به گزارش همشهری آنلاین به نقل از شرق، برای دولتمردان در کاخ سفید و کاخ کرملین مبارزه فراگیر علیه ویروس کرونا در اولویت دوم قرار دارد. آمریکا و روسیه چندین هفته است که بی‌سروصدا در عمل به مخالفت با تلاش‌های دبیرکل سازمان ملل و متحدان غربی کلیدی‌شان برای اجرای آتش‌بس جهانی برخاسته‌اند و درخواست آنها از تمامی کشورها و گروه‌های مسلح برای «کنارگذشتن سلاح» و توجه به مبارزه با ویروس کرونا را خنثی کرده‌اند.
به نوشته هفته‌نامه فارن‌پالسی، هم واشنگتن و هم مسکو به همتایان خود اطمینان داده‌اند از آتش‌بس در تمامی نقاط درگیری، از لیبی تا سوریه و یمن استقبال می‌کنند اما هر دو دولت نگران‌اند آتش‌بس جهانی پیشنهادشده از سوی آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، برای اقداماتی که آنها مبارزه با تروریسم فرای مرزها می‌دانند، محدودکننده شود. آمریکا علاوه بر این نگران است این آتش‌بس توانایی اسرائیل برای انجام عملیات نظامی در خاورمیانه را تحت تأثیر قرار دهد.
در این حال، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، در سخنرانی اخیر خود از پیشرفت مذاکرات رهبران پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل در اولین قطع‌نامه خود درباره همه‌گیری ویروس کرونا خبر داد. انتظار می‌رود این قطع‌نامه گسترش آتش‌بس محدودی را که در برخی مناطق اجرائی شده و از سوی این شورای ۱۵عضوی نظارت می‌شود، تضمین کند. اما چنین قطع‌نامه‌ای هم تأییدی برای درخواست دبیر کل سازمان ملل برای اعلام آتش‌بس جهانی نیست.
در این قطع‌نامه برای دولت‌هایی که علیه افراد یا گروه‌های تروریستی لیست سازمان ملل عملیات نظامی انجام می‌دهند، استثنا قائل شده است.
مکرون در بخش دیگری از این سخنرانی از تلاش‌هایش برای متقاعدکردن ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، برای حمایت از این قطع‌نامه گفت. او همچنین در مصاحبه‌ای با رادیو فرانس اینترنشنال در این‌باره توضیح داد: «شی جینپینگ، رئیس‌جمهوری چین، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا و بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا از موافقت خود خبر داده‌اند. فکر کنم پوتین هم با این قطع‌نامه موافقت کند». مکرون ابراز امیدواری کرده است توافقی در این زمینه در نشست مجازی سران پنج عضو شورای امنیت سازمان ملل شامل بریتانیا، چین، فرانسه، روسیه و آمریکا صورت گیرد. فشار آمریکا برای مخالف درخواست گوترش ممکن است ناشی از وابستگی روزافزون دولت ترامپ به عملیات نظامی علیه نیروهای گروه تروریستی داعش در شش ماه گذشته باشد.
در این میان، یکی از مقامات ارشد سابق دولت ترامپ با اشاره به مجوز استفاده از نیروهای نظامی پس از ۱۱ سپتامبر که به واشنگتن اجازه می‌دهد علیه گروه‌هایی همچون القاعده، داعش و سایر گروه‌های این‌چنینی عملیات نظامی انجام دهد، در این‌باره به فارن‌پالسی گفته است: «فکر نمی‌کنم که ما هم‌زمان بتوانیم هم چنین مجوزی داشته باشیم و هم توافق‌نامه صلح جهانی را امضا کنیم». این مقام ارشد در پاسخ به سؤالی درباره موضع احتمالی ناتو در مقابل فشارهای سازمان ملل توضیح داده است: «چنین قطع‌نامه‌ای حتما مجوز مذکور را به چالش می‌کشد».
