آشنایی با آیین نوروزی «کوسه وەوی» در کردستان

همشهری‌آنلاین: «کوسه وەوی» که نمایشی شبیه به نمایش «کوسه گردی» است ازچند دهه گذشته به این طرف درکردستانمنسوخ شده‌بود، اما خوشبختانه در یکی دوسال اخیرا با تلاش فعالان فرهنگی شاهد احیای این نمایش آیینی دراین استان هستیم.

«کوسه وەوی» در کردستان بعد از چله بزرگ زمستان برگزار می‌شد. هچنین گزارش‌هایی از برپایی آن در در نوروز و برخی جشن‌های عروسی و بیشتر برای شاد کردن مجلس به اجرا درمی‌آمد.

مراسم کوسه وەوی این‌گونه اجرا می‌شد که مثلاً در روستایی یکی از چوپان‌ها اعلام می‌کرد  امروز عصر فلان چوپان برای اجرای «کوسه وه وی» می‌آید، اهالی هم اقلامی مانند بلغور، شلغم، ترخینه، قرمه، روغن و نفت را آماده می‌کردند تا به او بدهند.

نکته جالب در مراسم کوسه وەوی شیوه لباس پوشیدن کوسه است. باید هیات و شمایل کوسه ترسناک می‌بود. کوسه تا آنجا که می‌توانست لباس به تن می‌کرد تا گنده و نامتناسب شود. شاخ بزی بر سر می‌گذاشت یا از جارو به عنوان شاخ استفاده می‌کرد. همچنین با پشم گوسفند و بز، ریش و سبیل درست می‌کرد. صورتش را با زغال و آرد سیاه‌ و سفید می‌کرد و چند شلوار کردی می‌پوشید. کوسه ساق‌پیچی دور پایش می‌پیچید و گونی پاره یا جوراب پشمی روی کفش‌هایش می‌پوشید تا آنها را بزرگ‌تر و درازتر جلوه دهد. همچنین چماقی در دست می‌گرفت. نقش زن کوسه یا عروس را هم یکی از چوپانان با پوشیدن لباس زنانه بازی می‌کرد. زن کوسه یک سوزن در دست داشت که برای شوخی و خنده گاهی آن را در بدن مردم فرو می‌کرد.

کوسه و گروهش که بچه‌ها دنبالش راه می‌افتادند به در خانه‌ها می‌رفت. چون شمایل کوسه ترسناک بود و امکان داشت بچه‌های کوچک داخل خانه بترسند، قبل از ورود کوسه یکی از اعضای گروه جلوتر راه می‌افتاد می‌رفت و آمدن کوسه را اعلام می‌کرد.

کوسه وارد هر خانه‌ای می‌شد، اهالی خانه با او شوخی می‌کردند. لباسش را می‌کشیدند، سعی می‌کردند ریشش را بکشند و هلش  بدهند. برخی اوقات زن کوسه را می‌دزدیدند و پنهان می‌کردند. بعد به شوخی به کوسه می‌گفتند باید پول بدهی تا زنت را آزاد کنیم. کوسه هم لوده‌بازی درمی‌آورد. همچنین در برخی روستاها کوسه خود را به مردن می‌زد و تا چیزی نمی‌گرفت زنده نمی‌شد.

در گذشته معمولاً اجرای مراسم کوسه وه وی در برخی از روستاها تا ۱۰ روز طول می‌کشید.