به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، موشهای بزرگ پایتخت موسوم به «موشهای نروژی» سالهاست در کوچه‌ها و خیابانها جولان می‌دهند و شهرداری تهران در نبرد بی‌امان خود برای غلبه بر آنها دستاورد چندانی نداشته است. حالا؛ مسئولان شهری از مردم برای مشارکت جدی‌تر در این مبارزه یاری خواسته‌اند.
مشاهده این موشهای عظیم‌الجثه برای ساکنان شهر تهران حالا دیگر امری عادی شده است؛ موشهایی که نه از حضور مردم و نه از وجود پرتعداد گربه‌ها در این کلانشهر هیچ هراسی به خود راه نمی‌دهند و آزادانه و در هر ساعت از شبانه‌روز در جوی‌ها و حاشیه پیاده‌روها در حال جست و خیز هستند.
این نوع از موشها در خیابان‌های مناطق مختلف پایتخت بویژه مناطق مرکزی و جنوبی شهر به وفور یافت می‌شوند. نام لاتین و علمی این گونه جانوری، «راتوس نروژیکوس» است و به همین دلیل به آنها موشهای نروژی گفته می‌شود. رنگ آنها قهوه‌ای، خاکستری و سیاه است اما بیشتر آنها به رنگ قهوه‌ای متمایل هستند. این موجودات در حفاری و گود کردن زمین استعداد دارند و سرعت تکثیر و زاد و ولد آنها بالا است. بر اساس تحقیقات انجام شده در تهران و خارج از کشور، این موجودات موذی در مناطق گرم بیش از جاهای سرد تکثیر می‌شوند و علاوه بر ایران در کشورهای مختلف از جمله آمریکا زندگی می‌کنند. شهرهای نیویورک و هوستون در آمریکا محل مناسبی برای زندگی آنها معرفی شده است. موشهای نروژی از باقی مانده غذاها در سطل‌های زباله و جوی‌ها تغذیه می‌کنند و علاوه بر آن، سیم‌های برق را می‌جوند.
به گفته محققان، این نوع از موشها سالی فقط یکبار بچه‌دار نمی‌شوند بلکه اگر شرایط مناسب باشد زاد و ولد آنها سریع‌تر است و می‌توانند در طول یکسال پنج بار و هر بار شش تا ۱۲ بچه به دنیا آورند. بچه موشها نیز در سه ماهگی به بلوغ می‌رسند. با این وضعیت، حالا فکر کنید توی یکسال چقدر موش به خیابان‌های تهران و شهرهای دیگر اضافه می‌شود.
طبق آمار منتشر شده، نیویورک با حدود شش میلیون موش قهوه‌ای، سیاه و سپید مشهورترین شهر موشهای دنیا به حساب می‌آید هر چند عده‌ای معتقدند که جمعیت موشهای این شهر تا ۳۲ میلیون هم می‌رسد.
در تهران، آمار دقیقی از شمار موشها در دست نیست اگرچه برخی برآوردها از وجود بیش از شش میلیون موش نروژی در تهران حکایت دارد. برای مبارزه با آنها، در سالهای گذشته طرح‌های زیادی از جمله طعمه‌گذاری و استفاده از سم در برخی محله‌ها انجام شده است اما مشکل موشهای تهران همچنان پا برجاست و در این میان، کارشناسان راهکارهای متفاوتی را پیشنهاد می‌کنند.
به گفته مقامهای مسئول در شهرداری تهران، موشهای نروژی و موشهای سیاه دو گونه مهاجر و غیربومی کشور ما است که بر اساس تحقیقات علمی صورت گرفته، زیستگاه‌های اصلی آنها کشورهایی نظیر چین و هند بوده است. این موشها به مرور زمان در چند صد سال گذشته از طریق حمل و نقل دریایی و زمینی به دیگر کشورهای جهان از جمله ایران راه یافته و بتدریج از طریق حمل و نقل بار و کالا بصورت زمینی و هوایی به تهران نیز وارد شده‌اند.
