همشهری آنلاین- رابعه تیموری، نصیبه سجادی: فراهانی در جمع شورایاران، تصاحب رتبه چهارم تولید زباله شهر تهران توسط ساکنان این منطقه را موضوعی قابل تأمل خوانده است. این اظهارنظر بهانه‌ای شد که میزان تولید زباله و نوع پسماند محله‌های مختلف را مورد بررسی قرار دهیم تا چرایی بالا بودن تولید زباله در منطقه۱۷ روشن شود. این گزارش با همکاری فردی به اسم «علیرضا» و تعدادی از نوجوانان زباله‌گرد ساکن منطقه تهیه شده است. علیرضا خوب می‌داند در سطل‌های زباله هر محله چه چیزهایی بیشتر یافت می‌شود.
محله آذری
- سطل‌های انباشته از میوه و نخاله ساختمانی
علیرضا و دوستانش نام محله‌ها را خوب نمی‌دانند، اما برای هریک نشانه‌ای دارند که اتفاقاً مشخصات و حال و هوای زندگی در آن محل را به خوبی نشان می‌دهد. او درباره محله آذری می‌گوید: «در سطل‌های زباله آذری پسماند میوه، سبزی و کاهو زیاد است. گچ، خاک و ملات مرده ساختمانی هم داخل این سطل‌ها می‌ریزند.» محله آذری بافت مسکونی پرجمعیتی دارد و در خیابان شهید قدرت پاکی که معبر اصلی محله است، صنف میوه‌فروشی رونق قابل توجهی دارد. آمار بالای نوسازی بافت فرسوده از ویژگی‌های محله آذری است. براساس آمار اداره مدیریت پسماند، سال گذشته ۱۰تن مقوا و کارتن، ۹تن پلاستیک، ۳تن نان خشک و یک تن ضایعات از این محله جمع‌آوری شده است.
محله یافت‌آباد
- دورریز غذا بالاست
یافت‌آباد بزرگ‌ترین محله منطقه۱۷ است و قرارگرفتن بازار مبل و سکونت ۳۵هزار و۹۷نفر در ۱۰۲هزار و ۶۲۰مترمربع وسعت آن سبب شده با تولید ۱۰تن مقوا و کارتن، ۹تن پلاستیک، ۴تن نان خشک و ۲ تن ضایعات پیشتاز محله‌های منطقه در تولید پسماند خشک باشد. حجم قابل توجه دورریز غذا در این محله توجه علیرضا و دوستانش را جلب کرده است. علیرضا می‌گوید: «در اطراف و داخل سطل‌های زباله بازار مبل از ضایعات چوبی و فلزی تا بطری‌های خالی دوغ و نوشابه و ظروف یکبارمصرف پر از غذای دورریز پیدا می‌شود.»
محله ابوذر غربی
- کاغذهایی که دیگر قابل بازیافت نیست
یکی از دوستان علیرضا افسوس دسته‌های کاغذی را می‌خورد که در زیر شیرابه سطل‌های زباله محله ابوذر غربی خودنمایی می‌کند، اما نمی‌توان آن را جمع‌آوری کرد. علیرضا می‌گوید: «در سطل‌های زباله نزدیک اداره‌ها (شهرداری منطقه، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، کلانتری ۱۶۱ابوذر و...) بیشتر از هر چیزی کاغذ ریخته می‌شود، ولی کارفرما کاغذ کثیف را از ما قبول نمی‌کند.» به گفته «علیرضا فرخی» رئیس اداره مدیریت پسماند شهرداری منطقه۱۷، سال گذشته در این محله ۹تن مقوا و کارتن، ۹تن پلاستیک، ۳تن نان خشک و ۳تن ضایعات جمع‌آوری شده است.
محله امامزاده حسن(ع)
- پارچه‌ها و لباس‌های دورریز
وقتی از فروشگاه‌های بازار پوشاک امامزاده حسن(ع) مشتری به سمت سطل زباله می‌آید، علیرضا و دوستانش می‌دانند که می‌خواهد لباس نیم‌دار و مستعملی که حوصله‌اش را سر برده دور بیندازد. علیرضا می‌گوید: «در سطل‌های زباله این محله خرده پارچه‌های دورریز هم فراوان است.» بازار داغ صنف فست‌فود این بازار میزان استفاده از مواد یکبارمصرف را در محله امامزاده حسن(ع) افزایش داده است. ۱۰تن کارتن و مقوا، ۵تن پلاستیک، ۴تن نان خشک و یک تن ضایعات، میزان پسماند خشک این محله در سال پیش است.
