همشهری آنلاین، فاطمه عباسی: آنفلوانزای اسپانیایی که در سال‌های ۱۹-۱۹۱۸ کره زمین را درنوردید، بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون نفر کشته داد، بیش از دو برابر تعداد کشتگان جنگ جهانی اول؛ دوسوم قربانیان آن در یک دوره سه ماهه جان باختند و بیشتر آنها بین ۱۸ تا ۴۹ سال سن داشتند.
اکنون که کروناویروس جدید نیز به همه‌گیری جهانی (پاندمی) رسیده، مرور درس‌های تاریخی این واقعه مفید خواهد بود؛
۱- چگونه یک بیماری همه‌گیر جهانی را نام ندهیم!
در بهار سال ۱۹۱۸، سربازان اروپایی در هر دو طرف (طی مناقشات جنگ اول جهانی) از ابتلا به نوع جدیدی از آنفلوانزا رنج می‌بردند اما اگر این بیماری از آنفولانزای فصلی وخیم‌تر به نظر می‌رسید، شرایط ناخوشایند سنگرها مقصر دانسته می‌شد؛ آنها نمی‌خواستند پذیرای ضعفی بالقوه باشند؛ انگلیس، فرانسه و آلمان شیوع این بیماری را مخفی نگه داشتند. تنها زمانی که این بیماری در اسپانیا، کشوری خنثی در طول جنگ، شایع شد اولین گزارش‌های دقیق از آن منتشر شد و این بیماری نام جدیدی گرفت! آنفلوانزای اسپانیایی.
این تشخیصی نادرست است که منشا بیماری را از یک کشور یا یک قوم بدانیم. مانند شیوع آنفلوانزای خوکی در سال ۲۰۰۹ که در ابتدا با عنوان "آنفلوانزای مکزیکی" شناخته شد و اغلب منجر به ننگ و نژادپرستی می‌شود. پروفسور جولیا گوگ، ریاضیدان، که در دینامیک آنفلوانزا در دانشگاه کمبریج تحقیق می‌کند، گفت: "در اسپانیا این نام مدت زمانی طولانی باعث رنجش شد. " و این در حالی رخ داد که منشا این آنفلوانزا اسپانیا نبود!
البته در مورد ویروس کرونای جدید به نظر می‌رسد که شهر ووهان در چین مبدا انتشار بوده است.
۲- با انتشار حقایق جامعه را آماده کنیم.
آنفلوانزای اسپانیایی در طول جنگ جهانی اول همه‌گیر شد؛ شرایط جنگی در آن دوران باعث شد مقامات دولتی به طوری غیرمعمول، از ایجاد اختلال در اجتماع یا وارد شدن ضربه به روحیه ملی جلوگیری کنند. بخش اعظم این بیماری زمانی در جهان همه‌گیر شد که اطمینان خاطری فزاینده به وجود آمد تا آنفولانزای اسپانیایی را به عنوان بیماری ای که لازم نیست بیش از حد نگران آن باشیم معرفی کند. در ژوئن سال ۱۹۱۸، درست قبل از اینکه انگلستان قدرت شیوع این بیماری را حس کند، روزنامه دیلی میل به خوانندگان توصیه کرد که آنفلوانزا بدتر از سرماخوردگی نیست و مردم نباید "هراس بزرگی" داشته باشند بلکه باید "منظر شاد زندگی را حفظ کنند. " مارک هونگسباوم، مورخ پزشکی از دانشگاه لندن گفت: "بیماری‌های همه‌گیر روالی مشابه را دنبال می‌کنند؛ مردم آنها را تا زمانی‌که دیگر چشم‌پوشی از آنها ممکن نباشد انکار می‌کنند و نادیده می‌گیرند. "
به طور مثال هنوز سیاستمدارانی هستند که مانند بوریس جانسون از دست دادن با مبتلایان به کووید۱۹ خوشحالند!
۳-حرکت‌های کنترل نشده می‌تواند منجر به نتایجی غم‌انگیز شود.
