همشهری‌آنلاین: تاریخ استان همدان از میراث معنوی، نمایش‌های آیینی و سنتی غنی ای برخوردار است که از باورها و اعتقادات و اسطوره‌های مردم این دیار نشأت گرفته اما برخی از این آیین‌ها مانند نمایش کوسه گلین به دست فراموشی سپرده شده است.
کوسه‌گلین که نمایشی شبیه به نمایش «کوسه گردی» است از چند دهه گذشته به این طرف و با تغییر شرایط زندگی روزمره منسوخ شده، اما خوشبختانه در یکی دوسال اخیرا با تلاش فعالان فرهنگی شاهد احیای این نمایش آیینی دراین استان هستیم.
هدف برپایی این نمایش هم خبربه پایان رسیدن زمستان و مژده دهنده از راه رسیدن بهار است.
براساس یک سنت قدیمی، کوسه گلین‌ها با لباسی سرخ، کلاه بوقی، چهره سیاه کرده و زنگوله‌های آویخته بر پاها و دست‌ها در حالی که پایکوبی می‌کردند و ترانه می‌خواندند به در خانه‌ها می رفتند. این نمایش از آیین‌های قدیم مردم قزوین و همدان در آستانه سال نو بود. مردم این مناطق هم با دادن پول و شیرینی ازآنها پذیرایی می‌کردند.
کوسه و زنش با ساز و دهل وارد شهر می‌شدند و تعدادی بچه به‌دنبال آنها راه می‌افتادند، آنها به هر خانه‌ای که درش باز بود وارد می‌شدند و در حیاط شروع به کارهای خنده‌دار و رقص و پایکوبی می‌کردند. در چند سال گذشته این نمایش پس از سال‌ها فراموشی دوباره در آستانه نوروز در این استان‌ها به اجرا درآمده‌است. این نمایش در آذربایجان شرقی و غربی هم اجرا می‌شد.
پیام‌آور شادی
دست افشانی، پایکوبی و ترانه‌خوانی کوسه گلین که با جامه‌ای سرخ، کلاه بوقی و چهره سیاه‌کرده و زنگوله به پا، به در خانه‌ها می‌رفت، از آیین‌های مردم همدان در سال نو بوده است. در این آیین همدانی‌ها بخشیدن پول و شیرینی به نوروزخوان یا کوسه گلین را خوش شگون می‌دانستند.
در این مراسم که یکی از مراسم جالب سنتی در روزهای عید بوده است، کوسه و کوسه زن در نقش زن و شوهر چوپان ظاهر می‌شدند و با ساز و دهل از روستاها به راه می‌افتادند و به شهر می‌آمدند.
روی لباس نمدی کوسه تعدادی منگوله دوخته شده بود که به اطراف آویزان بود و چوب بلندی در دست داشت که یک سر آن برجسته بود و به آن «قورچنگ» می‌گفتند.
زن کوسه نیز روی لباس نمدی خود یک دامن کوتاه از چیت رنگارنگ می‌پوشید که به این دامن پرچین، «تنبان‌قری» یا به گویش محلی «تومن قری» می‌گفتند.
کوسه و زنش با ساز و دهل وارد شهر می‌شوند و تعدادی بچه به دنبال آنها راه می‌افتادند؛ آنها به هر خانه‌ای که درش باز بود وارد می‌شدند و معمولاً وارد خانه اعیان و اشراف می‌شدند و در محوطه حیاط شروع به حرکات جالب و خنده‌دار و رقص و پایکوبی می‌کردند و صاحبخانه‌ها نیز در حد وسع و طبع خود کمکی نقدی یا جنسی به آنها می‌دادند به طوری که کوسه و زن کوسه همچون حاجی فیروز پیام‌آوران شادی نوروزی و بهار بودند.
کوسه گلین در حیدره و شورین
اما کوسه در روستای «حیدره» همدان به شکلی دیگر آراسته می‌شد به نحوی که کوسه کلاهی بر سر می‌گذاشت که تا سر شانه‌اش می‌رسید.
کوسه برای خود ابرو و ریش مصنوعی می‌گذاشت و یک بینی از جنس نمد و دو شاخ هم از جنس چوب جارو برای خود تهیه می‌کرد و با این شکل و شمایل به اجرای نمایش می‌پرداخت.
کوسه در شورین همدان نیز شکل و ظاهر مخصوص خود را داشت و در این منطقه کوسه کلاهی نمدی بر سر می‌کرد و دور آن را دستمال می‌بست. بعد با ۲ جارو برای خودش شاخ می‌گذاشت و در وسط آن دم روباهی را وصل می‌کرد.