همشهری آنلاین - محمد بلبلی: موسیقی سیستان و بلوچستان حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و می‌تواند شاخصه‌ای غنی برای معرفی فرهنگ ایرانی در سطح بین‌المللی باشد.
حبیب‌الله قادرآتشگر یکی از هنرمندان موسیقی سیستان و بلوچستان است که با گروه «هامون سیستان» سابقه‌ای طولانی در اجرای کنسرت و معرفی موسیقی نواحی در سراسر ایران دارد.
نام گروه موسیقی هامون سیستان با جشنواره موسیقی فجر گره خورده و این گروه در اکثر دوره‌های جشنواره حضور داشته است.این گروه سال ۱۳۵۸ توسط قادرآتشگر تشکیل شده و تا به امروز ۴۱ سال است که با همین نام فعالیت می‌کند. در این مدت نیز سرپرستی و آهنگسازی گروه را خود او بر عهده داشته‌است. ،همچنین در کشورهای دیگر نیز به عنوان نماینده موسیقی ایران شرکت کرده و موسیقی مقامی سیستانی، حماسی و آیینی اجرا می‌کند.
در ادامه گفت‌وگوی همشهری آنلاین با این هنرمند سیستانی را می‌خوانیم.
- فعالیت گروه‌های موسیقی در زابل چگونه است؟
در شهر زابل گروه‌های زیادی فعالیت می‌کنند، اما تداوم ندارند و بیشتر موسیقی‌ای غیر از موسیقی نواحی کار می‌کنند؛ گروه‌هایی با سازهای الکترونیک و گیتار. گروه‌هایی که موسیقی اصیل و مقامی سیستانی را اجرا کنند و از سازهای بومی منطقه استفاده کنند بسیار کم هستند.
- چرا موسیقی سیستان و بلوچستان مانند دیگر استان‌ها فعال نیست؟
چون تعداد گروه‌های فعال موسیقی نسبت به مثلا استان خراسان کم‌تر است و کنسرت‌ها بیشتر به اجراهای مناسبتی و اجراهای ارگانی مثل اجرا در دانشگاه‌ها، فرمانداری و شهرداری محدود می‌شود.
ما این امکان را نداریم که اجراهایی به صورت کنسرت عمومی و آزاد داشته باشیم و این به دلیل وضعیت اقتصادی مردم منطقه است که اکثرا به دلیل نداشتن تمکن کافی امکان رفتن به کنسرت را ندارند. استقبال کم باعث می‌شود که گروه‌های موسیقی نیز فعالیت کم‌تری داشته باشند.
- راز تداوم ۴۱ ساله گروه هامون سیستان در چیست؟
به خاطر این‌که ما عاشق موسیقی هستیم و موسیقی پدر در پدر در خاندان ما بوده و ریشه‌ای قدیمی دارد. موسیقی شغل و هنر ماست و به نوعی همه کار و زندگی ما را تشکیل می‌دهد. من حتی اگر نیمه‌شب هم دلم بگیرد، باید ساز بزنم تا آرام شوم. موسیقی در خون ماست.همین عشق و علاقه باعث شده که ما فقط به هنر فکر کنیم و نگذاریم در زندگی، مساله‌ای باعث انحراف ما شود.
- یعنی دیگر گروه‌هایی که کارشان ادامه نیافت، عاشق موسیقی نبودند؟
چرا، بودند. شاید از ما هم بیشتر. اما تنها عشق و علاقه کافی نیست.
طی این سال‌ها گروه‌های زیادی تشکیل شدند، اما به دلیل توجه نکردن مسئولین ادامه ندادند و از همه مهم‌تر مساله اعتیاد، که در منطقه ما بسیار شایع است و عامل اصلی بازدارنگی بسیاری از جوانان در همه زمینه‌ها از جمله موسیقی است. هنرمند باید از طرف دولت حمایت بشود.
- شما حامی داشتید؟
خیر، ما فامیل داشتیم. ما خانوادگی حامی همدیگر بودیم و این‌که به لحاظ معیشتی مشکلات کم‌تری داشتیم. اعضای گروه ما همیشه از خانواده و فامیل بودند و این مساله باعث حمایت بیشتر گروه از همدیگر بود. بچه‌های گروه هامون سیستان همیشه فقط به هنر موسیقی مشغول بودند و درگیر مسائلی حاشیه‌ای مثل اعتیاد نشدند. دلیل دوام گروه هامون سیستان همین مساله است.
نوازندگان بسیار توانایی در همین زابل یا زاهدان داشتیم که به دلیل اعتیاد به مواد مخدر از دنیا رفتند؛ کسانی که حتی در بین هنرمندان کشور نیز شناخته‌شده بودند.
ما را که می‌بینید ۴۰ سال است موسیقی را ادامه می‌دهیم، دنبال هیچ چیزی نرفتیم. فقط خدا و قرآن و نماز و هنرمان را پیروی کردیم. مرحوم پدربزرگم تا آخرین روز زندگی ساز را زمین نگذاشت و این به خاطر زندگی سالم او بود.
- موسیقی سیستان و بلوچستان در مراسم آیینی نیز کاربرد دارد؟
ما تقریبا در هر مراسم سنتی و آیینی موسیقی اجرا می‌کنیم. حتی عروسی‌ها را ما با موسیقی سنتی سیستانی برگزار می‌کنیم، چون در موسیقی ما ترانه‌های بسیار شادی وجود دارد. مثلا روز اول فروردین در کوه خواجه جمعیت بسیاری حاضر می‌شوند که مشغول پایکوبی و چوب‌بازی می‌شوند و موسیقی سرنا و دهل اصلی‌ترین بخش این آیین قدیمی است.
