همشهری آنلاین: خراسان شمالی از استان‌هایی است که تنوع قومی در آن سبب‌شده تا شاهد برپایی انواع آیین‌های ملی، مذهبی و محلی متنوع در آن باشیم. یکی از این آیین‌ها مربوط به ماه رمضان است که اهالی این استان همه ساله آن را با شور و شعف خاصی برگزار می‌کنند. غبارروبی مساجد، سنتی است که از قدیم در این استان مرسوم بوده و همه ساله مردم استان در هفته آخر ماه شعبان دور هم جمع می‌شوند و مساجد را غبارروبی می‌کنند.
بیدارباش سحری با چاوش‌خوان‌ها
در زمان‌های قدیم امکاناتی مانند تلوزیون، رادیو، ساعت و دیگر لوازم امروزی وجود نداشت. به همین دلیل تشخیص دقیق اوقات خاص امکان‌پذیر نبود. برخی افراد که به آنها چاووش‌خوان می‌گفتند در کوچه‌ها راه می‌افتادند و با خواندن اشعاری، بانگ «بیدارباش» سرمی‌دادند. همچنین در مناطقی که چاوش‌خوان وجود نداشت برخی افراد با کوبیدن بر تشت‌های مسی مردم را بیدار می‌کردند.
در بجنورد هم رسم بوده قبل از اذان صبح «دو طبل نواخته» شود. در آن زمان طبل‌زن‌ها با ریتم‌های خاصی بر طبل‌ها می‌کوبیدند. آهنگ طبل اول بدین گونه بود که «قره خاتون تو پلو بیشر» یعنی "خانم خانه بلند شو غذا درست کن! " و آهنگ طبل دوم می‌گفت: «قره خاتون قازانه دیشر» یعنی "خانم خانه دیگ غذا را پایین بیار"، که در واقع به معنای آماده بودن سحری و موعد بیدار شدن سایر افراد خانواده بود. بعد از خوردن سحری، وقت اذان بود و صدای خوش موذنان بجنوردی که با آن شروع یک روز روزه‌داری افراد را اعلام می‌کردند.
افطاری‌های ساده و سنتی
در گذشته‌های نه چندان دور نوع غذاها در افطار مردم خراسان شمالی متناسب با فصل‌های سال تغییر می‌کرد به گونه‌ای که در فصل بهار غذاهایی همچون فتیر مسکه، نوعی غذا شبیه به آش دندونی و متشکل از گندم و نخود سالم به همراه روغن زرد حیوانی بود، استفاده می‌کردند.
«یارمه» از دیگر غذاهای مرسوم در فصل بهار ویژه ماه مبارک رمضان بود که از گندم نیم دانه، گوشت قورمه، روغن زرد و ادویه‌جات تهیه می‌شود.
هدیه به روزه اولی‌ها
در میان «کرمانج» ها نیز رسم است کودکانی که تازه به سن شرعی روزه داری می‌رسند هنگام افطار از سوی بزرگ‌تر خانواده هدیه و چشم روشنی دریافت کنند. کودکانی هم که به سن روزه‌داری نرسیده، اما به دلیل علاقه به این فریضه الهیع روزه می‌گیرند نیز از سوی بزرگ‌ترهای فامیل جایزه دریافت می‌کنند.
افطاری دادن به کوچک‌ترها
دادن افطاری ازسوی بزرگ‌ترهای فامیل و دعوت از کوچک‌ترها از دیگر رسوم رایج در میان مردم این منطقه است.
دید و بازدیدهای بعد از افطاری
دید و بازدید و سرکشی از یکدیگر و عیادت از مریض از جمله کارهایی است که مردم خراسان شمالی بعد از افطار انجام می‌دهند.
کمک به محرومان و بردن افطاری برای آنها در طول ماه مبارک رمضان و به ویژه در شب‌های احیاء از دیگر آیین‌های مرسوم بین مردم است.
مراسم شب قدر
در مراسم بزرگداشت شب‌های قدر مردم استان از قاریان قرآن، بزرگان و ریش سفیدان محل، اقوام و خویشان و افراد نیازمند دعوت می‌کنند تا در مراسم احیاء آنها شرکت کنند و بعد از افطار به خواندن قرآن، برگزاری مجلس روضه، دعا و نیایش ادامه می‌دهند و این مراسم تا اذان صبح ادامه دارد.
