هشدارهایی که هر از گاهی از سوی رئیس‌جمهوری درباره «مافیای اقتصادی» داده می‌شود با دو برخورد متفاوت از سوی رسانه‌ها مواجه شده است.
در حالی که برخی «مافیا» را جریانی خیالی و بافته‌ای توهمی برای واگذاری مسائل و مشکلات جاری و آتی می‌دانند اما برخی دیگر به وجود شبکه‌ای پیوسته و منسجم در کشور که تاثیر قابل توجه و مؤثری بر سیستم‌های تصمیم‌گیری، اجرایی و نظارتی دارد، معتقدند.
«دولت هزارفامیل» تعبیری برای شبکه به هم پیوسته رژیم پهلوی بود که در آن تمامی مسائل اداری و اقتصادی در دستان افراد مشخص و خانواده‌های مرتبط با دربار بود. با وقوع انقلاب اسلامی و شکسته شدن این زنجیره بازتولید آن در هر دوره‌ای در ذیل اسمی خودنمایی کرد.
در زمان جنگ تحمیلی احتکار کالاهای اساسی و حتی غیراساسی به مترادفی برای واژه مافیای فعلی تبدیل شده بود؛ اشخاصی که در پناه« بازار سیاه» سودهای یک‌شبه سرشاری را نصیب خود می‌کردند. البته به این مجموعه می‌بایست پیوستن بخشی از شبکه توزیع کوپنی در آن زمان در بازار آزاد یا همان سیاه را افزود که منفعتش در جیب عده‌ای معدود بود که البته خارج از سیستم دولتی نمی‌توانستند باشند.
برخوردهای سریع و صریحی که در دوران جنگ با بخشی از محتکران انجام شد نیز نتوانست بازار غیررسمی را که به‌دنبال سودهای سرشار بود را از پای در آورد. تا پایان جنگ نام‌های محتکران اسامی آشنایی برای مردم نبود، اما با فاصله گرفتن از سالهای جنگ زمزمه نام‌هایی بعضا آشنا شنیده شد؛ هر چند در دوره‌ای مطرح شدن این نامها توطئه‌ای برای ایجاد اختلاف میان مردم و مسئولین قلمداد می‌شد اما قرار گرفتن برخی نامها در ردیف‌های متهمین این مسئله به موضوعی قابل تامل و بررسی تبدیل شد.
« اختلاس گران»، «ثروت‌های باد آورده» و « درآمدهای نامشروع» عناوینی بود که بر سوداگری‌های این دوره اطلاق می‌شد. احساس وجود نوعی تعارف و یا رودربایستی و برخورد صریح نداشتن و راضی نشدن افکار عمومی در عین اینکه مردم به عملکرد دستگاه‌های مرتبط خیلی به دیده تردید نمی‌نگریستند بخشی از احساس این دوره به حساب می‌آید که البته در گذر زمان به نوعی سوء تفاهم و سوء ظن و تردید نیز قابلیت تبدیل یافت.
در دولت‌های قبلی بحثی از مافیا نشنیدیم
«مافیا» در دولت نهم به یکی از واژه‌هایی تبدیل شده است که هر از چند گاهی توسط مسئولین دولتی به آن اشاره می‌شود و در گستره‌ای وسیع‌تر نمایندگان مجلس، مدیران و رسانه‌ها نیز با استفاده از این واژه سعی در بیان مقصود خود دارند.
غلامحسین الهام 25دی ماه 86 در کسوت سخنگوی دولت در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه دولت‌های گذشته و شما همواره از مافیای اقتصادی سخن می‌گویید اما هیچ گاه این افراد یا گروه‌ها معرفی نشده‌اند؟ اظهار داشت: ما در دولت‌های قبلی بحثی از مافیا نشنیدیم اما در این دولت از مافیا حرف زده و می‌زنیم و معتقدیم هر جا سرنخ‌هایی درباره اینگونه فعالیت‌ها به‌خصوص در حوزه اقتصادی کشف شود باید قطع گردد.
الهام در ادامه در تعریفی از آنچه درباره مافیا به آن اشاره کرد افزود: ما در قطع شبکه‌های فساد که متصل به منابع اقتصادی هستند هیچ مسامحه‌ای نداشته و دولت را پاکسازی کرده‌ایم.
