همشهری آنلاین : مردم استان خراسان جنوبی با غبارروبی مساجد خود را برای ماه میهمانی خدا آماده می‌کنند. مردم استان به جز انجام فرایض دینی و واجبات، رسم‌های دیگری را در این ماه به‌جا می‌آورند که زیبایی رمضان را بیشتر می‌کند. آداب و رسوم ماه مبارک رمضان یکی از مباحث مهم فرهنگ مردم استان است که قدمت و اهمیت ویژه‌ای دارد.
اهالی خراسان جنوبی قبل از فرارسیدن این ماه همچنین به زدودن آلودگی از چهره خانه و محله خویش می‌پردازند. درواقع آنها با نظافت و خانه‌تکانی به پیشواز بهار قرآن می‌روند تا بتوانند با فراغت و آسودگی خیال به انجام تکالیف دینی خویش بپردازند.
پیشواز ماه رمضان
بیرجندی‌ها قدیمی رمضان را «رمضا» و ۱۱ ماه دیگر سال قمری را «سالگان» می‌گفتند. درواقع با این نام‌گذاری «رمضان» را از ماه‌های دیگر متمایز می‌کردند. مردم این استان طبق رسمی دیرین آخرین روز ماه شعبان را روزه می‌گیرند و به آن پیشواز می‌گویند. برخی هم برای کسب ثوابی بیشتر، ۳ روز آخر شعبان را روزه می‌گیرند.
مراسم شوخانی از نخستین شب رمضان
مناجات و شب‌خوانی (شوخانی) از جمله رسم‌های دیرین خراسان جنوبی در این ماه بود. این رسم از نخستین شب رمضان آغاز می‌شد. به این صورت که افراد خوش صدا هر نیمه‌شب در ۳ نوبت بالای بام خانه می‌رفتند و با صدای بلند به خواندن ادعیه و نیایش می‌پرداختند. مردم هم با شنیدن صدای آنان از خواب بیدار می‌شدند و سحری را تدارک می‌دیدند. این آیین هنوز در برخی روستاهای بیرجند رواج دارد.
رمضان‌خوانی در خراسان جنوبی
رمضان‌خوانی یکی دیگر از مراسم قدیمی ماه مبارک رمضان در بیرجند بود که بعد از اقامه نماز و صرف افطاری، جمعی از پسران و نوجوانان در دسته‌های چند نفری به راه می‌افتادند و به در خانه‌های همسایگان به‌ویژه سرشناسان و توانگران می‌رفتنند و به قصد گرفتن انعام برنامه ویژه‌ای اجرا می‌کردند.
آنان با خواندن اشعاری معروف به «رمضانی» از صاحب‌خانه طلب انعام می‌کردند. رمضانی‌خوانی با خواندن دعایی ازسوی شخصی که به او «استاد» می‌گفتند، اجرا می‌شد و با آمین گفتن جمع که به «شاگردان» شهرت داشتند؛ ادامه پیدا می‌کرد. اشعاری در مدح حضرت محمد(ص)، حضرت علی(ع) و ائمه اطهار(ع) در مراسم «رمضانی‌خوانی» خوانده می‌شد. این گروه همچنین با خواندن اشعاری مبنی بر تشکر و آرزوی توفیق برای صاحب‌خانه به خانه بعدی می‌رفتند. رمضانی‌خوانی هنوز در برخی نقاط بیرجند و برخی روستاهای استان از جمله سیوجان انجام می‌شود.
بازی «رمضان الله، الله رمضان»
آیین‌های ماه رمضان در خراسان جنوبی بسیار متنوع هستند. یکی از این آیین‌ها که جنبه سرگرمی هم دارد، بازی «رمضان الله، الله رمضان» است. در این بازی چند کودک و نوجوان دور هم جمع می‌شوند و گروهی را تشکیل می‌دهند. این گروه، یک سرگروه دارد که اولین بار است روزه‌گرفتن بر او واجب شده و روزه می‌گیرد.
ابتدا، همه گروه با هم می‌خوانند: رمضان الله، الله رمضان و به سرگروه در زمینه فرارسیدن ماه مبارک رمضان اخطار می‌دهند. سرگروه جدا می‌ایستد و می‌گوید: «رمضان آمد با سیصد سوار، چوبکی برداشت گفت روزه بدار». دوباره گروه همه با هم می‌خوانند: رمضان الله، الله رمضان.
سرگروه جواب می‌دهد: «اگر روزه بدارم لاغر می‌شوم، اگر روزه ندارم کافر می‌شوم». بازی از ابتدای کوچه آغاز می‌شود و به انتهای کوچه ختم می‌شود. در انتهای کوچه سرگروه سرش را به دیوار می‌گذارد و هر یک از بچه‌ها که رد می‌شوند با دست به پشتش می‌زنند.
افطارکردن بر سر مزار درگذشتگان
مردم خراسان جنوبی اغلب پنج‌شنبه‌های هر هفته بر مزار درگذشتگان خود می‌روند و برای شادی روح آنها فاتحه می‌خوانند و خیرات می‌دهند. اما در ماه رمضان این رسم کمی فرق دارد. زیرا آنها بعد از خواندن نماز مغرب و عشاء سفره افطاری خود را در جوار مزار درگذشتگان پهن و روزه خود را همانجا باز می‌کنند.