بر اساس گزارش‌های موجود در انستیتو پاستور ایران، موش نروژی در دهه ۴۰ شمسی برای نخستین بار در محدوده خیابان لاله‌زار مشاهده شده و بر اساس موقعیت مناسب جغرافیایی و زیستگاهی در سطح شهر تهران، بتدریج جمعیت آنها افزایش یافته است.
- جمعیت موشها و اقدامات مقابله‌ای با آنها در پایتخت
مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران در این باره گفت: با توجه به برآورد تقریبی در سنوات گذشته و همچنین تغییرات فصلی و محیطی، تاثیرات و شرایط جوی در فصول مختلف سال، جمعیت موشها حدود پنج میلیون سر در شهر تهران تخمین و برآورد شده است که البته با توجه به اینکه برآورد جمعیت موشهای شهری نیاز اولیه برای اجرای عملیات کنترل و مبارزه با این جاندار در شهر محسوب می‌شود در هماهنگی‌های به عمل آمده با مراکز علمی، پژوهشی و دانشگاهی درصدد اجرای طرح برآورد جمعیت موشهای شهری در آینده نزدیک هستیم.
حمیدرضا تحصیلی افزود: شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر به نیابت از شهرداری تهران به عنوان سیاستگذار و برنامه‌ریز در امر کنترل حیوانات شهری (موشها، جوندگان و سگ‌های بدون صاحب) از سنوات گذشته با بکارگیری روشهای تلفیقی کنترل و مبارزه با موش نسبت به اجرای روشهای مختلف مبارزه علیه آنها اقدام کرده است.
وی این شیوه‌ها را شامل روشهای مبارزه شیمیایی (بکارگیری طعمه‌های مسموم موش‌کش در سطح معابر عمومی، حاشیه انهار، اطراف باغچه‌ها و فضای سبز و ...) مبارزه مکانیکی (استفاده از انواع تله‌های کشنده و زنده‌گیر نظیر تله‌های چسبی و استفاده از اسلحه‌های بادی)، مبارزه فیزیکی (حذف زیستگاه‌ها و پناهگاه‌های موش در سطح معابر با مواد و مصالح مقاوم) در سطح معابر عمومی با بهره‌گیری از توان و تخصص بخش خصوصی و از طریق نظارت بر عملکرد مناطق ۲۲ گانه بیان کرد.
وی گفت که روشهای یاد شده به تفکیک هر منطقه، برحسب موقعیت مکانی و تشخیص کارشناسی به اجرا در می‌آید.
به گفته مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران، هر منطقه موظف به شناسایی کانون‌های وفور در سطح محله و ناحیه مربوطه بوده و پس از شناسایی وفور موش و بررسی عوامل و معضلات مربوطه نسبت به اقدامات اجرایی کنترل و مبارزه با موش در کانون‌های شناسایی شده اقدام می‌شود.
تحصیلی تصریح کرد: عمده‌ترین روش مبارزه با موشهای شهری در سطح معابر عمومی، در حاشیه انهار و فضای سبز بوده و عمدتا از روش های مبارزه شیمیایی و طعمه‌گذاری در منافذ و کانون‌های وفور موش در سطح معابر عمومی بهره می‌گیرد و از آنجایی که نوع طعمه‌های استفاده شده از نوع ضد انعقادی خون است، عمده موشها پس از خوردن طعمه‌های مسموم در داخل پناهگاه ها و لانه‌های حفر شده در زیر زمین از بین می‌روند و تعداد زیادی از لاشه‌های آنها در زیر زمین مدفون می‌شود.
وی تصریح کرد: چنانچه لاشه موشها در سطح زمین مشاهده شود، توسط عوامل اجرایی بصورت بهداشتی، جمع‌آوری شده و محل و اطراف آن محیط سمپاشی و با آهک ضدعفونی می‌شود.
- جمعیت موشها در کدام منطقه تهران بیشتر است؟
مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران گفت: فراوانی موشهای شهری در مناطق پرجمعیت، متراکم و مناطقی که دارای بافت ساختمانی فرسوده و زیر ساخت کهنه است بیشتر دیده می‌شود. بر این اساس، در مناطق جنوبی شهر تهران به لحاظ فرسودگی و تراکم جمعیتی نسبت به مناطق شمالی موش بیشتری به چشم می‌خورد.
