به گزارش همشهری آنلاین به نقل از مهر، یکی از عناصر ماندگار هر ملتی که رابطه ژرف و انکارناپذیری با نگاه فرهنگی آنها دارد، بازی‌ها و سرگرمی‌های سنتی و محلی است که از ژرفای تاریخ دراز دامن هر سرزمینی مجال بروز و ظهور یافته‌اند.
می‌توان گفت که این بازی‌های بومی، ابعاد لطیف‌تری از آداب، رسوم، ادبیات و هنر هر سرزمینی را باز می‌نمایانند که راه بروز بهتر خود را در شکل جذاب سرگرمی یافته‌اند.
استان قزوین نیز به واسطه تاریخ کهن خویش، نقش قابل توجهی در ظهور و پیدایش بازی‌های ریشه دار بومی در کشور دارد. این روزها که به خاطر بحران شیوع ویروس کرونا مجبور به خانه نشینی شده‌ایم، می‌توانیم از قدیمی‌ترها این بازی‌های سنتی را آموخته و از انجام آنها لذت ببریم.
برخی بازی‌های محلی استان
یک کارشناس فرهنگ عامه «الک دولک»، «خروس جنگی» و «بالا بلندی» را از جمله بازی‌های سنتی مردم استان قزوین نام برد و گفت: الک دولک یا به قول لرها «الک چو» از آن دست بازی‌هایی است که هنوز در بیشتر نقاط استان رایج است و نسل امروز را به نسل دیروز پیوند می‌دهد.
علی خلج طایفه در شرح شیوه انجام این بازی، می‌گوید: در «الک دولک» شرکت کنندگان به ۲ دسته تقسیم می‌شوند که تیم آغاز کننده بازی، بر اساس قرعه کشی برگزیده می‌شود. سرگروه دسته اول توسط چوبی بزرگ به نام «الک»، چوبی کوچک به اسم «دولک» را به سمت دسته مقابل پرتاب کرده و الک را در کنار محل پرتاب می‌گذارد.
وی ادامه داد: بعد از این پرتاب، دسته رو به رو می‌کوشند که دولک را در هوا بگیرند که در این صورت، بازی به نفع آنها تمام می‌شود و گروه‌ها جا به جا می‌شوند. در غیر این صورت، یک نفر از دسته دوم، دولک را برداشته و به سمتی پرتاب می‌کند که سرگروه دسته اول تلاش می‌کند، دولک را در هوا بزند.
خروس جنگی
این قزوین پژوه در توضیح بازی «خروس جنگی» نیز گفت: ویژگی این بازی که در قزوین به نام «خروس- خروس» نیز معروف است، سادگی و پر هیجان بودن آن است که در آن، شرکت کنندگان به ۲ گروه تقسیم می‌شوند و یک نفر به اسم «سالار» را از میان خود انتخاب می‌کنند که او افراد گروه را یک به یک به میدان می‌فرستد.
خلج طایفه با بیان اینکه این بازی پیوندی میان ۲ مفهوم بزم و رزم است، افزود: افرادی که سالار به میدان می‌فرستند، به صورت دست به سینه وارد میدان شده و به وسیله ضربه زدن با سینه یا دست و یا جا خالی دادن، کوشش می‌کنند که حریف را از تعادل خارج کنند تا او پایش را روی زمین بگذارد و یا از حالت دست به سینه (خروس جنگی) خارج شود.
وی با ذکر اینکه بازی یادشده از جنبه‌های ورزشی هم دارای ارزش‌های مهمی است، تصریح کرد: همچنین برنده باید از میانه میدان گذشته و خود را به محل استقرار تیم حریف برساند؛ به طوری که برنده پایانی گروهی است که بیشترین افراد را به محل استقرار حریف رسانده باشد.
اهمیت حفظ و توسعه بازی‌های بومی
یک پژوهشگر بازی‌های سنتی با یادآوری اینکه بازی‌های محلی در زمره میراث معنوی هر آب و خاکی شمرده می‌شوند، گفت: تاریخ نشان داده که این بازی‌ها، در ایجاد پایه‌های فرهنگی هر جامعه‌ای نقش اساسی داشته‌اند؛ به همین خاطر برای پیشرفت روحیه اجتماعی، نزدیک کردن انسان‌ها به هم و ایجاد حس افتخار به ریشه‌های فرهنگی جامعه، همگی موظف به حفظ و توسعه بازی‌های بومی هستیم.