کارشناسان نیز معتقدند چنین قطع‌نامه‌ای به‌ویژه پس از ترور یکی از نیروهای عالی‌رتبه نظامی ایرانی توسط آمریکا در عراق می‌تواند توانایی دولت ترامپ را برای رصد چهره‌های ارشد نظامی ایران، محدود کند. اسکات اندرسون، از وکلای سابق وزارت خارجه آمریکا در دوران باراک اوباما که اکنون در مؤسسه بروکینگز فعالیت دارد، دراین‌باره می‌گوید: «دشواری مضاعف اینجاست که آمریکا معمولا در بیشتر عملیات‌های ضدتروریستی خود، بیشتر از هر چیزی فرصت‌طلبانه رفتار می‌کند».
او ادامه می‌دهد: «معمولا فضای اندکی برای فعالیت آنها وجود دارد و این تردید جدی وجود دارد که در صورت صدور این قطع‌نامه چنین فعالیت‌هایی متوقف می‌شود یا خیر». اندرسون همچنین توضیح می‌دهد آمریکا می‌تواند عملیات نظامی خود مانند عملیات علیه کتائب حزب‌الله عراق را با دلیل دفاع از خود توجیه کند.
در این میان، در حالی که شورای امنیت سازمان ملل تاکنون نتوانسته است در این‌باره تصمیمی بگیرد، گوترش روز ۲۳ مارس در سخنرانی خود از «گروه‌های مختلف» در سراسر جهان خواست: «از خصومت دست بردارید... اسلحه را کنار بگذارید؛ فعالیت توپخانه‌ها را متوقف کنید؛ به حملات هوایی پایان دهید و چنین اقداماتی برای ایجاد کریدورهای لازم برای نجات زندگی انسان‌ها، گشودن پنجره گران‌بهای دیپلماسی و ایجاد امید در آسیب‌پذیرترین نقاط در مقابل کووید۱۹ ضروری است».
دبیر کل سازمان ملل در بخش دیگری از پیامش گفت: «خشم ناشی از این ویروس به جنگی احمقانه ختم می‌شود؛ برای همین است که من خواهان آتش‌بس سراسری در اقصا نقاط جهان هستم. اکنون وقت آن است درگیری‌های نظامی را متوقف و با یکدیگر بر مبارزه حقیقی‌مان برای زندگی تمرکز کنیم».
ابتکار عمل گوترش با استقبال بسیاری از دولت‌ها، سازمان‌های مهم منطقه‌ای، رهبران سیاسی و مذهبی از جمله پاپ فرانسیس روبه‌رو شده است و حتی برخی از گروه‌های متخاصم را وادار کرده است به توافق‌هایی برای آتش‌بس تن دهند. دوم آوریل، ائتلافی از ۱۹۳ خیریه خصوصی بین‌المللی، سازمان‌های مذهبی و گروه‌های حقوق‌بشری، درخواست دبیر کل سازمان ملل را برای آتش‌بس جهانی تأیید کرد و او خواست از نفوذش برای مجاب‌کردن اعضای شورای امنیت سازمان ملل استفاده کند.
- پکن، خواهان آتش‌بس
این گروه‌ها در نامه مشترکی خطاب به گوترش نوشته‌اند: «ما نگران هستیم شورای امنیت سازمان ملل هنوز به این نتیجه نرسیده باشد که باید دست به اقدام بزند. ما معتقدیم شما در بهترین جایگاه برای ایجاد وحدت در این شورا و کمک به آنها برای غلبه بر اختلاف‌نظرهای کلامی هستید؛ اختلاف‌نظرهای کلامی‌ای که باعث می‌شود از گفتمان مبارزه با تروریسم برای استثنا قائل‌شدن استفاده شود». برای نمونه، پکن از تلاش سازمان ملل برای اجرای آتش‌بسی محدودتر استقبال کرده اما هم‌زمان با انتشار یادداشتی دیپلماتیک از ابتکار عمل گوترش استقبال کرده است. در این یادداشت دیپلماتیک آمده است: «چین به طور قاطع از رهبری دبیر کل سازمان ملل برای مبارزه با همه‌گیری کووید۱۹ حمایت می‌کند و برای درخواست او برای آتش‌بس جهانی ارزش بسیاری قائل است.