محله سجاد
- سبزی‌ها اینجا پاک می‌شوند
هر روز نزدیک عصر، به‌ویژه در فصل‌های بهار و تابستان، در کوچه‌های تنگ و باریک محله سجاد می‌توان نوجوانان بسیاری را دید که با چرخ‌دستی‌های پر از سبزی پاک شده به طرف محله‌های دیگر می‌روند. به گفته علیرضا در سطل‌های زباله این محله آشغال سبزی به وفور یافت می‌شود که از رونق شغل سبزی پاک‌کنی در میان خانواده‌های محله حکایت می‌کند. شاید جمع‌آوری بیشترین مقدار مقوا و کارتن(۱۱تن) از این محله هم با رواج این کسب خانگی بی‌ارتباط نباشد. در سامانه‌های آماری اداره مدیریت پسماند شهرداری منطقه، جمع‌آوری ۸تن پلاستیک، ۳تن نان خشک و یک تن ضایعات از محله سجاد در سال گذشته ثبت شده است.
محله جلیلی
- دستفروشان، نان زیاد مصرف می‌کنند
اغلب دستفروشان بازار محلی جلیلی، که اکنون در حال ساماندهی است، ترجیح می‌دهند ناهار و شام مختصر خود را کنار بساطشان صرف کنند. در این بازارچه و معابر مجاور آن نانوایی‌های متعددی وجود دارد و نان، خوراک اصلی کاسبان و ساکنان محله جلیلی را تشکیل می‌دهد. علیرضا می‌گوید: «اواخر شب کنار هریک از سطل‌های زباله محله جلیلی مقدار زیادی نان بیات ریخته می‌شود.» بازار جلیلی در نوع مواد دورریختنی این محله تأثیر زیادی داشته و سال پیش ۷تن مقوا و کارتن، ۶۶تن پلاستیک، ۴تن نان خشک و ۳تن ضایعات از محله جلیلی جمع‌آوری شده است.
محله وصفنارد
- مصرف تنقلات تولید پسماند را افزایش می‌دهد
در میان محله‌های منطقه۱۷، کمترین مقدار تولید مقوا و کارتن(۷تن)، پلاستیک(۶تن) و ضایعات(۳تن) به نام محله وصفنارد ثبت شده است. بخش قابل توجهی از مساحت این محله را بوستان‌های بهاران و الهادی(ع)، فرهنگسرای شهید سلیمانی و استخر و سونای بهاران اشغال کرده است. زباله‌های تنقلاتی که در این مکان‌ها مصرف می‌شوند، به مقدار قابل توجهی پسماندهای محله وصفنارد را افزایش می‌دهند. بالا بودن میزان جمع‌آوری نان خشک(۳تن) از این محله هم از جایگاه مهم نان در سفره خانواده‌های این محله خبر می‌دهد.
محله زمزم
- تعمیرگاه‌های خودرو ضایعات زیادی دارند
برای درو کردن زباله‌های دانه درشت محله زمزم، در میان نوجوانان زباله گرد رقابتی پنهان وجود دارد. علیرضا می‌گوید: «گاهی در سطل‌های زباله اطراف تعمیرگاه‌های خودرو خیابان زمزم تایرهای مستعمل، سیم بکسل خرد شده و... پیدا می‌شود.» در بازار کاشی و سرامیک این خیابان هم کاشی و سرامیک‌های شکسته، لعاب رفته یا جوش زده بیشترین ضایعات محسوب می‌شوند. «علیرضا فرخی» رئیس اداره مدیریت پسماند شهرداری منطقه می‌گوید: «سال گذشته ۸تن مقوا و کارتن، ۷تن پلاستیک، ۴تن نان خشک و ۲تن ضایعات از محله زمزم جمع‌آوری شده است.»
محله گلچین
- زباله‌های خانگی انبوه
شهرداری ناحیه۲ تنها مکان اداری محله گلچین است و در کوچه‌پسکوچه‌های آن جمعیت زیادی زندگی می‌کنند که اغلب آنها از ساکنان قدیمی منطقه۱۷ هستند. مکث علیرضا و دوستانش برای به خاطر آوردن محتویات زباله‌های این محله نشان می‌دهد که برای زباله گردها محله جذابی به شمار نمی‌آید. علیرضا می‌گوید: «در زباله‌های خانگی ضایعات برنده مثل شیشه و بطری شکسته، استخوان، حلب‌های خالی و... زیاد است.» انبوه بودن کیسه فریزر و نایلون و حتی فراوانی تفاله‌های چای در زباله‌های خانگی از چشم این نوجوانان دور نمانده است. از این محله به میزان مساوی(۹تن) مقوا و کارتن و پلاستیک جمع‌آوری شده و حجم ضایعات و نان خشک تولید شده در این محله هم برابر و هریک به اندازه ۲تن بوده است.