وی خاطرنشان کرد: البته این موضوع بستگی به عوامل و شرایط محیطی نیز دارد اگرچه در مناطق شمالی هم بصورت لکه‌ای کلونی‌های موش مشاهده شده است که پس از شناسایی، اقدامات اجرایی کنترل و مبارزه با آنها صورت می‌پذیرد.
تحصیلی ادامه داد: اگر شهر تهران را به صورت فرضی از محور خیابان‌های آزادی از غرب تا انتهای خیابان دماوند در شرق به صورت دو نیمه شمالی و جنوبی در نظر بگیریم با این فرضیه، در مناطق زیر این خط فرضی میزان آلودگی به موش بیشتر است.
- موشها خودخوری یا همنوع خواری هم می‌کنند
مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران گفت: به دلیل اینکه موشها به صورت اجتماعی زندگی می‌کنند با کوچکترین تنش محیطی اعم از تخریب محل زندگی خود در اثر اجرای عملیات عمرانی، بهسازی محیط یا بازسازی و همچنین حوادث طبیعی نظیر سیل و زلزله، دو مدل عکس‌العمل از خود نشان می‌دهند؛ اگر فرصت فرار کردن از محیط را داشته باشند به سرعت از محل زندگی خود دور شده و فرار می‌کنند ولی اگر نتوانند به دلیل تنش‌های عصبی ناشی از ترس بوجود آمده در داخل جمعیت خود دچار حالت کانیبالیسم یعنی خودخوری و یا همنوع خواری می شوند.
تحصیلی اضافه کرد: احتمال حمله و آدم‌خواری موشها در این شرایط به هیچ عنوان وجود ندارد.
وی یادآور شد: منظور مدیران و برخی رسانه‌ها در سنوات گذشته از بیان این جمله که موش ها همه چیزخوار هستند، احتمال لاشه‌خواری همنوع توسط این گونه جانوری است و به منظور جلوگیری از بروز اینگونه حوادث در مواقع بحران و مدیریت پس از آن، تمهیدات لازم از سوی شهرداری از جمله سم پاشی‌های گسترده و طعمه‌گذاری صورت گرفته است.
- بهترین راهکار برای کنترل و کاهش جمعیت موشها
در نیویورک به عنوان یکی از معروفترین شهرهای میزبان موش در جهان، برچسب‌گذاری جغرافیایی، حذف مواد زائد، آموزش کارکنان شهرداری برای برخورد با موشها و آموزش مردم از مهم‌ترین راه‌های مبارزه انتخاب شده است. به نظر می‌رسد تهران نیز بهره‌گیری از تجربه های جهانی را به عنوان راهکار مبارزه با موشها در پیش گرفته است؛ این نکته‌ای است که کارشناسان نیز بر آن تاکید دارند.
مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران در این باره گفت: شهرداری تهران عملیات اجرایی کنترل و مبارزه تلفیقی با موشها، حذف زیستگاه آن در محیط شهری و جلوگیری از دسترسی آنها به مواد غذایی، آب و پناهگاه به عنوان سه عنصر اصلی برای حیات جاندار هدف را بطور مستمر انجام می‌دهد. علاوه بر آن، آموزش شهروندان و اصناف مرتبط با مواد غذایی در خصوص دفع اصولی و بهداشتی مواد غذایی و عدم ریختن مواد غذایی در سطح معابر عمومی نیز در زمره اهداف اصلی شهرداری در این زمینه قرار دارد.
وی تصریح کرد: مسلما مشارکت شهروندان با عوامل اجرایی شهرداری در راستای کنترل و مبارزه با موش نقش بسزایی در کنترل و مبارزه با موش دارد و در همین راستا شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر با برگزاری دوره‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی برای گروه‌های هدف با همکاری اتاق اصناف و مجامع امور صنفی برای واحدهای صنفی مرتبط، دوره‌های آموزشی برگزار می‌کند.