پکن از دیگر گروه‌ها می‌خواهد ضمن حمایت از این ابتکار عمل، بر اساس آن عمل کنند و به این ترتیب زمان بیشتری برای پیشگیری و مهار ایجاد، فضایی برای همکاری و شرایطی برای ارائه و استفاده از راه‌حل‌های سیاسی فراهم کنند».
کلی نایت کرفت، نماینده آمریکا در سازمان ملل، هم پنجشنبه در مصاحبه با رادیو ان‌پی‌آر، به گرمی از پیشنهاد آتش‌بس جهانی گوترش استقبال و از آن به عنوان شاهدی بر تلاش‌های سازمان ملل در مقابله با بحران به‌وجودآمده یاد کرد. کرفت همچنین ابراز امیدواری کرد مذاکرات درباره این قطع‌نامه که پیش‌نویس آن را فرانسه تهیه کرده است، تا آخر هفته یا اوایل هفته آینده پایان یابد. در این حال، یکی از سخنگویان وزارت خارجه آمریکا در این‌باره به فارن‌پالسی گفته است: «آمریکا از درخواست دبیر کل برای برقراری آتش‌بس جهانی حمایت می‌کند اما متذکر شده است به انجام مأموریت مشروع ضدتروریسم خود ادامه می‌دهد».
- تلاش در پشت صحنه
اما در پشت صحنه مذاکره‌کنندگان آمریکایی در تلاش‌اند دستیابی به این توافق را به تعویق بیندازند. آمریکا ابتدا اصرار داشت در متن این قطع‌نامه ذکر شود که چین منشأ ویروس کرونا بوده است و از این ویروس در قطع‌نامه مذکور باید به عنوان ویروس ووهان یاد شود؛ مسئله‌ای که در صورت پذیرش آن از سوی همه کشورها، قطعا با وتوی چین مواجه می‌شد.
پس از آن، فرانسوی‌ها با ادامه مذاکرات، آمریکایی‌ها را برای کنارگذاشتن این شروط متقاعد کردند اما آمریکا از حمایت قاطع از ابتکار آتش‌بس جهانی گوترش خودداری و پاریس را مجبور کرد طرح آتش‌بسی محدودتر ارائه دهد. آمریکا همچنین از پیوستن به نامه بیش از ۷۰ کشور در استقبال از طرح گوترش خودداری کرد. در اوایل هفته جاری، آمریکا اعتراضات جدیدی در مورد این قطع‌نامه مطرح کرد؛ قطع‌نامه‌ای که در آن از فعالیت‌های سازمان بهداشت جهانی در مبارزه با همه‌گیری کرونا حمایت شده است. موضع جدید آمریکا پس از تصمیم دولت ترامپ مبنی بر لغو کمک‌های ملی آمریکا به این سازمان جهانی اعلام شده است.
در این حال، چین و روسیه بر سر میزان حمایت از نقش سازمان بهداشت جهانی در مبارزه با کرونا دچار اختلاف نظر شده‌اند. تا روز جمعه این مسئله همچنان حل‌نشده باقی مانده بود. تا اینجا اما مکرون تلاش کرده از روسیه به عنوان تنها کشوری که احتمال مخالفتش وجود دارد، یاد کند. این در حالی است که روسیه هم با اعلام آتش‌بس گسترده مخالفت و اعلام کرده است مسکو باید آزادی انجام عملیات ضدتروریستی در برخی از مناطق سوریه را داشته باشد.
وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای در این‌باره گفته بود: «ما از بیانیه دبیر کل سازمان ملل حمایت می‌کنیم». این وزارتخانه هم چنین از «تمامی طرفین درگیری‌های مسلحانه منطقه‌ای» خواسته است «بلافاصله خصومت‌ها را کنار بگذارند، آتش‌بس برقرار و وقفه‌ای بشردوستانه اعلام کنند». اما در ادامه این بیانیه آمده است: «ما به‌شدت درباره وضعیت مناطق تحت کنترل تروریست‌ها نگرانیم؛ تروریست‌هایی که اهمیت کمتری به وضعیت سلامتی مردم می‌دهند؛ این مناطق به نقاط شیوع بیماری تبدیل می‌شوند. ما اطمینان داریم اقدامات ضدتروریستی باید ادامه پیدا کند».