به گزارش همشهری آنلاین به نقل از لایوساینس دانشمندان در سراسر جهان به دنبال یافتن راه‌های جدید برای مقابله پاندمی ویروس جدید کرونا هستند. در حالیکه برخی از پژوهشگران به دنبال ایجاد داروها و واکسن‌های جدید هستند، گروهی دیگر در حال آزمایش بر روی درمان‌های قدیمی هستند تا معلوم شود آیا بر کووید-۱۹ تاثیری دارند یا نه.
این گروه دوم پژوهشگران از جمله ترکیبی قدیمی در خزانه دارویی بشر را دوباره به کار گرفته‌اند- یک واکسن صدساله برای مقابله با سل- بیماری باکتریایی که ریه‌ها را درگیر می‌کند.
دو آنالیز اولیه که هنوز باید مورد بررسی کارشناسان مستقل قرار گیرد، نشان داده‌اند ظاهرا در کشورهایی که زدن این واکسن ضد سل به نام «باسیل کالمت – گرن» (ب‌ث‌ژ) اجباری است، بیماری کووید-۱۹چه از لحاظ تعداد افراد مبتلا و چه از لحاظ شدت نسبت به کشورهای دیگر خفیف‌تر است.
آیا واکسن ب‌ث‌ژ می‌تواند باعث محافظت در برابر کووید-۱۹ شود؟ پاسخ کوتاه این است: نمی‌دانیم. اما چند کارآزمایی بالینی در سراسر جهان در حال بررسی این موضوع هستند که آیا واکسن می‌تواند باعث محافظت در برابر ویروس کرونا، این دشمن جدید، شود یا نه.
- واکسنی که از پاریس آمد
واکسیناسیون ب‌ث‌ژ در چندین کشور از جمله ژاپن و چین برای کودکان – معمولا در دوران نوزادی- برای مقابله با سل اجباری است. عفونت با سل به طور معمول در کشورهای کم‌درآمد شایع‌تر است. در کشورهای دیگر مانند اسپانیا، فرانسه و سوئیس در گذشته زدن این واکسن اجباری بود، اما به علت کاهش موارد سل در این کشورها تلقیح واکسن ب‌ث‌ژ کاهش پیدا کرده است. در کشورهای دیگری مانند آمریکا، ایتالیا و هلند هم هیچگاه واکسن ب‌ث‌ژ جزء سیاست واکسیناسیون همگانی نبوده است.
اما دانشمندان مدت‌ها است تقریبا به طور تصادفی دریافته‌اند که واکسن ب‌ث‌ژ علاوه بر محافظت در برابر سل به مبارزه با ویروس‌ها به خصوص ویروس‌های تنفسی هم کمک می‌کند. بررسی‌ها نشان داده است که این واکسن به شیوه‌ای غیر قابل‌انتظار مانند یک تشدیدکننده عمومی پاسخ ایمنی در بدن عمل می‌کند.
واکسن ب‌ث‌ژ از اشکال ضعیف‌شده باکتری عامل سل گاوی (مایکوباکتریوم بوویس) ساخته می‌شود که از خویشاوندان نزدیک باکتری عامل سل انسانی است. این واکسن در ابتدا در ابتدای دهه ۱۹۲۰ در پاریس تولید شد و بعدا به سایر کشورهای جهان انتقال یافت.
اکنون کشورهایی از ژاپن گرفته تا دانمارک واکسن‌های ب‌ث‌ژ خاص خودشان را که از ترکیبات گوناگونی از باکتری‌های زنده ساخته می‌شوند، تهیه می‌کند و هر کدام از آنها می‌توانند به اندازه‌های متفاوتی دستگاه ایمنی را تقویت کنند.
- واکسن ب‌ث‌ژ و ایمنی ذاتی
به طور معمول، واکسن‌های زنده (حاوی باکتری یا ویروس زنده ضعیف‌شده) پاسخ ایمنی قوی و طولانی‌مدتی ایجاد می‌کنند و گاهی باعث حفاظت مادام‌العمر درباره یک میکروب می‌شوند، در حالیکه واکسن‌های غیرفعال مانند واکسن آنفلوانزا ایمنی چندان قوی به وجود نمی‌آورند.
در حالیکه اغلب واکسن‌ها بازوی «ایمنی تطبیقی» در دستگاه ایمنی را فعال می‌کند که باعث ایجاد پادتن‌های یا آنتی‌بادی‌ها بر ضد عوامل بیماری‌زا کاملا اختصاصی می‌شود، واکسن ب‌ث‌ژ بازوی دیگر دستگاه ایمنی، یعنی «ایمنی ذاتی» را فعال می‌کند. این بخش دستگاه ایمنی میان عوامل بیماری‌زا فرقی نمی‌گذارد و به سرعت باعث آزادی سلول‌های ایمنی می‌شود که به سرعت با عوامل بیگانه مبارزه می‌کنند. بنابراین واکسن ب‌ث‌ژ تولید سلول‌های ایمنی غیر اختصاصی را فعال می‌کند.
واکسیناسیون ب‌ث‌ژ و کاهش کووید-۱۹
نتایج دو مطالعه مقدماتی که هنوز در مرحله پیش از انتشار هستند، به یافته‌ای مشابهی رسیده‌اند: به نظر می‌رسد رابطه‌ای میان داشتن سیاست واکسیناسیون همگانی ب‌ث‌ژ در کشورها و کاهش انتشار و شدت موارد کوید-۱۹ در آنها وجود دارد.
برای مثال، پرتغال که واکسیناسیون ب‌ث‌ژ در نوزادان در آن اجباری است- بیش از ۱۶۰۰۰ مورد کووید-۱۹ اما فقط ۵۳۵ مرگ ناشی از آن داشته است، در مقابل کشور همسایه‌اش اسپانیا که این واکسیناسیون همگانی ب‌ث‌ژ را اجرا نمی‌کند، حدود ۱۷۰۰۰۰ مورد کووید-۱۹ و بیش از ۱۷۰۰۰ مورد مرگ ناشی از ان را گزارش کرده است.
همین تفاوت میان ایرلند و بریتانیا دیده می‌شود: میزان کشندگی کووید-۱۹ در ایرلند که واکسیناسیون همگانی ب‌ث‌ژ دارد، ۳.۵ درصد است، در حالیکه در بریتانیا که این واکسیناسیون را انجام نمی‌دهد، درصد تلفات ویروس کرونا ۱۲.۷ درصد است.
البته باید توجه داشت که تفاوت‌های جمعیتی فراوانی میان این کشورها وجود دارد و متغیرهای دیگر ممکن است بر میزان‌های مرگ و عفونت تاثیر بگذارند.
کارشناسان می‌گویند با نتایج این بررسی‌های مقدماتی باید با احتیاط برخورد کرد، چرا که ممکن است عوامل بسیاری از جمله تفاوت‌ها در ثروت کشورها یا ظرفیتشان در آزمایش ویروس کرونا نتایج را مخدوش کند. البته پژوهشگران تمام تلاش خود را می‌کنند تا از تاثیر این عوامل مخدوش‌کننده بکاهند.
به هر حال گرچه شواهد مستقیمی بر تاثیر واکسن ب‌ث‌ز در کاهش خطر ابتلا افراد به کووید-۱۹ وجود ندارد، اما فرضیه‌ای که این دو بررسی مقدماتی مطرح می‌کنند، جالب‌توجه و امیدوارکننده است.
اکنون کارآزمایی‌های بالینی برای بررسی اثرات حفاظتی واکسن ب‌ث‌ژ در برابر کووید-۱۹ در چند کشور از جمله آمریکا، استرالیا و هلند آغاز شده است.