به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایران، پی جویی نظر کارشناسان درباره آنچه حالا با عنوان جهان پساکرونا شناخته می شود مختصات متفاوتی را از آن تصویر می کند. برخی از آنان از ضرورت وقوع تغییرات اساسی در ساحت سیاست و حکمرانی سخن گفته اند. با این حال هستند موسپیدکردگان مدیریت و سیاستی که چندان با این تصورات همراه نیستند. مصطفی هاشمی طبا، سیاست ورز اصلاح طلب یکی از کسانی است که چندان به تبعات سازنده کرونا خوشبین نیست و در گفت وگو با «ایران» مدیریت پوپولیستی را مانع بزرگ در بهبود روندها می داند.
- بسیاری معتقدند شیوع ویروس کرونا چه در سطح ملی و چه در سطح بین المللی تغییرات اساسی را بر جای خواهد گذاشت و البته بعضی می گویند امور بعد از کاهش شیوع به جای خود باز می گردد و همه چیز همانطور پیش می رود که پیشتر هم بوده. شما با کدام دسته موافقید؟ شیوع این بیماری همه گیر بر رویکرد ها و روند های سیاسی در کشور ما چه تأثیری خواهد گذاشت؟
این تا حدود زیادی به روند ادامه شیوع ویروس بستگی دارد. البته مشخص است که نمی توانیم زمان و نحوه اتمام شیوع ویروس کرونا را پیش بینی کنیم. بعضی ها می گویند کرونا مانند هزاران ویروس دیگر خود به خود تغییر می کند و خاصیت بیماری زایی اش کم می شود، بعضی هم از ایجاد مقاومت طبیعی در بدن سخن می گویند. این همه در حالی است که نظریه هایی هم که کرونا را محصول جنگ بیولوژیک می دانند و می گویند کرونا در آزمایشگاه های چین یا امریکا تولید شده مطرح اند. البته هیچ کدام از این موارد و مباحث اثبات شده نیستند و همین مانع از پیش بینی درست درباره آینده ماجرا است. به هر حال اگر بخواهیم شکل معتدلی را در نظر بگیریم این است که بالاخره این ویروس مهار شود یا داروی مناسب برایش یافت کنند.
در نهایت فکر نمی کنم که در دراز مدت تأثیر چندان قابل ملاحظه ای بر روند جاری جامعه داشته باشد. به نظرم در طول سال پیش رو همه چیز مثل گذشته به حال خودش برمی گردد. زیرا تجربه نشان داده که مردم دنیا اعم از زمامداران و افراد جامعه متنبه نمی شوند. زمامداران سیاست های خودشان را همچنان که در گذشته بوده پیش می برند و مردم نیز آن گونه که منافع کوتاه مدت شان تأمین شود رفتار می کنند.
سال ها است که بالاتر از مسأله ای مانند کرونا و فاجعه آمیزتر از آن مسأله گرم شدن کره زمین و دیگر مسائل محیط زیست که می تواند کل کره زمین و ساکنان آن را تهدید کند مطرح است.
- حکمرانان و مردم جهان چه کرده اند؟
البته من هم امیدوارم که شیوع کرونا باعث شود همه کمی فکری کنند و سیاست های خودشان را اصلاح کنند. مهمترین مسأله ای که باید همه دنیا از جمله ایران به آن توجه کنند این است که ما دچار یک روند غیرمدیریت شده اجتماعی هستیم. به نحوه زندگی مسرفانه و بدون برنامه ریزی و مصرف منابع بدون جایگزین کشور عادت کرده ایم. متأسفانه پیش بینی ام این است که روندهای ناصحیح ادامه خواهد یافت. اما امیدوارم که ویروس کرونا سبب تنبه و هوشیارتر شدن جوامع از جمله جامعه ما باشد.
کرونا ناکارآمدی بسیاری از دولت ها را در جهان به رخ کشیده و نشان داده که عملکرد نظام بوروکراتیک تا چه حد در مقابله با چنین بحرانی ضعیف است.