محله زهتابی
- کارتن‌های پاره، سهم زباله‌گردها
بسیاری از کارگاه‌های روده پاک‌کنی و گاوداری‌های قدیمی محله زهتابی به کارگاه تولید کفش تغییر کاربری داده است. کارتن‌هایی که هنگام حمل مواد اولیه این کارگاه‌ها آسیب می‌بینند، نصیب زباله گردها می‌شود. رئیس اداره مدیریت پسماند شهرداری منطقه۱۷ می‌گوید: «نان خشک بخش زیادی از پسماند خشک محله زهتابی را شامل می‌شود. در این محله ۴تن نان خشک، ۱۰تن مقوا و کارتن، ۷تن پلاستیک و یک تن ضایعات جمع‌آوری شده است.»
محله بلورسازی
- نوزادان هم پسماند تولید می‌کنند!
یکی از دوستان علیرضا درباره محله بلورسازی به نکته جالب و طنزآلودی اشاره می‌کند. او می‌گوید: «مردم اینجا نوزاد زیاد دارند و پوشک کودک فراوان دورریخته می‌شود.» نظر او چندان هم بیراه نیست. بافت مسکونی محله بلورسازی که در گذشته از فرسوده‌ترین نقاط منطقه۱۷ بوده، در سال‌های اخیر نوسازی شده و نونوار بودن مجتمع‌های مسکونی این محله که از نظر وسعت، دومین محله منطقه به شمار می‌آید، زمینه سکونت زوج‌های جوان را به وجود آورده است. سال گذشته از این محله ۹تن مقوا و کاغذ، ۷تن پلاستیک، ۳تن نان خشک و یک تن ضایعات جمع‌آوری شده است.
محله ابوذر شرقی
- گل‌هایی که از سطل‌های زباله سر درمی آورند
مهم‌ترین و پررفت وآمدترین مساجد، هیئت‌ها و حسینیه‌های منطقه۱۷ در محله ابوذر شرقی واقع شده و برگزاری مراسم یادبود در این مکان‌های مذهبی سبب می‌شود هر روز تعداد زیادی تاج گل پژمرده و پلاسیده راهی سطل‌های زباله شود. علیرضا می‌گوید: «بعضی از تاج گل‌هایی که به سطل زباله ریخته می‌شوند، تازه هستند.» نداشتن امکان حمل‌ونقل گل‌ها، شرایط روحی صاحبان عزا، ماندن تعدادی از تاج گل‌ها در مقابل مساجد و... دلایلی هستند که این سرنوشت را برای گل‌ها رقم می‌زند. در محله ابوذر شرقی، سال پیش ۹تن مقوا و کارتن، ۷تن پلاستیک، ۳تن نان خشک و ۲تن ضایعات دورریخته شده است.
محله باغ خزانه
پسماند فضاهای آموزشی خشک هستند
اداره آموزش و پرورش منطقه، ۷باب مدرسه، مرکز نابینایان خزانه، کانون فرهنگی تربیتی میثم و... در محله باغ خزانه واقع شده‌اند. محله باغ خزانه جمعیتی متوازن دارد، اما تعدد فضاهای آموزشی موجود در آن میزان تولید پسماندهای خشک محله را افزایش داده است. ۱۰تن مقوا و کارتن، ۸تن پلاستیک، ۳تن نان خشک و یک تن ضایعات، سال گذشته از این محله جمع‌آوری شده است. علیرضا و دوستانش در سطل‌های زباله محله بیش از هر چیز کاغذ و دورریز تنقلات دیده‌اند.
محله مقدم
- وانتی‌ها زباله به محله می‌آورند
فروشندگان سیار میوه، سبزی و موادغذایی در محله مقدم مشتریان پروپاقرصی دارند و معمولاً وانتی‌ها ته بارشان را در این محله می‌تکانند و به خانه می‌روند. علیرضا می‌گوید: «در سطل‌های زباله خیابان‌های اطراف میدان مقدم، میوه‌های خراب، دورریز کاهو، سیب‌زمینی و پیاز گندیده و... زیاد پیدا می‌شود، اما ته مانده غذا و نان خشک کم است.» پس از محله وصفنارد، محله مقدم کمترین میزان زباله خشک را در منطقه۱۷ داشته است. ۸تن مقوا و کارتن، ۷تن پلاستیک، ۳تن نان خشک و یک تن ضایعات، محتویات پسماند خشک جمع‌آوری شده از این محله در سال گذشته بوده است.
