این یادداشت توسط دکتر نیما فاتح و دامون افضلی ترجمه و در اختیار همشهری آنلاین قرار گرفته است.
آنچه در ادامه می‌آید ترجمه‌ی دو مقاله‌یی است که پزشکان و کارشناسان ایتالیایی به‌تازگی در گاردین (مورخه‌ی ۱۸ مارس و ۲۰ مارس ۲۰۲۰) منتشر کرده‌اند و حاوی تجربه‌ی مهم شهری نسبتاً کوچک در شمال ایتالیا (Vo) است که به وسیله‌ی تست جامع از همه‌ی ساکنان شهر، شناسایی ناقلان خاموش ویروس کرونا و جداسازیِ آن‌ها از باقی جمعیت موفق به ریشه‌کنی کرونا شده است؛ و از این حیث برای مهار کرونا در کشور ما، در شهرهای کوچک و متوسطی که هنوز به‌طورگسترده به این ویروس مبتلا نشده اند، هم درس‌های مهم، آموزنده و حتی می‌شود گفت حیاتی دارد. یادداشتِ نخست را آندره کریسانتی (استاد میکروبیولوژی در دانشگاه پادوا) و آنتونیو کاسّونه (مدیر سابق گروه بیماری‌های عفونی در انستیتوی بهداشت ایتالیا) نوشته‌اند؛ دومی یاداشتی است از لوره‌نزو توندو (از پالرمو). بنا به اهمیت این یادداشت‌ها، و علیرغم برخی اشتراکات در شرح این تجربه‌ی موفق در مهار کرونا، ترجمه‌ی هر دو را در ادامه می‌آوریم.
***
۱- اکنون تقریباً یک ماه از زمان شروع شیوع کووید-۱۹ در سراسر ایتالیا گذشته است. ایتالیا تا ۱۹ مارس پس از چین بدترین کشور از حیث ابتلا به کرونا است.
اما طی دو هفته گذشته یک مطالعه‌ی آزمایشیِ امیدوارکننده در این‌جا به نتایجی رسیده است که چه بسا برای سایر کشورهایی که می‌کوشند ویروس کرونا را مهار کنند آموزنده و مفید باشد. در تاریخ ۶ مارس، به همراه محققان دانشگاه پادوا و ’صلیب سرخ‘، تمام ساکنان وُو را، شهری ۳۰۰۰ نفره در نزدیکی ونیز، آزمایش کردیم‌ــــ از جمله کسانی را که هیچ علائمی نداشتند. این به ما امکان داد تا مردم را قبل از بروز علائم عفونت، قرنطینه کنیم و جلوی گسترش بیشترِ ویروس کرونا را بگیریم. به این ترتیب، در کمتر از ۱۴ روز ویروس کرونا را ریشه‌کن کردیم.
هرچند به عقیده‌ی ما اتخاذ این رویکرد در شهری مانند میلان که آلودگی در آن از کنترل خارج شده حالا خیلی دیر است، ولی هنوز هم فرصت برای انجام این کار در مثلاً انگلستان، قبل از این که بحران وخیم‌تر شود، هست: دولت می‌تواند خوشه‌ها را شناسایی و جدا کند، همه‌ی افرادِ مبتلاشده را در قرنطینه نگه دارد و تماس‌های اخیرشان را ردگیری و آن‌ها را هم قرنطینه و جدا کندــــ چه علائم داشته باشند و چه نه.
آزمایش ما به‌طوراتفاقی انجام شد. مقامات ایتالیایی نسبت به اخبارِ مربوط به اولین مرگِ [ناشی از کرونا] در این کشور (که در وُو رخ داد) واکنش عاطفی شدیدی نشان دادند. کل شهر قرنطینه و از تمام ساکن آن تست گرفته شد. تست‌ها توسط ما در دانشگاه پادوا انجام شد. معلوم شد که این شهر بستر اپیدمیولوژیکِ منحصربه‌فردی است؛ اپلیکیشنی راه‌اندازی شد تا منع عبورومرور را در کل شهر حفظ کند و دور دوم آزمایش‌ها را پس از نُه روز انجام دهد.
در دور اول، تستِ ۸۹ نفر مثبت شد. در دور دوم این تعداد به ۶ نفر کاهش یافته بود که همچنان از بقیه‌ی جمعیت جدا نگهداری می‌شدند. با این روش موفق به ازبین‌بردن ویروس کرونا در وُو شدیم، به میزان بهبودیِ ۱۰۰ درصدیِ افرادِ قبلاً مبتلاشده دست یافتیم و درعین‌حال هیچ مورد جدیدی از انتقال ویروس ثبت نشد.
ما به یافته‌ی جالبی رسیدیم: در زمان تشخیص اولینِ فردی که علائم کرونا داشت، بخش قابل‌توجهی از جمعیت، حدود ۳٪، پیشاپیش آلوده شده بودندــــ ولی بیشترشان هیچ علائمی نداشتند. پژوهش ما اصل ارزشمندی به دست می‌دهد: تست‌گرفتن از همه شهروندان، چه علائم داشته باشند چه نه، راهی برای کنترل این بیماری همه‌گیر به دست می‌دهد.
