همشهری آنلاین - فرخنده رفایی: کرونا در بیشتر کشورهای دنیا ازجمله اروپا و آمریکا هم‌چنان قربانی می‌گیرد و در کنار افزایش تلفات، ضربه‌های مهلک این بیماری بر اقتصاد دنیا نیز ادامه دارد. تعطیلی بازارها، کارخانه‌ها و مراکز تولیدی و خدماتی، کمبود و افزایش قیمت بسیاری از کالاها و خدمات را به دنبال داشته و مشخص نیست این روند تا کجا ادامه خواهد داشت. گزارش میدانی خبرنگاران همشهری نشان می‌دهد؛ تازه‌ترین تاثیر کرونا بر بازار ایران با افزایش ۲۰درصدی قیمت سیگار نمود پیدا کرده؛ به‌طوری‌که در طول هفته گذشته سیگاری‌ها ناچار شدند برای خرید هر پاکت سیگار خارجی بین ۲ تا ۵ هزار تومان بیشتر از قبل بپردازند.
فروشنده‌ها این افزایش قیمت را ناشی از تعطیلی کارخانه‌های تولید سیگار در دنیا، به دلیل اعمال سیاست‌های بهداشتی و پیشگیرانه دولت‌ها و بخش خصوصی می‌دانند و معتقدند افزایش قیمت با توقف تولید و کاهش موجودی بازار ادامه خواهد داشت. این نظر با توجه به تامین بخشی از نیاز بازار از طریق قاچاق می‌تواند درست باشد اما رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور نظر متفاوتی دارد. عطاءالله معروف‌خانی در گفت‌وگو با همشهری گران شدن ناگهانی سیگار را ناشی از تعطیلی مراکز عرضه می‌داند؛ تصمیمی که با ابلاغ ستاد مبارزه با کرونا به منظور پیشگیری از شیوع این بیماری ابلاغ شده است.
به گفته او، تولید سیگار در ایران متوقف نشده و کارخانه‌ها به فعالیت خود ادامه می‌دهند و تنها مراکز توزیع به دلیل قرار گرفتن در زمره مشاغلی که فعالیتشان ممنوع است، اجازه فروش ندارند. معروف‌خانی با اشاره به این‌که توقف عرضه تولیدات داخلی و وجود تقاضا در بازار، افزایش قاچاق را به دنبال داشته، می‌گوید: با توجه به این‌که سیگار خواه‌ناخواه در سبد مصرف بسیاری از خانوارها وجود دارد و تقاضا برای آن کاهش نیافته، مکاتباتی انجام شده که در صورت صلاح‌دید، تولیدکننده‌ها بتوانند، سیگار تولیدی خود را در میان سوپرمارکت‌ها و مراکز مجاز عرضه کنند تا بیش از این شاهد افزایش قیمت نباشیم.
- رشد تقاضا، جهش قیمت‌ها
جلوگیری از فعالیت مراکزی که کالا و خدمات اضطراری ارائه نمی‌دهند از مصوبات سازمان بهداشت جهانی است و طبیعی است که در ایران نیز ستاد مبارزه با کرونا فعالیت این‌گونه مراکز را ممنوع اعلام کند اما در شرایطی که فعالیت کارخانه‌ها ادامه دارد، تعطیلی مراکز توزیع و کاهش عرضه، نتیجه‌ای جز افزایش تقاضا و رشد قیمت به دنبال نخواهد داشت.
به گفته رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات ایران، قیمت تمام برندهای سیگار در هفته گذشته بین ۵ تا ۲۰درصد افزایش یافته، در حالی که بعضی خریداران قیمت‌هایی بالاتر از این را تجربه کرده‌اند. توقف عرضه و افزایش تقاضا در روزهای اخیر باعث شده برخی فروشندگان سیگارهای موجود را به قیمت‌های دل‌خواه و بعضا تا ۷۰ درصد بالاتر از قیمت قبل عرضه کنند. در برخی سوپرمارکت‌ها قیمت سیگار وینستون از ۸هزار و ۵۰۰ تومان به ۱۲ تا ۱۵هزار تومان و برند مارلبرو با ۲ برابر افزایش قیمت تا ۴۲هزار تومان رسیده است. برندهای ایرانی نیز بین ۱۰ تا ۱۵ درصد رشد قیمت داشته‌اند و از ۴هزار تومان به ۵هزار تومان رسیده‌اند. بازگشایی مراکز توزیع یا عرضه مستقیم تولیدات کارخانه‌ها در مراکز مجاز فروش می‌تواند نقطه پایانی باشد بر روند رشد قیمت‌ها؛ اما به نظر می‌رسد مسئولان بر سر دوراهی اجرای پروتکل‌های بهداشتی یا اجرای سیاست‌های اقتصادی و تنظیم بازار مانده‌اند.
- آمار بالای قاچاق
سالانه بین ۷۵ تا ۸۰ میلیارد نخ سیگار در ایران دود می‌شود. بخش عمده‌ای از سیگار مصرفی در داخل ایران تولید می‌شود اما با توجه به ممنوعیت واردات رسمی، سهم قاچاق نیز در بازار سیگار کم نیست. به گفته رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات، نیمی از سیگار مصرفی کشور به شکل قاچاق وارد می‌شود و گردش مالی قاچاق سیگار به تنهایی یک میلیارد دلار است. برای این‌که آمار دقیق‌تری از قاچاق سیگار داشته باشیم کافی است مابه‌التفاوت تولید داخل و میزان مصرف را محاسبه کنیم. میزان تولید داخلی سیگار ۵۰میلیارد نخ در سال اعلام شده که با توجه به رقم مصرف سالانه، میزان دقیق قاچاق ۳۰ میلیارد نخ در سال برآورد می‌شود. رقمی که حتی با وجود افزایش قیمت ارز نیز کاهش نیافته است.
معروف‌خانی دلیل این امر را گستردگی مرزهای ایران می‌داند و می‌گوید: این مرکز از سال ۱۳۹۵ برای پیاده‌سازی وظایف قانونی محول شده در قالب قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، پیگیر اجرای طرح رهگیری محصولات دخانی است که تا کنون پیشرفت قابل توجهی نیز داشته است؛ به نحوی که با اجرایی شدن این طرح در آینده نزدیک می‌توان به‌طور دقیق در تمامی مراحل تامین و توزیع، با قاچاق سیگار برخورد کرد.
در کنار اجرای سیاست‌های ضد قاچاق در ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، سال گذشته افزایش ۱۰درصدی مالیات سیگار نیز در دستور کار قرار گرفت. پیش‌بینی مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور این بود که افزایش قیمت حاصل از اجرای طرح‌های مقابله با قاچاق سیگار و کاهش واردات غیررسمی این کالا، می‌تواند کاهش مصرف را به دنبال داشته باشد ولی تجربه افزایش قیمت اخیر نشان می‌دهد تقاضا با افزایش ۲۰ درصدی قیمت‌ها نیز کاهش نمی‌یابد. گردش مالی بازار سیگار ۱۳هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. ۴۰درصد از عایدی مالیات بر دخانیات به وزارت بهداشت تعلق می‌گیرد و این وزارتخانه از محل این درآمد برای توسعه و تجهیز بیمارستان‌های خود استفاده می‌کند، چیزی که در شرایط کنونی بحران کرونا می‌تواند به بخش بهداشت و درمان کمک کند. باید صبر کرد و دید تصمیم مسئولان چه خواهد بود.