بنابراین جمله یکی از مکان‌های رسوب و فعالیت تاثیر‌گذار آنچه تحت عنوان «مافیا» از آن یاد می‌شود بدنه دولت است، چرا که وی در ادامه« اخلال مافیای اقتصادی در کار دولت را امری طبیعی دانست و با تاکید بر پیگیری‌های دولت برای سلامت سیستم مالی و اداری کشور اظهار داشت: زندگی خود رئیس‌جمهور نیز به‌صورت شفاف پیش چشم همگان قرار دارد و ما معتقدیم بین قدرت سیاسی و رفتار اقتصادی باید تفکیک ایجاد شود و کسانی که می‌خواهند کار اقتصادی بکنند باید از قدرت سیاسی کنار روند تا رقابتی سالم و برابر در عرصه اقتصادی جریان داشته باشد.»
شاید منظور سخنگوی دولت از آنانی که در «قدرت سیاسی» حضور دارند و از رانتهای اقتصادی استفاده می‌کنند اشخاصی است که به تعبیری برای خود «حق آب و گل» متصورند که براساس آن می‌توانند منافعی را برای خود تعریف کنند؛ فرصت‌هایی که در شبکه فرصت‌ها و منافع دارای تقاطع‌هایی می‌شود و شبکه‌ای نا خواسته را برای تسهیل امور آنانی که «حق آب و گل» برای خود متصورند ایجاد می‌کند.
نوکیسه‌ها
«نوکیسه‌ها» تعبیری بود که محمود احمدی‌نژاد 21آبان در دانشگاه علم و صنعت به آن اشاره کرد. رئیس‌جمهور در این سخنرانی در جملاتی صریح‌تر نسبت به گذشته با بیان اینکه « من می‌خواهم بگویم که خیال نکنید کسانی که در حال حاضر میلیاردر و نوکیسه هستند، سابقه انقلابی نداشته‌اند.» افزود: افرادی را می‌شناسم که در زمان انقلاب و مبارزات انقلابی ادعای مبارزه داشتند ولی تاکنون دو بار میلیاردر شده و در هر دو بار نیز شکست خورده‌اند.
فردی برای به دست آوردن این ثروت‌ها تمامی قوانین کشور را زیر پا گذاشته است.» احمدی‌نژاد همچنین با برشمردن برخی روش‌های«مافیا» یکی از ویژگی‌های کار مافیایی را«زیرکی و دقیق عمل کردن» می‌داند که «دیگران را جای خود می‌نشاند و آنها را متهم می‌کند.»
رئیس‌جمهوری 24 اردیبهشت 86 در دیدار با منتخبین استان سمنان « شکر، مسکن و دارو» را از جمله زمینه‌هایی عنوان کرد که براساس «کار مافیایی» تمامی تقصیرهای آن بر گردن دولت انداخته شد و ناکامی‌ها و کمبودها به پای دولت نوشته شد در حالی که عده‌ای که منافعشان به خطر افتاده بود اینگونه وانمود می‌کردند.
یا 18تیرماه سال گذشته در دیدار با خبرنگاران سفرهای استانی با اشاره به آنچه آن را «حرکت مافیا در کشورمان» خواند، گفت: جدیدا مافیا حرکت نویی را انجام می‌دهد که من یک مثال از آن می‌زنم.
موضوع زباله‌های بیمارستانی را که اخیرا مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته چند روز پیش با وزیر بهداشت مطرح کردم. وزیر بهداشت گفت فردی یک زباله‌سوز وارد کرده و خواستار خرید آن توسط ما بوده که ما در بررسی‌های خود متوجه شدیم این زباله‌سوز استاندارد نیست و باعث بیماری‌های صعب‌العلاج می‌شود و نخریدیم. حالا این فرد در رسانه‌ها فضاسازی می‌کند که موضوع زباله‌های بیمارستانی بغرنج شده است.»
«اطلاع رسانی انحرافی در جامعه» نیز ابزار کمک کننده‌ای است که به اعتقاد رئیس‌جمهوری «ذهن‌ها را منحرف می‌کند» و حرکت مافیا را تسهیل می‌کند و کار را برای مواجهه با این«شبکه»ها سخت می‌کند. شبکه‌هایی که به گفته رئیس‌جمهوری « وقتی داخل آن می‌رویم می‌بینیم خواهر‌زاده فلانی را برده سر یک پست مهم، داداش فلانی را نمایندگی در فلان جا، از تخلف فلان عنصر چشم پوشی کرده، حالا حمایتش هم می‌کنند.»