تحصیلی افزود: آموزش نحوه مبارزه با موش به دانش‌آموزان مقاطع مختلف تحصیلی نیز در چارچوب برنامه‌های شهرداری قرار دارد و به همین منظور، طرحی به اجرا گذاشته شده است که در آن، هر دانش آموز به مثابه یک رئیس اداره ساماندهی شهرداری در زمینه انتقال پیام‌های فرهنگی و آموزشی در زمینه‌های مختلف به والدین و دیگر اقشار جامعه عمل می‌کند.
وی گفت: شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران در طول سال در مناسبتهای مختلف تحت عناوین طرح استقبال از بهار و یا روز طبیعت (۱۳ فروردین)، استقبال از مهر و قبل از بازگشایی مدارس نیز با برپایی پایگاه‌های اطلاع‌رسانی در مراکز پرتردد شهری به آموزش چهره به چهره و ارائه خدمات کارشناسی به عموم شهروندان اقدام می‌کند.
این مقام مسئول در شهرداری تهران تاکید کرد: با همه اینها به مشارکت همه جانبه عموم شهروندان برای کنترل جمعیت موشها در پایتخت نیاز داریم و از همه ساکنان پایتخت می‌خواهیم در این زمینه به ما کمک کنند.
مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران گفت: مشارکت سمن‌ها و سازمان‌های مردم نهاد نقش موثری در کنترل حیوانات شهری دارد تا از طریق آنها جلب مشارکت شهروندان در این خصوص تسهیل شود. در همین راستا شرکت ساماندهی، طرح‌های مختلف مشارکتی را با سمن‌های دارای مجوز و صلاحیت‌دار برنامه‌ریزی کرده که اجرای آنها در مرحله بررسی‌های تخصصی و کارشناسی است.
وی گفت: در تلاش هستیم از توان گروه‌های مردمی و داوطلب در خصوص مباحث محیط زیست شهری مرتبط با کنترل حیوانات شهری، آموزش به شهروندان و نیز مباحث فرهنگی و اجتماعی در راستای تحقق شعار " تهران شهری برای همه " بیش از پیش استفاده کنیم.
- مردم تهران موشها را چاق می‌کنند
اهمیت مبارزه با موشها و مشارکت مردم در اجرای برنامه‌های شهرداری در این زمینه وقتی بیشتر اهمیت خود را نشان می‌دهد که دریابیم موشها با سرعتی سرسام آور در حال زاد و ولد در تهران هستند.
به گفته صدرالدین علیپور رئیس پیشین مرکز مدیریت محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، برآوردها نشان می‌دهد بیشترین جمعیت موشهای پایتخت در مناطق ۱۰، ۱۱، ۱۵ و ۱۷ قرار دارد.
وی افزود: این جانور با قدرت زایش حدود ۳۰ تا ۴۰ موش در هر سال، یکی از سریع‌الرشدترین جانورانی است که در محیط انسانی به تولیدمثل می‌پردازد.
یک کارشناس محیط زیست و استاد دانشگاه علامه طباطبایی هم در این زمینه گفت: موشهای نروژی ظرف دو ماه می‌توانند تا ۲۰ جنین به دنیا بیاورند و بر خلاف دیگر پستانداران در زمان شیردهی نیز می‌توانند باردار شوند.
اسماعیل کهرم با بیان اینکه برخی مدعی هستند جمعیت این نوع موشها در تهران بین دو تا چهار میلیون است، خاطرنشان کرد: این آمار درست نیست و در شرایط کنونی کسی نمی‌تواند جمعیت موشها را تخمین بزند یا بگوید جمعیت موشها در حال افزایش یا کاهش است.
وی تصریح کرد: جمعیت موشهای نروژی ممکن است با وقوع یک سیل کاهش یابد اما در زمینه تکثیر جمعیت آنها انسان‌ها مقصر هستند چراکه نظافت را رعایت نمی‌کنند و مواد غذایی اضافه خود را در جوی‌ها یا اطراف سطل‌های زباله می‌ریزند.