ماهیت این بحران بدین معنی است که ایجاد واکنشی ساختاری مانند کاری که ما کردیم بسیار اهمیت دارد، درعین‌حال که تست جامع برای مشخص‌کردنِ تعداد دقیقِ افراد مبتلاشده و میزان واقعی مرگ‌ومیر ناشی از این ویروس کاری حیاتی است. در ایتالیا ما با افزایش عنان‌گیسخته‌ی درصد مرگ‌ومیر (تعداد تلفات تقسیم بر تعداد افراد آلوده) دست به گریبان‌ایم: رقمی که به ۸ درصد رسیده است‌ــــ بسیار بالاتر از میزان مرگ‌ومیر در چین و درعین‌حال به‌شدت نزدیک به میزان مرگ‌ومیر ناشی از شیوع سارس در چین در فاصله‌ی ۲۰۰۲-۲۰۰۳.
هرچند این نرخِ بالا گمراه کننده است. چون پس از چند روزِ نخست شیوع آغازین، مواردِ شناسایی‌شده به عنوان کل مبتلاشدگان این ویروس طبقه بندی شدند [درحالی‌که تعدادشان به واقع خیلی بیشتر از این بود]. از آن پس، فقط افرادی که علائم آشکاری داشتند (آن‌هایی که نیازمند مراقبت پزشکی بودند) از نظر ابتلا به ویروس آزمایش شدند و، در نتیجه، به عنوان موارد مثبت شمارش شدند.
متخصصان اصلی بهداشت عمومی ایتالیا تصمیم گرفتند که فقط از افرادی که برای درمان علائم بیماری مراجعه کرده بودند تست گرفته شودــــ تصمیمی که ظاهراً مطابق با پیشنهادات سازمان بهداشت جهانی (WHO) است. بنابراین، در ایتالیا از افرادی که درخواست مراقبت پزشکی نکرده‌اند، فقط هر از گاهی تست گرفته شده است. با وجود این، افرادی که هیچ علائمی ندارند یا فقط شبه‌علائمی بروز داده‌اند، ۷۰٪ از کل افراد آلوده به ویروس را تشکیل می‌دهند، و بدتر از آن، ناشناخته هم باقی می‌مانند؛ نمی شود سهمِ این ناقلان خاموش را در انتقال ویروس به دیگران نادیده بگیریم. گرفتن تست از همه‌ی مردم، تصویر واضح‌تری از تعداد واقعی ناقلان ویروس و این که چند نفرشان آن را انتقال می‌دهند به ما می‌دهد.
اگر این واقعیت را که فقط افرادی که ویروس را بروز داده بودند مورد آزمایش قرار گرفته بودند، مبنا قرار داده می‌شد، درصد مرگ‌ومیر به سطح ’عادی‘تری کاهش می‌یافت. این را درصد مرگ‌ومیر منطقه‌ی وِنه‌تو نشان داده است: درصد آن پیوسته در حدود ۲.۵ تا ۳٪ است، که هنوز هم بالاست ولی یک‌سومِ درصدهای لومباردی و امیلیا-رومنا است.
این تفاوت از چیست؟ ونه‌تو از نظر آموزش، سبک زندگی عمومی، درآمد شخصی و سن جمعیت قابل‌مقایسه با دو منطقه‌ی شمالیِ دیگر است‌ــــ کارشناسان عقیده دارند که همه‌ی این عوامل، به‌ویژه آخری، بر میزان مرگ‌ومیر ناشی از کووید-۱۹ مؤثر است. هرچند مجموعه‌یی از داده‌های غیرهمگن و سایر متغیرها می‌تواند این تفاوت را توضیح دهد، اما عاملی مهم در کار است که احتمالاً نقش مؤثری ایفا می‌کند. در ونه‌تو، آزمایش ویروس فعالانه‌تر و به شکل دقیق‌تری انجام شد، برنامه‌یی که شامل بخشی از افرادِ بدون علائم هم بود. طبق ارقام رسمی، در وِنه‌تو از هر ۱۰۰ نفر تقریباً ۸ نفر آزمایش شدند، چیزی حدود دو برابر لومباردی و سه برابرِ امیلا-رومانا.
متأسفانه تکرار این مدل در شهرهای بزرگ، به دلیل تعداد زیادِ افرادی که لازم است آزمایش شوند، تقریباً غیرممکن خواهد بود. هرچند، یافته‌های ما توجه دقیق سیاست‌گذاران بهداشت و درمان در ایتالیا و سراسر جهان را تضمین می‌کند. آن‌ها محققان را به ریشه‌کنیِ ویروس از طریق آزمایش جامع از افرادی که علائم دارند و از تمام کسانی که با آن‌ها در تماس بوده‌اند (از جمله بستگان، دوستان و همسایگان) فرامی‌خوانند. به این شیوه، ما این بیماری را پیش از آن‌که فرصت کند که گسترش بیابد و، از همه مهم‌تر، پیش از آن که حاملانِ این بیماری فرصت پیدا کنند که ناخواسته آن را به افراد دیگر منتقل کند، گیرمی‌اندازیم.