- آیا این واقعیت ها زمینه ساز تجدید نظر در شیوه حکمرانی نخواهد شد؟
متأسفانه نه. اصلاً این بحران کرونا در کشور ما نسبت به سایر مسائل و بحران هایی که در پیش رو داریم و اگر اتفاق بیفتند فاجعه ایجاد می کنند چیزی نیست. مثلاً شما تلفات کرونا را مقایسه کنید با تلفات حاصل از یک زلزله شش و نیم ریشتری در تهران و فاجعه ای که رخ خواهد داد. اما ما به جای اینکه به سمت برنامه ریزی برای حل مسائل برویم می گذاریم فاجعه اتفاق بیفتد بعد توی سر خودمان بزنیم. البته کرونا قابل پیش بینی نبود. اما خیلی مسائل دیگر مثل اثرات فاجعه آمیز چنین زلزله ای که تلفاتی هزاران برابر کرونا خواهد داشت قابل پیش بینی است. با این حال ما برای آن پیش بینی های مؤثری نکرده ایم.
- چه چیزی مانع از آن است که تغییرات لازم اتفاق بیفتد؟
هر قدم و کاری یکسری عکس العمل و یکسری مشکلات و مسائل همراهش هست. هر تصمیمی که بخواهید اعمال کنید محتمل است که مشکلات اجتماعی در قبال آن بروز پیدا کند. باید با آن مشکلات مقابله کرد. اما مدیریت در کشور ما قادر به مقابله نیست. مثلاً مجلس می گوید یارانه افراد ثروتمند قطع شود. اما الان ۷۵ میلیون نفر یارانه می گیرند. یعنی حتی حاضر نیستیم تبعات ناشی از چنین کار کوچکی که نباید قاعدتاً تبعات چندانی باشد را بپذیریم؛ تا چه رسد به مسائل بزرگی که پیش رو است. مدیریت در کشور ما به نوعی پوپولیسم مبتلا است، یعنی می گوید دست به کاری نزن مبادا بدتر شود یا مخالفتی ایجاد کند.
یکی از مسائلی که سبب تعلل در مواجهه با کرونا شد هم ظاهراً همین نگرانی ها بود. نگرانی از واکنش به قرنطینه کامل یک شهر یا مثلاً نگرانی از واکنش جریان های تندرو به تعطیلی حرم ها و مراسمات مذهبی. البته در نهایت این کار اعتراضات محدودی را هم در پی داشت اما انجام شد.
- آنچه در دوره همه گیری ویروس کرونا تجربه کردیم چه تأثیری بر دایره عمل جریاناتی که تندرو یا متحجر معرفی می شوند خواهد گذاشت؟ آیا باید منتظر به محاق رفتن تندروی ها بود؟
واقعیت این است که مسأله فقط مذهبی های تندرو نیستند. روشنفکران تندرو هم در جای خودشان مسأله سازند. هر کدام به نوعی می خواهند نظرات خودشان را اعمال کنند. خوشبختانه رهبری در کشور ما خیلی تسلط به مسائل دارند و بسیاری از این مسائل را حل می کنند. اما این جریانات سرجای خودشان می مانند. چه بسا در دنیا هم همین طور است. چنانکه جریانات ناسیونالیست و شوونیست در همین زمانه و تا حدودی در سایه کرونا دوباره در جهان رشد کرده اند. تعصب های قبیله ای و مذهبی و ملی گرایی افراطی مجال ظهور یافته. ترامپ که می گوید اول امریکا یک شوونیست است با اینکه از دامن یک نظام مدعی دموکراسی بر آمده است. بنابر این اگر یک تعصب کنار می رود تعصب دیگری جایگزینش می شود.
خلاصه حرفم این است که اگر بخواهیم تنبهی بگیریم از داستان کرونا و امید به تغییر مثبتی داشته باشیم یک راهش این است که به استقبال حوادث قابل پیش بینی برویم، تحمل پذیری خودمان را در قبال تبعات اجتماعی تصمیم های درست بیشتر کنیم و بدانیم اگر چنین نکنیم حوادث بر ما حاکم می شوند.