یادآوری سنگ‌اندازی باندهای مافیا
علی سعیدلو معاون رئیس‌جمهور در امور اجرایی در اظهاراتی که روز گذشته از سوی خبرگزاری‌ها منتشر شد با اشاره به اینکه اصلاح ساختارها از سوی دولت با واکنش‌های تدافعی همراه بوده است، خاطرنشان کرد: برای رسیدن به عدالت اجتماعی نیاز است در بخش‌های مختلف از جمله بخش‌های اقتصادی جراحی‌های جدی صورت بگیرد که به‌طور حتم با سنگ‌اندازی باندهای مافیا روبه‌رو خواهد شد.
معاون رئیس‌جمهور «رابطه‌سالاری و برخورداری از رانت‌ها» را دو شاخصه‌ای می‌داند که« شبکه‌های قدرتمند فساد اقتصادی سعی دارند با استفاده از آن به شکاف طبقاتی دامن بزنند.»
سعیدلو «سنگ‌اندازی، جریان‌سازی، ایجاد جو روانی و تزریق ناامیدی در پیکره جامعه را از ترفندهای باندها و جریان‌های مافیایی اقتصادی در کشور می‌داند که با این شیوه‌ها سعی دارند افکار عمومی را نسبت به جدی بودن دولت در مبارزه با مافیا و فساد اقتصادی و تبعیض‌ها، منحرف کنند.»
به اعتقاد رئیس ستاد تدابیر ویژه اقتصادی کشور« وقتی موضوع مبارزه با شبکه‌های فساد اقتصادی مطرح می‌شود، بلافاصله عده‌ای هیاهو راه می‌اندازند، موضوع را سیاسی جلوه می‌دهند، عده‌ای سعی دارند صورت مسئله را خط بزنند و به حذف مطالب مطروحه در شبکه‌های خبررسانی‌شان اقدام می‌کنند.»
واژه‌ای با کاربری بالا
«مافیا» به واژه‌ای با کاربری بالا تبدیل شده است و نام بردن از مافیای نفت و گاز، مافیای دارو، مافیای سینما، مافیای سوخت، مافیای واردات پوشاک، مافیای فروش سؤالات کنکور، مافیای چای، مافیای قیر، مافیای آب، مافیای مسکن، مافیای وارد‌کنندگان گوشی‌های همراه، مافیای آهن و مصالح ساختمانی به وسیله‌ای برای حاد تصویر کردن مسائل ذکر شده توسط مسئولین و مدیران تبدیل شده است که البته در وهله اول مسئولیت نقص‌ها را بر گردن موجودی غیرقابل دیدن -به ظاهر- می‌اندازد.
از سوی دیگر دولت خود را مبارزی یکه تاز با این پدیده می‌بیند؛ گروه‌هایی ذی‌نفوذ و در سایه که به‌صورت اختاپوسی برشبکه‌های مالی، تجاری و صنعتی انداخته و همواره درصدد کسب ثروت بوده و برای حصول و حفظ آن، لاجرم می‌بایست صاحب قدرت نیز گردند. گروه‌هایی که خواهند کوشید تا با بالا رفتن از نردبان قدرت، از یک طرف، روند کسب و حفظ ثروت را تسریع نموده و از طرف دیگر برای خود مصونیت آهنین و چند لایه ایجاد کنند.
نام بردن هر از گاه«مافیا» کم کم به واژه‌ای با کاربرد دوره‌ای تبدیل شده است، محملی که شائبه واگذاری خطاها را جدی کرده است و کم‌کم می‌تواند به ابزاری برای گرو کشی‌های سیاسی در بلندمدت تبدیل شود.
سوءاستفاده و یا بهره نبردن از اطلاعاتی که می‌تواند انحصارها را شکسته و به تخلفات شبکه‌ای و فردی پایان دهد فعالیتی بی‌شباهت به افعال مافیایی نیست، چرا که به ابزاری برای اعمال قدرت تبدیل می‌شود. قطعا دولت با اطلاعات از آنچه تحت عنوان «مافیا» از آن یاد می‌کند می‌تواند پایانی به این موضوع داده و یا در هر دوره صرفا از آن یاد کند؛ رویه‌ای که تعیین‌کننده صداقت دولت دراین مبارزه است.