معاون خدمات شهری و محیط‌زیست شهردار منطقه۱۷:
اهالی مصرف‌گرا و زباله‌ساز نیستند
در بسیاری از مناطق برخوردار فرهنگ مصرف‌گرایی در میزان تولید زباله نقش تعیین‌کننده‌ای دارد، اما به نظر می‌رسد در منطقه۱۷ عوامل دیگری بر میزان تولید طلای کثیف تأثیر گذاشته است. «حسن قاسمیان اردستانی» معاون خدمات شهری و محیط‌زیست شهردار منطقه۱۷ معتقد است تراکم جمعیت میزان تولید پسماند این منطقه را افزایش داده است.
سرانه تولید زباله منطقه۱۷ در میان مناطق شهر تهران چه جایگاهی دارد؟
روزانه حدود ۶۰۰ تا ۶۲۰گرم زباله، سرانه هر شهروند منطقه۱۷ است که مقدار بالایی محسوب نمی‌شود. بسیاری از مناطق برخوردار شهر تهران، سرانه تولید زباله بالاتری دارند. تأثیر سطح برخورداری شهروندان بر سرانه پسماند را در محله‌ها هم می‌توان مشاهده کرد. مثلاً اهالی محله بلورسازی که از شهروندان محله مقدم سطح رفاه و برخورداری بالاتری دارند، تولید زباله آنها هم بیشتر است.
اگر برخوردار بودن شهروندان در میزان تولید زباله مناطق تعیین‌کننده است، باید ساکنان منطقه۱۷ در انتهای فهرست تولیدکنندگان زباله قرار بگیرند، اما صحبت‌های عضو شورای‌شهر خلاف این موضوع را ثابت می‌کند.
میزان تولید زباله منطقه با مساحت کم آن تناسبی ندارد. منطقه۱۷ فقط ۷۸۶هکتار مساحت دارد، ولی ۲۵۵هزار نفر جمعیت دارد که ۴برابر متوسط جمعیت در تهران است. با عمودی شدن بافت مسکونی و اجاره‌بهای پایین خانه‌ها، این جمعیت در حال رشد است و سطح تراکم منطقه هر روز بالاتر می‌رود. این تراکم جمعیت میزان تولید زباله را به میزان چشمگیری افزایش می‌دهد، اما باز هم سرانه پسماند این منطقه از بسیاری از مناطق تهران پایین‌تر است.
تراکم جمعیت، تنها دلیل بالا بودن تولید پسماند منطقه است؟
سطح برخورداری شهروندان و جمعیت منطقه مهم‌ترین نقش را دارند، ولی تأثیر کیفیت جمعیت را هم نباید نادیده گرفت. میزان تحصیلات، موقعیت اجتماعی و سن افراد در میزان تولید زباله مؤثر است. مثلاً برخی از شهروندان قدیمی و بومی‌های محله که سن بیشتری دارند، به آثار مثبت کاهش مصرف پلاستیک یا بازیافت زباله‌ها اعتقاد چندانی ندارند، اما بانوان جوان، اصلاح الگوی مصرف را با انعطاف بیشتری می‌پذیرند. فصل‌ها، امکانات رفاهی و زیرساخت‌های آموزشی محله‌ها هم میزان پسماندهای‌تر و خشک را تغییر می‌دهد.
در چه فصولی تولید زباله منطقه افزایش پیدا می‌کند؟
به بازار آمدن میوه‌های فصل، محصولات سبزی و صیفی در اردیبهشت و خرداد میزان پسماندتر محله‌ها را بالا می‌برد. در ماه‌های بهمن و اسفند هم در راسته‌های تجاری مانند بازار امامزاده حسن(ع) تولید زباله افزایش پیدا می‌کند. در روزهای پایانی سال به دلیل خانه‌تکانی شهروندان، دورریز پسماندهای حجیم هم در همه محله‌ها بیشتر می‌شود.
کاهش سطح رفاه اهالی در چند سال اخیر به چه میزان سرانه تولید پسماند منطقه را تغییر داده است؟
پایین آمدن قدرت خرید مردم بر میزان پسماند محله‌ها بی‌تأثیر نبوده است، البته صنعتی و مدرن شدن سبک زندگی مردم استفاده از مواد بسته‌بندی شده و پسماند خشک محله‌ها را افزایش داده است.
۱۷۲ تن متوسط میزان پسماند منطقه۱۷ در هر روز از سال۹۷ تاکنون است.
۱۲۵ هزار و۲۴۴ تن، وزن کل پسماند منطقه۱۷ از سال۹۷ تاکنون است.
۶۱۹ نفرـ گرم، متوسط سرانه تولید روزانه زباله منطقه۱۷ از سال۹۷ تاکنون بوده است.
۵۰ خودرو، میانگین خودروهای حمل پسماند است که روزانه در ایستگاه منطقه۱۷ تردد دارند.