرنواختر نزدیک را نیز بررسی کند و از دیگر سو می‌توان این واقعه را در رصدخانه‌های نوترونی نیز شناسایی کرد.
خوشبختانه ما در فاصله ۵۰ سال نوری از منطقه کشنده این انفجار قرارگرفته‌ایم و تابش‌های کشنده آن را دریافت نخواهیم کرد. یک ابرنواختر اتفاق علمی جذابی است. احتمال می‌رود یک ابرنواختر قدیمی در سیر تکامل حیات روی زمین مؤثر بوده باشد.
- ابرنواختری مانند آلفای شکارچی چه شکلی خواهد بود؟
با توجه به آخرین ابرنواختری که در ابر بزرگ ماژلان موردبررسی قرارگرفته، محاسبات نشان می‌دهد که اگر ابط‌الجوزا به ابرنواختر تبدیل شود قدری برابر ۱۰- خواهد داشت، یعنی ۱۶ بار کم نور تر از ماه کامل و صد برابر درخشان‌تر از سیاره زهره؛ این باعث می‌شود که در آسمان روز هم به‌راحتی رویت شود.
شما نیز می‌توانید به‌راحتی در روزهای پیش رو این ستاره را رصد کرده و کاهش نور آن را دنبال کنید. با توجه به این که در شب‌های زمستانی این ستاره نقطه مقابل خورشید قرار دارد به‌راحتی در آسمان شب قابل‌مشاهده است.
اما چه پیش خواهد آمد؟ اگر در سال میلادی ۲۰۲۰ آلفای شکارچی دوباره درخشان شود و به قدر منفی جهش کند، از رجل‌الجبار (پای شکارچی) و شعرای یمانی نیز پیشی خواهد گرفت و این اتفاقی جالب‌توجه است.
در حال حاضر ما در حال پیگیری وضعیت ابط‌الجوزا هستیم تا ببینیم برای سال آینده چه پیش خواهد آمد. این اتفاقی تلخ و شیرین خواهد بود. این که ما شانس دیدن یک ابرنواختر در زمان حیات خود را داشته باشیم شیرین است اما قسمت تلخ ماجرا آنجاست که صورت فلکی شکارچی دیگر شکل سابق خود را نداشته باشد.