همین جشن روز اول فروردین یک سوژه خیلی عالی برای ساخت فیلم مستند است که نه‌تنها برای مردم ایران، بلکه برای بسیاری از مردم دنیا جذاب خواهد بود، اما متاسفانه مستندسازها هم به سیستان کم لطفی می‌کنند.
- از استادان موسیقی سیستان و بلوچستان تا به حال کسی برنده جایزه‌های معتبر جهانی شده است؟
ما به عنوان گروه هامون سیستان در جشنواره ذکر و ذاکرین مشهد مقام اول را کسب کردیم، اما این‌که کسی از استان در جشنواره‌های خارجی جایزه گرفته باشد خیر.
ما در چهار-پنج کشور کنسرت برگزار کرده‌ایم، اما در جشنواره‌های بین‌المللی شرکت نکردیم. این اداره ارشاد است که هنرمندان را برای جشنواره‌ها معرفی می‌کند و با این‌که ما موسیقی‌ای غنی و هنرمندانی توانا داریم تا به حال از سیستان و بلوچستان کسی را برای شرکت در جشنواره‌های معتبر بین‌المللی انتخاب نکرده‌اند.فقط چند وقت پیش به بنده اعلام کردند که باید برای معرفی موسیقی سیستان و بلوچستان به چند کشور بروم و ضمن نواختن قیچک درباره موسیقی نیز توضیحاتی بدهم.
اصلا سیستم اطلاع‌رسانی در استان ما خیلی ضعیف است. مثلا جشنواره‌ای داخلی قرار است برگزار شود، اما اکثر هنرمندان از آن بی‌خبر هستند، چه برسد به جشنواره‌های خارجی.
- یعنی اداره ارشاد استان کم‌توجهی می‌کند؟
هنرمندان استان همیشه نهایت همکاری را با اداره ارشاد داشته‌اند، اما کم‌تر از طرف ارشاد حمایت شدند. البته باید بگویم که مدیر کل جدید اداره ارشاد، جناب آقای حسین مسگرانی توجه ویژه‌ای به اهالی موسیقی دارند و از زمان شروع مدیریت ایشان موسیقی استان جان تازه‌ای گرفته است.
- مسگرانی چه کارهای برای موسیقی استان انجام داده؟
هنرمندان استان از عملکرد ایشان رضایت دارند و این به خاطر توجه به آنهاست. مسگرانی با هنرمندان ارتباط مستقیم ایجاد کرده و احترامی خاص برای آنها قائل شده است. مثلا کسی از هنرمندان که دچار بیماری شده بود و احتیاج به کمک مالی داشت، با مساعدت ایشان هزینه بستری و درمانش پرداخت شد.
هنرمندان را رتبه‌بندی کردند و بر اساس مهارت هر فرد نشان درجه یک، دو و سه اهدا کردند که این خود باعث ایجاد انگیزه و امید در بین هنرمندان استان شده است.
در شب سی‌ام بهمن ماه که شب موسیقی سیستان و بلوچستان در جشنواره فجر بود به چهار نفر از هنرمندان موسیقی علیم قادر آتشگر (نوازنده دونلی و سرنا)، برکت شکل‌زهی (نوازنده قیچک)، خداداد شکل‌زهی (نوازنده قیچک) و محمدنور محب‌زهی (نوازنده و سازنده قیچک) نشان درجه یک هنری که معادل دکتری است، اهدا شد.
- امسال برای اولین بار بخشی از جشنواره موسیقی فجر در سیستان و بلوچستان برگزار شد. از نحوه برگزاری راضی بودید؟
خیر، چون اصلا حال و هوای جشنواره را نداشت و پررنگ نبود. همان‌طور که گفتم سیستم اطلاع‌رسانی در استان بسیار ضعیف است. هیچ گروهی از استان‌های دیگر در سیستان و بلوچستان حضور نداشتند و فقط گروه ما (هامون سیستان)، یک گروه سنتی و یک گروه از بلوچستان اجرا کردند، آن هم با سالن‌های تقریبا خالی.
- شما برای پیشبرد موسیقی سیستان و بلوچستان چه پیشنهادی دارید؟
نباید رابطه هنرمندان و مسئولین یک‌طرفه باشد. ما همیشه و با تمام توان در اکثر مراسم‌ها و جشنواره‌ها حاضر شدیم. پس باید به هنرمندان توجه بیشتری شود. ما احتیاج به رسیدگی داریم، به دلگرمی.
وقتی تلاش کنی و بازخورد مالی مناسبی نداشته باشی، دلسرد خواهی شد. هنرمندان نیز زندگی و خانواده دارند و باید به لحاظ معیشتی تامین شوند.
- و حرف آخر.
من از متولیان فرهنگ و هنر می‌خواهم که هنرمندان را تکریم کنند. این‌که هنرمندی نشان درجه یک دریافت کند خوب است، اما کافی نیست، نباید فقط به اهدای نشان اکتفا کرد. باید برای بیمه و مستمری هنرمندان نیز اقداماتی انجام شود.اگر می‌خواهیم هنر و فرهنگ ما به نسل‌های بعد منتقل شود، باید به هنرمندان بیشتر توجه شود.