دهلی نو که امروزه ادارات دولتی در آن واقع شده‌اند، بخشی از ابرشهر دهلی را تشکیل می دهد. سرزمین پایتخت ملی با احتساب شهرها و شهرک های اقماری فریدآباد، گورگاون، نوید و قاضی آباد با ۱۹.۵ میلیون نفر جمعیت پنجمین منطقه بزرگ تجمع انسانی جهان است.
تاریخ شهر
اهمیت دهلی بیش از هر شهر دیگری در تاریخ هند است. براساس منابع باستانشناسی هند، این شهر در سال ۵۰۰ قبل از میلاد مسیح توسط پانداواس ساخته شده است.
بسیاری ریشه نام دهلی را در واژه فارسی دهلیز می‌دانند. بعضی‌ها نیز بر این باورند که واژه دهلی تحریف شده نام راجا دهیلو از پادشاهان هند است. اهالی ساکن این شهر را امروزه دهلیتیس می‌نامند.
دهلی شهری است جهانشمول، ۱۶۰ کشور جهان در این شهر دفتر نمایندگی سیاسی دارند. دهلی بخش عمده ای از اهمیت تاریخی خود را مدیون کوه های آراوالی که در جنوب غربی این شهر واقع شده- و رودخانه یامونا- که دهلی بر کرانه های غربی آن قرار دارد- است.
این موقعیت جغرافیایی استثنایی سبب شده است تا دهلی از دیرباز بر مسیر تجاری که از شمال غربی هند به کرانه های رود گنگ کشیده شده بود، تسلط پیدا کند. این وضعیت رونق شهر دهلی را در پی آورد و به تبع آن این شهر به یکی از مراکز اصلی فرهنگی و روشنفکری هند تبدیل شد.
جغرافیا و آب و هوا شهر
دهلی از شرق با ایالت اوتارپرادش و از غرب با ایالت هاریانا هم مرز است. ایالت دهلی را می‌توان مشخصاً به سه بخش بزرگ جغرافیایی تقسیم کرد: جلگه ای که رودخانه یامونا از آن می‌گذرد، نواحی کوهستانی و جلگه گنگ.
سرزمین‌های واقع در اطراف رودخانه یامونا بسیار حاصلخیز هستند. نواحی کوهستانی با ارتفاع میانگین ۲۹۳ متر اغلب بخش‌های این ایالت را پوشانده‌اند. کوه‌ها از تپه‌های آراوالی در جنوب ایالت کشیده شده و دایره‌وار مناطق وسیعی از ایالت را احاطه کرده‌اند. این کوه ها از ناحیه شمال شرق و غرب دهلی را در برگرفته‌اند.
رودخانه یامونا تنها رودخانه ای است که از شهر دهلی گذر می کند. بخش اعظم شهر و به ویژه دهلی نو در کرانه‌های غربی رودخانه واقع شده اند. دهلی قدیم یا بخش کهن شهر نیز در کرانه‌های شرقی رودخانه یامونا قرار گرفته است.
جمعیت شناسی شهر
براساس سرشماری سال ۲۰۰۵، جمعیت دهلی (بدون احتساب حومه و نواحی آن) بیش از ۱۵ میلیون نفراست. دهلی سومین مرکز بزرگ تجمع انسانی در هند پس از بمبئی و کلکته محسوب می شود.
نسبت جمعیت مردان به زنان ۱۰۰۰ به ۸۲۷ نفر است. آمار با سوادی در این ابرشهر نیز ۷۸.۵ درصد برآورد شده است. دهلی نو از نظر اقتصادی وضعیت بسیار مطلوبی دارد و از این لحاظ اقتصاد به سرعت در حال رشد است.
براساس آمار سال ۲۰۰۱ نزدیک به ۱۳ میلیون نفر در دهلی زندگی می کردند که این میزان در سال ۲۰۰۵ به ۱۵ میلیون نفر رسیده است. این آمار نشانگر آن است که جمعیت دهلی در سال های اخیر با ۶۰درصد رشد مواجه بوده است.
این در حالی است که با احتساب شهرک های نویدا، گورگاون، فریدآباد و قاضی آباد جمعیت این ابرشهر به ۲۰ میلیون نفر می رسد.
با توجه به موقعیت‌های مناسب و زیاد کار، میلیون‌ها نفر از مناطق روستایی ایالت‌های همجوار هاریانا، پنجاب، اوتارپرادش و بیهار جذب شهر دهلی شده‌اند. در همین چارچوب نیز فشارها بر دولت ایالتی دهلی در راستای منطبق کردن زیرساخت های شهر با جمعیت ساکن دهلی به شدت افزایش یافته است.