شرایط غیرمعمول جنگ جهانی اول، الگوی عادی حرکت همه‌گیری را معکوس کرد؛ به جای بیمارانی که در رختخواب بمانند، افراد بسیاری از خط مقدم به خانه بازگشتند که احتمالاً در شیوع سریع این بیماری نقش داشته‌اند. بسیاری از کشورها تلاش کردند تا بین منافع ملی جنگ و سلامت عمومی تعادل برقرار کنند.
در نیوزلند تقریباً ۱٪ از مردم، در اواخر سال ۱۹۱۸، طی دو ماه جان خود را از دست دادند و این امر باعث شیوع وحشناک این بیماری در سرزمین‌های اقیانوس آرام شد، جایی که ۳۰٪ از مردان، ۲۲٪ از زنان و ۱۰٪ از کودکان جان خود را از دست دادند.
در مقابل، شیوع ویروس کرونای جدید باعث شده است تا مشکلات عدیده‌ای در زندگی اجتماعی رخ دهد. مانند چین که کل شهرها به حالت تعطیل درآمده و مدارس و مشاغل برای جلوگیری از انتشار به صدها هزار پرونده کووید -۱۹ بسته شدند.
۴- امکان وقوع موج دوم وجود دارد.
اولین موج آنفلوانزای اسپانیایی در بهار ۱۹۱۸ چندان بد نبود. اما تا ماه آگوست (پاییز)، هنگامی که موج دوم از فرانسه در سراسر اروپا، ایالات متحده و بسیاری از جهان پخش شد، ویروس به شکلی بسیار کشنده‌تر جهش یافته بود و به نظر می‌رسید در مناطقی که پیش از این در آنها شایع نبود، به شکلی شدیدتر ظاهر شد؛ به این معنا که مردم از ایمنی کمتری برخوردار بودند.
ویروس‌های آنفلوانزا از نظر بنیادی با ویروس های کرونا تفاوت دارند، زیرا دائماً در حال تغییر ژنوم خود هستند؛ به این معنی که آنها به سرعت از یک حالت به حالتی دیگر تغییر می‌کنند و به همین دلیل است که تزریق سالانه واکسن های آنفلوانزا ضروری است. به نظر می‌رسد کروناویروس‌ها از نظر ژنتیکی نسبتاً پایدار هستند؛ بنابراین دانشمندان انتظار تغییر ناگهانی در میزان مرگ و میر کووید ۱۹ را ندارند. اما این سوال که آیا کروناویروس‌ها از بین خواهند رفت، یا مجددا موجی همه‌گیر ایجاد خواهند کرد و یا به عنوان یک بیماری بومی به صورت زمینه‌ی باقی خواهند ماند هنوز پاسخی ندارد.
ویروس‌هایی که انتقال آنها به شدت تحت تأثیر دما و رطوبت است اغلب به صورت یک موج شایع می‌شوند. در ابتدا انتظار می‌رفت که کووید- ۱۹ در بهار از بین برود و احتمالاً در زمستان آینده دوباره ظاهر شود. اما گسترش جغرافیایی در حال حاضر سوالاتی را در این باره مطرح می کند.
جولیا گوگ گفت: " ایران و ایتالیا از بریتانیا گرم‌تر هستند بنابراین این استدلال که با فرارسیدن تابستان ایمن‌تر خواهیم بود معنی ندارد. چگونگی وابستگی میزان شیوع این ویروس به دما و رطوبت ناشناخته است، اما ممکن است موج دومی در راه نباشد، حداقل به دلیل آب و هوا اینطور نخواهد بود. "
پدیدار شدن موج دوم همه‌گیری به این بستگی دارد که آیا افرادی که یک بار آلوده شده‌اند دارای مصونیت طولانی مدت هستند، که این امر می‌تواند مانع ظهور مجدد بیماری در جامعه باشد. گزارش‌های مربوط به زن ژاپنی که مجددا به این ویروس مبتلا شده است، این احتمال را تقویت می‌کند که ایمنی بدن ممکن است در طی هفته‌ها یا ماه‌ها پس از بهبودی از بین برود، و بنابراین برخی معتقدند ظهور موج دوم بیماری محتمل است. این چیزی است که کارشناسان با افزایش تعداد مبتلایان از نزدیک ردیابی می‌کنند.