مراسم طبل‌زنی
مردم خطه کویری طبس نیز طبق یک سنت دیرینه سحرگاهان هر روز برای روزه گرفتن و صرف سحری با صدای طبل‌نوازان ماهر که سال‌های زیادی به این کار مشغول‌اند بیدار می‌شوند.
طبل‌زنی در اوقات سحر ماه رمضان در طبس یکی از نیات موقوفه عمادالملکی است که تاریخ وقف این امر خیر به سال ۱۳۰۰ هجری قمری برمی‌گردد و ماندگاری آن نیز به دلیل موقوفه بودن و اجرای نیات خیر واقف است. این طبل‌زنی برنامه و زمان‌بندی معین و سبکی خاص دارد به این ترتیب که ۳ ساعت مانده به اذان صبح با عنوان طبل اول (آماده باش)، ۲ ساعت مانده به اذان صبح با عنوان طبل دوم (بیدار باش)، یک ساعت مانده به اذان صبح با عنوان طبل سوم (نزدیک شدن وقت اذان صبح) با سبک و سیاقی خاص نواخته می‌شود.
مردم با نحوه‌زدن طبل متوجه می‌شوند کدام نوبت از مراحل طبل‌زدن است و هر نوبت، طبل‌زدن ۴ دقیقه طول می‌کشد. علاوه بر سحرگاهان ماه مبارک رمضان، هنگام رویت هلال ماه شوال و اعلام عید سعید فطر یک نوبت دیگر طبل‌ها نواخته می‌شود که به شادیانه مشهور است.
آداب «بیست و هفتمو»
مراسم ملاقه‌زنی یا کفچلزی از جمله دیگر مراسم ماه رمضان است که ازسوی بانوان اجرا می‌شد. این مراسم به روایتی شادمانی برای مرگ ابن ملجم مرادی در روز ۲۷ ماه مبارک رمضان بود.
در این مراسم خانم‌ها صورت خود را می‌پوشاندند و سپس با یک ملاقه به در خانه مردم می‌زدند و می‌گفتند «بیست‌وهفتمو هستم» و صاحب‌خانه به آنها پول می‌داد. شخص ملاقه‌زن بعد به خانه دیگر می‌رفت. در پایان هم پول‌ها جمع و با آن پارچه خریداری و لباس تهیه می‌شد.
آش «قل هوالله»
از جمله آداب و رسوم دیگر مردم خراسان‌جنوبی در ماه مبارک رمضان، برگزاری جلسات قرآن‌خوانی است که به این جلسات «دوره قرآن» می‌گویند. این جلسات معمولا به دو شیوه خانگی و یا عمومی برگزار می‌شود. در شیوه خانگی محفل خانوادگی است و اعضای فامیل گرد هم می‌آیند و به تلاوت قرآن می‌پردازند و در نوع عمومی، مردم از اقشار و گروه‌های مختلف، زن و مرد و پیر و جوان در اماکن مذهبی همچون مساجد، امامزاده‌ها به جزخوانی روزانه قران کریم می‌پردازند. در پایان ماه مبارک رمضان دوره قرآن هم تمام می‌شود و معمولا کسی که در این دوره سوره «الرحمن» یا «یس» به او رسیده باشد از بقیه با خرما یا شیرینی پذیرایی می‌کند و کسی که به او سوره «توحید» رسیده باشد روز عید فطر باید آش بپزد و بین مردم توزیع کند که به آن آش «قل هوالله» می‌گویند.
شب‌های قدر
در شب‌های قدر هم مردم با شرکت گسترده در آیین‌های این شب و برگزاری مراسم سوگواری ایام شهادت مولای متقیان حضرت علی (ع)، سینه‌زنی و تعزیه‌خوانی، هم‌زمان با سراسر کشور به سوگ نخستین امام شیعیان و خلفیه چهارم اهل تسنن می‌نشینند.
نماز قیام
بین اهل سنت نیز مراسم خاصی رواج دارد که یکی از آنها اقامه «نماز قیام» است. این رسم از شب بیستم ماه رمضان آغاز می‌شود و تا پایان ماه رمضان ادامه می‌یابد. طی آن هر شب نمازگزار از ساعت ۱۲ شب تا پیش از سحر به خواندن نماز و ۳ جزء قرآن می‌پردازد یا این‌که این ۳ جزء قرآن را وقتی امام جماعت تلاوت می‌کند باید گوش فرا دهد.
مراسم وداع با ماه رمضان
سرانجام هنگام وداع با ماه رمضان فرا می‌رسد و شب آخر، وداع در شب‌خوانی همراه با مناجات است و روزه‌داران پس از یک ماه عبادت روی به مساجد جامع و محل خود می‌آورند و به اقامه نماز عید فطر می‌پردازند و توفیق یک ماه عبادت و بندگی خداوند را عید می‌گیرند و با پرداخت فطریه، زکات سلامت تن خود را نیز به افراد نیازمند ادا می‌کنند.
مراسم نماز عید فطر
با اعلام عید فطر، مردم در نخستین روز ماه شوال با حضور در مساجد، نماز عید فطر را با شادمانی و سرور برگزار می‌کنند. عید سعید فطر همچنین یکی از اعیاد مهم اهل تسنن استان است. دید و بازدید فامیل، خرید رخت و لباس نو و تمیزکاری منزل جزو رسوم آنها برای عید فطر است.