زهرا بلندی _ همشهری آنلاین: سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران به‌عنوان یکی از سازمان‌های متولی حفظ و تأمین ایمنی شهروندان تهران اقداماتی مستقل در حوزه مطالعات و پژوهش اجرا می کند.برای بررسی ساز و کار پژوهش در حوزه ایمنی و بحران با «کاظم غلامی مهتاج» معاون طرح و برنامه سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که می‌خوانید.
راه‌اندازی ساختار پژوهشی در سازمان آتش‌نشانی اتفاق مهمی در حوزه پژوهش است. چه چیزی باعث شکل‌گیری این مهم شد؟در این باره و بخش‌های مختلف این ساختار بیشتر توضیح دهید.
جای خالی پژوهش در بخش‌های عملیاتی، تجهیزات، آموزش‌های شهروندی و به‌طور کلی محورهای تخصصی سازمان به‌طور قطع احساس می‌شد. برای مثال با تغییر سبک زندگی و ورود تکنولوژی‌های جدید ما با چالش‌هایی روبه‌رو هستیم که برای انطباق یافتن با آنها، همچنین پیش‌بینی و پیشگیری نیازمند پژوهش هستیم. براساس این ساختار پژوهشی در سازمان آتش‌نشانی آیین‌نامه‌ای طراحی شده و کمیته‌هایی شکل گرفته‌اند که هریک زیرنظر معاونت مربوط به خود فعالیت می‌کنند. موضوع‌های پژوهشی مرتبط با هریک از حوزه‌ها از سوی افراد درون سازمان، دانشجویان و استادان دانشگاه‌ها مطرح و به کمیته‌های مرتبط ارجاع داده می‌شود. در مرحله بعد نتایج در کمیسیون پژوهش سازمان، بررسی و به شورای سیاستگذاری ارائه می‌شود و در صورت موافقت شورا طرح تأیید شده و به مرحله اجرا می‌رسد.
جز ساختار پژوهشی، طرح‌های مطالعاتی دیگری هم با مشارکت سازمان آتش‌نشانی اجرا می‌شود که بتواند در آینده‌پژوهی ایمنی و بحران اثرگذار باشد؟
برگزاری سالانه همایش ایمنی آتش‌نشانی، شرکت در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی آتش‌نشانی که محل عرضه تکنولوژی‌ها، ایده‌ها و تجهیزات روز است می‌تواند در رفع نیازهای موجود و آینده اثربخش باشد.
بحث‌های مطالعاتی و پژوهشی چقدر می‌تواند به ما کمک کند تا اقدام درستی در ۳ شاخه ایمنی، مدیریت بحران و پدافند غیرعامل داشته باشیم و به شعار تاب‌آوری شهری در برابر سیل، زلزله و... نزدیک شویم؟
حداقل تأثیر یک پژوهش در حوزه ایمنی، که به‌صورت روزمره با آن درگیر هستیم، این است که متوجه می‌شویم چه چیزهایی شهروندان را به خطر می‌اندازد و کدام قسمت توجه بیشتری را می‌طلبد. در حوزه مدیریت بحران و پدافند غیرعامل که شرایط خاص و پیچیده‌تر است پژوهش تأثیر بیشتری خواهد داشت، به همین دلیل است که در این حوزه‌ها طرح‌های گسترده‌ای در حال اجرا داریم.
به چند مورد از طرح‌های در حال اجرا اشاره‌ای می‌کنید؟
طرح مطالعاتی آبرسانی اضطراری اطفای حریق در شرایط اضطرار و بررسی بافت‌های فرسوده بازار تهران با همکاری مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری تهران جزء طرح‌های مهم در حال اجراست. در حوزه پیشگیری هم مانیتورینگ (اتصال به سیستم هشداردهنده آنلاین) در ساختمان‌های این محدوده به‌صورت آزمایشی به اجرا درآمده است. طراحی ساختار سازمانی هم موضوع در حال اجرای مرتبط با وظایف سازمان است که در این حوزه وظایف پدافند غیرعامل هم در نظر گرفته می‌شود. بر این اساس پیش از اجرای ساختار سازمانی کار تحقیقاتی خواهیم داشت که مشخص می‌کند کدام بخش از پدافند غیرعامل را باید در سازمان پیاده کنیم.
از نظر شما چالش‌ها و موانع انجام پژوهش و مطالعات ایمنی و بحران کدام است؟
پژوهش اساساً کار پرزحمتی است. وقتی صحبت از پژوهش به میان می‌آید بیشتر سازمان‌ها به ظاهر مدافع آن می‌شوند، اما برای اجرا و اختصاص بودجه آن‌طور که باید کمک نمی‌شود. موانع دیگری همچون عدم دسترسی به داده‌ها و صرف زمان طولانی را هم به اینها اضافه کنید. نگاه مدیران اگر نسبت به پژوهش مثبت و واقعی باشد و به تأثیرگذاری آن در پیشرفت حوزه‌های بحران و ایمنی باور داشته باشند، خیلی از کارها را می‌توان در این حوزه پیش برد، البته یک پژوهشگر هم باید نیازهای جامعه را درست تشخیص داده، روی آنها متمرکز شود و راهکارهایی ارائه کند که قابلیت عملیاتی داشته باشد.
افزایش آگاهی شهروندان موضوع مهم دیگری است که در زمینه مدیریت ایمنی و بحران مطرح است. در سازمان آتش‌نشانی چقدر به این موضوع توجه می‌شود؟
یکی از مهم‌ترین شعارهای سازمان آتش‌نشانی «شهروند مطالبه‌گر ایمنی» است که از ۳ سال پیش جزء برنامه‌های مهم سازمان قرار گرفته و تا حدی هم در این زمینه موفق بوده‌ایم. طبق این شعار شهروندی که می‌خواهد برای اسکان خود و خانواده‌اش ساختمانی را خریداری کند، علاوه بر نمای ساختمان، موقعیت جغرافیایی و دسترسی به امکانات ضروری، مطالبه‌گر ایمنی هم باشد. اگر شهروندان مطالبه‌گر ایمنی باشند شهر هم ایمن‌تر خواهد بود.
برای رسیدن به شعار «تهران، شهری ایمن برای همه» چه اقداماتی باید انجام داد؟
طبیعتاً تهران، شهری زنده و پویاست و نمی‌توان انتظار داشت که در آن اتفاقی نیفتد، به همین دلیل برای مقابله با حوادث و رسیدن به شعار تهران، شهری ایمن برای همه، در گام اول سازمان آتش‌نشانی باید دارای نیروهای عملیاتی و زنده و تجهیزات پیشرفته باشد. در گام دوم در حال فعالیت در ۲ بخش هستیم؛ محور اول ایمن‌سازی ساختمان‌هاست که در این بخش با وجود راه‌اندازی نظام بازرسی ایمنی با محدودیت‌هایی روبه‌رو هستیم و لازم است همه سازمان‌ها و شهروندان به این موضوع تعهد عملی داشته باشند. از سوی دیگر ارتقای فرهنگ ایمنی شهروندان در اولویت برنامه‌های ماست تا هریک از آنها بتوانند با آشنایی با اصول اولیه خودامدادی در کنار نیروهای آتش‌نشانی به امنیت محله و شهر کمک کنند.
منبع:ویژه نامه شهرپژوه