در غیاب روش‌های درمانیِ خاص کرونا یا واکسنِ آن اقدامات عملی برای کنترل این بیماریِ همه‌گیر چیزی جز قرنطینه، فاصله‌گیری و شناسایی ناقلینِ بدون علائم نیست. مقامات انگلیس هنوز هم می‌توانند خوشه‌ها را شناسایی و جدا کنند و از هر کسی که با افراد آلوده در تماس بوده، تست بگیرند. سازمان بهداشت جهانی، عاقلانه هرچند کمی با تأخیر، در همین هفته یافته‌های تحقیقات ما را به عنوان بهترین خط دفاعی از این بیماری پیشنهاد کرده است: تست گرفتن، تست‌گرفتن و تست‌گرفتن.
۲- شهر کوچک وُو (Vò)، در شمال ایتالیا، جایی که اولین مرگ ناشی از ویروس کرونا در این کشور آنجا اتفاق افتاد، به مطالعه‌یی موردی تبدیل شده است که نشان می‌دهد چگونه ممکن است دانشمندان گسترش کوویدـ۱۹ را خنثی کنند. در یک مطالعه‌ی علمی، که توسط دانشگاه پادوا و با کمک منطقه‌ی ونه‌تو و ’صلیب سرخ‘ انجام شد، تمام ۳،۳۰۰ ساکن شهر، از جمله افرادی که هیچ علائمی نداشتند، تست شدند. هدف این مطالعه بررسی تاریخ طبیعی ویروس، پویایی انتقال و دسته‌های در معرض خطر بود.
محققان توضیح دادند که آن‌ها کل ساکنان را دو بار آزمایش کردند و این مطالعه منجر به کشف این نقشِ تعیین‌کننده‌ی [تست جامع] در مهار شیوع اپیدمی ویروس کرونا توسط افرادِ بدون علائم شد. با شروع مطالعه، در ۶ مارس، حداقل ۹۰ نفر در وُو آلوده بودند. روزهاست که هیچ مورد جدیدی ثبت نشده است.
آندره کریستیتی، متخصص عفونت در امپریال کالج لندن، که در پروژه‌ی وُو شرکت داشت، می‌گوید: ’ما توانستیم شیوعِ این بیماری را در این‌جا بشکنیم، زیرا مبتلایان ’خاموش‘ را شناسایی و آن‌ها را از بقیه جدا کردیم. این همان چیزی است که موجب تفاوت می‌شود‘.
این تحقیق حداقل شش فردِ بدون علائم را شناسایی کرد که تست کووید-۱۹ آن‌ها مثبت شد. محققان می‌گویند اگر این افراد شناسایی نشده بودند احتمالاً ناخواسته ساکنانِ دیگر را آلوده می‌کردند. سرجیو رومانگانی، استاد ایمونولوژی بالینی در دانشگاه فلورانس، در نامه‌یی به مقامات نوشت: ’درصد افراد آلوده‌یی که درعین‌حال هیچ علائمی ندارند، در بین جمعیتْ بسیار بالاست. جداسازی افرادِ بدون علائم برای کنترل شیوع ویروس و شدت بیماری ضروری است‘.
لوکا زایا، فرماندار منطقه ونتو که برای تست جامع از همه‌ی ساکنان منطقه می‌کوشد، می‌گوید ’آزمایش به کسی صدمه نمی‌زند‘ او وُو را به عنوان ’سالم‌ترین جای ایتالیا‘ توصیف کرد و افزود: ’این اثبات می‌کند که سیستم تست جامع جواب می‌دهد. این‌جا در اول کار فقط دو مورد [از ابتلا به این ویروس] وجود داشت. ما همه را آزمایش کردیم، حتی اگر ’کارشناسان‘ به ما بگویند این کار اشتباهی بود: ۳۰۰۰ تست گرفتیم. ۸۶ موردِ مثبت پیدا کردیم و ۱۴ روز آن‌ها را از بقیه جدا کردیم. پس از این دو هفته، تستِ ۶ مورد هنوز مثبت بود. و این طور بود که به این ماجرا خاتمه دادیم‘.
با این حال، به زعم برخی، مشکل تست‌گیریِ جامع فقط مسائل اقتصادی نیست (هر سواب حدود ۱۵ یورو قیمت دارد) مشکلاتی در سطح سازماندهی و سازمانی هم وجود دارد. ولی ماسیمو گالی، استاد بیماری‌های عفونی در دانشگاه میلان و مدیر بیماری‌های عفونی بیمارستان لوئیجی سکو در میلان هشدار می‌دهد که تست جامع از همه‌ی افرادِ بدون علائم ممکن است بی‌فایده باشد. گالی به گاردین گفت: ’[چگونگی] شیوع بیماری‌ها متاسفانه درحال‌تحول است. فردی که امروز تست‌اش منفی است، ممکن است فردا به این بیماری مبتلا شود‘.