یکی از رسومی که در شب‌های قدر انجام می‌شود شب زنده‌داری با قرائت قرآن، خواندن دعاهای جوشن کبیر و سایر ادعیه و قرآن به سر گرفتن است.
رسم ترکمن‌ها
ترکمنان اهل سنت خراسان شمالی نیز در ماه مبارک رمضان همانند سایر مسلمانان ایران و جهان آداب و رسوم و آیین‌های مذهبی خاصی برگزار می‌کنند با این تفاوت که این قوم بیش از سایر اقوام خراسان شمالی آداب و سنن خاص خود در ماه رمضان را حفظ کرده و مراسم ویژه ترکمن‌ها در این ماه به معنای واقعی خاص و دیدنی است.
ترکمن‌های خراسان شمالی در این ماه علاوه بر برپایی نمازهای یومیه، شب‌ها با حضور در مساجد اقدام به برپایی نماز جماعت با عنوان «تراویح» می‌کنند.
مراسم ختم قرآن مجید نیز از دیگر مراسم ترکمنان خراسان شمالی است که تعدادی از قاریان معروف ترکمن با حضور سایر روزه‌داران در مدت زمان معینی در چند شب متوالی قرآن را ختم می‌کنند.
هر بار ختم قرآن توسط ترکمنان با مراسم ویژه‌ای مانند پخش شیرینی و میوه همراه است و گفته می‌شود ترکمن‌ها تا پایان ماه مبارک رمضان ۵ بار قرآن را ختم می‌کنند.
مراسم «یا رمضان» نیز از دیگر آداب و رسوم ترکمن‌های استان خراسان شمالی است که گفته می‌شود این آیین مختص ترکمن‌های این خطه است.
در این آیین که در شب‌های سوم، چهاردهم و بیست و هفتم ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود تعدادی از جوانان بعد از صرف افطار جمع می‌شوند و با انتخاب یکی از جوانان به عنوان سرگروه اشعاری را در وصف ماه مبارک رمضان و روزه‌داری به زبان ترکمنی قرائت می‌کنند.
آنان سپس در کوچه و خیابان راه می‌افتند و به در هر خانه‌ای که می‌رسند صاحبخانه انعامی از قبیل وجه نقد یا غیرنقد به آنها هدیه می‌دهد. در پایان ۳ شب برگزاری این مراسم جوانانی که در برپایی این مراسم شرکت داشته‌اند هدایای نقدی و غیرنقدی را برای تدارک یک افطار یا سحری دسته‌جمعی استفاده می‌کنند.
آداب و رسوم عشایر خراسان شمالی
عشایر استان خراسان شمالی هم مانند دیگر اقوام و قشرهای این استان، ماه مبارک رمضان را پاس می‌دارند و مراسم آن را به جا می‌آورند. در زمان‌های گذشته عشایر و کوچ‌نشینان، چون بیشتر وقت خود را در بیابان سپری می‌کردند از طریق حرکت ستاره‌ها، برای تشخیص سحری استفاده می‌کردند.
آداب عید فطر
مردم خراسان شمالی روز عید فطر، زکات فطریه را قبل از برآمدن خورشید به متولیان تقسیم و توزیع آن و یا به خانواده‌های نیازمند می‌رسانند و همچنین با شرکت در نماز عید فطر به سبب بهره‌مندی از نعمت روزه و توفیق در برگزاری مجالس و محافل مذهبی خدا را شکر می‌کنند.
هنگام عید فطر افراد در محیطی باز، هموار و خوش منظر به نام خرمنگاه دور هم جمع می‌شوند و پس از جمع‌آوری فطریه، نماز عید فطر را به جا می‌آورند. با پایان یافتن ماه مبارک رمضان و در روز عید سعید فطر، مسلمانان ترکمن خراسان شمالی نیز همانند سایر مسلمانان زکات فطره خود را به میزانی که به نیازمندان می‌پردازند. در روز عید در خانه ترکمن‌ها سفره‌ای پهن است و بر روی سفره‌ها نان‌های سنتی و شیرینی و شکلات چیده می‌شود و به دید و بازدید که از خانه بزرگ‌ترها شروع می‌شود؛ می‌روند.