در سال ۲۰۰۱ دولت طرح جدیدی را به عنوان نقشه اصلی به اجرا درآورد. این طرح به منظور گسترش مناطق جدید مسکونی، تجاری و صنعتی در محدوده شهر دهلی و حتی نواحی خارج از آن به اجرا درآمد.
۶۷.۸۳ درصد از ساکنان دهلی را هندوها، ۹ درصد مسلمانان، ۶.۱ درصد سیک‌ها و ۰.۹درصد مسیحی‌ها تشکیل می‌دهند. البته کلیمیان و بوداییان نیز بخش کوچکی از اقلیت‌های مذهبی ساکن شهر را تشکیل می دهند.
اغلب ساکنان شهر از نژاد پنجابی و جاتی هستند. طیف‌های نژادی دیگری نیز از سایر مناطق و ایالات هند در دهلی سکنی گزیده‌اند. تعداد زیادی کشمیری نیز در حومه و نواحی اطراف دهلی زندگی می کنند.
به رغم چند نژادی بودن جمعیت ساکن شهر دهلی، زبان اصلی مردم، هندی است و پس از آن مردم به زبان‌های انگلیسی، پنجابی و اردو صحبت می کنند. انگلیسی در کنار زبان هندی(یاهیندی) زبان رسمی است و پنجابی و اردو زبان های دوم محسوب می شوند.
از زمانی که دهلی به عنوان پایتخت هند انتخاب شده است، گروه های مختلف زبانی از تمامی مناطق هند در این ابرشهر سکنی گزیده‌اند. از جمله این گروه‌های زبانی می‌توان به نام‌هایی نظیر تامیل، کانادا و تلگو اشاره کرد.
حمل و نقل شهر
سیستم حمل و نقل از اتوبوس‌ها، ریکشاو (سه چرخه‌های موتوری)، مترو، تاکسی و قطارهای حومه شهری تشکیل شده است. متروی این شهر یکی از مدرن‌ترین سیستم‌های حمل و نقل زیرزمینی دنیا به شمار می‌رود. در سال 2007 این سامانه در 3 خط فعال بود، 65 کیلومتر طول داشت و به 59 ایستگاه سرویس می‌داد. در حال حاضر چندین خط جدید در حال ساخت است و به زودی ایستگاه‌های بیشتری افتتاح خواهند شد.
یکی از پرطرفدار ترین وسایل حمل و نقل عمومی در دهلی سه‌چرخه‌های موتوری هستند که معمولا به رنگ سبز در شهر دیده می‌شوند. این وسیله حمل و نقل عمومی که از سی‌ان‌جی استفاده می‌کند بسیار ارزن‌تر از تاکسی‌ها زرد و مشکی دولتی و خصوصی است.
در کنار همه این‌ها سیستم اتوبسرانی شهری دهلی قرار دارد که 60 درصد سفرهای درون‌شهری دهلی توسط آن‌ها انجام می‌شود. اتوبوسرانی دهلی برای ارائه تسهیلات بیشتر به شهروندان، با شرکت متروی این شهر قرار داد بسته است و ایستگاه‌های متروی دهلی را به خوبی پوشش می‌دهد.
دهلی همچنین سه فرودگاه دارد. فرودگاه اصلی این شهر ایندیرا گاندی است که در سال 2007 رکورد جابجایی 20.44 ملیون مسافر در آن ثبت شد. پالام و صفدرجونگ دو فرودگاه دیگر این شهر هستند که بیشتر برای مقاصد بازرگانی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
جاذبه‌های گردشگری شهر
دهلی‌نو آیینه‌ای از تاریخ و میراث فرهنگی غنی هند به شمار می‌رود و به همین خاطر دارای جاذبه‌های گردشگری فراوانی است. این شهر دارای قلعه‌ها، موزه‌ها، معابد و دیگر جاذبه‌های گردشگری است.
جاذبه‌های این شهر عمدتاً به در دو بخش جدید و قدیم شهر هستند و به نوع جاذبه‌های مدرن و باستانی تقسیم می‌شوند. در بخش قدیمی شهر تعداد زیادی قلعه‌های قدیمی، ساختمان‌های تاریخی و معابد زیبا وجود دارند.
در بخش جدید شهر هم ساختمان‌های مدرنی همچون ساختمان دولت، ساختمان سفارت‌خانه‌ها و دیگر ساختمان‌های اداری مدرن بخشی از جاذبه‌های این شهر به حساب می‌آیند. از میان تمامی این جاذبه‌های می‌توان به ساختمان پارلمان، معبد آکشاردام، معبد آپو قار و دروازه هند اشاره کرد.