غلامرضا محمد میری با بیان اینکه بازی‌های بومی، از اجزای یکپارچه و مهم فرهنگ مردم محسوب می‌شوند، اضافه کرد: امروزه ضرورت دارد همه ما با درک حساسیت روزافزون از میان رفتن بازی‌های قدیمی و سنتی، از هر گونه حرکتی که سبب احیا و ماندگاری این گونه بازی‌ها می‌شود، استقبال کنیم.
تنوع اقوام استان؛ عامل ایجاد بازی‌های مختلف
این کارشناس فرهنگی یادآور شد: تنوع قومی و نژادی کم نظیر استان یکی از دلایل به وجود آمدن و ظهور انواع مختلف بازی‌های بومی است و نکته شایان توجه در این بین، پیوند میان جسم خاکی با روح تعالی خواه در شکل گیری بازی‌های سنتی است که خود امتیاز ویژه ای در قیاس با بازی‌ها و سرگرمی‌های نوظهور به حساب می‌آید.
وی با ذکر این نکته که بازی‌های نواحی مختلف استان از آداب، ادبیات، رسوم محلی و اسطوره‌های کهن الهام گرفته شده‌اند، افزود: به عبارت دیگر تمام این بازی‌ها، با تأثیر پذیری از وصف حماسه‌های هر منطقه، به تبلیغ کردن نیکی‌های انسان، گرامیداشت اخلاق و روح جوانمردی توجه شایسته ای دارند.
روش‌های ترویج بازی‌های سنتی
محمد میری، هدف اصلی از ترویج بازی‌های بومی و محلی را ارتقای همکاری در حوزه فعالیت بدنی، در راستای تقویت احترام، تفاهم و دوستی متقابل بین انسان‌ها، به ویژه بین نسل جوان دانست و عنوان کرد: نوشتن کتاب، مقاله‌های علمی و دانشگاهی با هدف صیانت از بازی‌ها و سرگرمی‌های سازنده اقوام مختلف استان، باعث آشنایی بیشتر هم استانی‌ها با تاریخچه غنی تفریح سالم و با ارزش مردمان این کهن دیار می‌شود.
وی با امیدوارکننده توصیف کردن ابتکار مسئولان و متولیان فرهنگی شهر قزوین برای رشد جایگاه بازی‌های بومی استان نزد کودکان، نوجوانان و جوانان، اظهار داشت: با توجه به افزایش و گسترش روزافزون کاربرد شبکه‌های اجتماعی، باید با هشیاری تمام، عکس‌ها و تصاویر جذاب این بازی‌ها را در این نوع شبکه‌ها منتشر کنیم.
ضرورت آشتی دوباره با بازی‌های سنتی
یک فعال فرهنگی با بیان اینکه کودکان ما، با حصار تنگ بازی‌های دوران مدرن مواجه هستند، عنوان کرد: وحشت زایی، ترویج خشونت، فطرت ستیزی و خرد گریزی، از جمله آثار مخرب این قبیل بازی هاست که امیدواریم، خانواده‌های قزوینی با بازگشت دوباره به بازی‌های قدیمی، تا حدی با این هجمه فرهنگی مقابله کنند.
سعید عاشقی با ذکر اینکه بازی و تفریحات بومی و محلی واجد ویژگی‌های همچون جوانمردی، چالاکی، خرد محوری و روح افزایی هستند، ادامه داد: نوجوانان و جوانان هم استانی نیز، به مدد آشتی دوباره با این تفریحات و بازگشتن مجدد به سوی بازی‌های سنتی، می‌توانند در سایه انجام دسته جمعی آنها، آرامش روانی خود را احیا و بازیابی کنند.
با این همه این روزها که در خانه ماندن اجباری خطر اشاعه بیشتر بازی‌های رایانه‌ای و مجازی را میان نونهالان و نوجوانان بیشتر کرده، ضرورت بازگشت دوباره به بازی‌های سنتی و بومی که سرشار از ویژگی‌هایی برای پرورش هوش اجتماعی و خلاقیت بودند، بیش از گذشته احساس می‌شود لازم است در این خصوص نهادهای فرهنگی استان پیش قدم شده و به معرفی و ترویج بازی‌های کهن دیار مینودری بپردازند.
البته این روزها که باید تماس افراد کمتر شود می‌توان بازی‌هایی را انتخاب کرد که ارتباط کمتری نیاز دارد و می‌توان به صورت انفرادی یا با افراد کمتری که نیازی به تماس فیزیکی نباشد آن را اجرا و ساعات خوشی را برای خود و فرزندان مهیا کرد.