کهرم با بیان اینکه حدود ۹۰ درصد از سفارتخانه‌های خارجی و خانواده‌های متمول در منطقه یک شهرداری تهران واقع شده و این منطقه جزء مناطق اعیان‌نشین و ثروتمند کشور به شمار می‌رود، گفت: شهردار منطقه یک اعلام کرده ۳۰ درصد از زباله‌ها یعنی یک سوم آن مواد غذایی است که توسط شهروندان در جوی‌ها ریخته می‌شود؛ آن هم نهرهایی که از شمال تا جنوب شهر امتداد دارد.
این کارشناس محیط زیست و استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: با سرپوشیده شدن نهرها و ریختن زباله در آنها شرایط را برای زندگی و زادو ولد موشها از شمال تا جنوب شهر مهیا کرده‌ایم.
به گفته وی، جثه این موجودات موذی با انجام یک جهش ژنتیکی تقریبا هم اندازه جثه گربه‌ها شده است بطوری که گربه‌ها از آنها می‌ترسند.
کهرم افزود: موش‌پروری باعث افزایش جمعیت آنها و ارتقاء سطح سلامت موشها شده است بطوری که بچه‌های این موجود از بچه‌های انسان سالم‌تر هستند و سلامت آنها را می‌توان همچون سلامت یک روباه یا گرگ با دوربین رصد کرد. این موجودات به خوبی از مواد غذایی ریخته شده در جوی‌ها تغذیه کرده‌اند و سالم و سرحال هستند.
به گفته کهرم، موشهای نروژی موجودات بسیار مقاومی هستند و تا زمانی که شهروندان رفتارهای لاابالی داشته باشند و در جوی‌ها مواد غذایی بریزند نه تنها موشها از بین نمی‌روند بلکه هر ساله جمعیت آنها دوتا سه برابر افزایش می‌یابد.
- مبارزه با موشها سخت است
این کارشناس محیط زیست و استاد دانشگاه علامه طباطبایی یا بیان اینکه در افغانستان سر موش چهار هزار ساله پیدا شده است، خاطرنشان کرد: در بخشی از لندن یک تونل ۵۰۰ متری مربوط به سیستم مترو وجود دارد. کارشناسان سال‌ها قبل نهایت سعی خود را کردند تا با تکنولوژی مدرن موشها را از آنجا بیرون کنند اما موفق نشدند.
به گفته وی، حتی در زیر دریایی‌های آمریکا از ترس رخنه کردن موشها در انبارهای غلات، گوشت و حبوبات، گربه نگهداری می‌کنند و در برخی بنادر معروف دنیا نیز در کنار طناب‌های متصل به ناوهای هواپیما تله‌های ضد موش کار گذاشته‌اند.
کهرم از این نکات نتیجه گرفت که مبارزه با موشها کاری سخت است و شیوه‌های مختلف مقابله با آنها تاکنون جواب نداده است.
این کارشناس محیط زیست گفت: با استفاده از سمپاشی هم نمی‌توان با موشها مقابله کرد چون سگ‌ها و گربه‌ها ممکن است با خوردن این سم‌ها یا موشهای آلوده به آن از بین بروند.
به گفته وی، در گذشته در تهران با تفنگ‌های بادی از سوراخ‌های حفر شده توسط موشها به آنها شلیک می‌کردند اما این کار نیز موثر نشده است.
کهرم با بیان اینکه می‌توان با کار گذاشتن تله‌های مخصوص، موش ها را از بین برد اما این کار مستلزم تامین بودجه مالی کافی است، از نظافت جوی‌ها و جلوگیری از انداختن مواد غذایی در آنجا یا زیر پل‌ها به عنوان بهترین راهکار برای از بین بردن این موجود موذی یاد کرد.
وی گفت: اگر شهروندان در جوی‌ها مواد غذایی نریزند، موشها بر اثر کمبود مواد غذایی و شیوع یک نوع ویروس خاص شبیه آنفلوانزا از بین می‌روند و این موثرترین کاری است که می‌توان برای نابودی آنها انجام داد.