به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، کامبیز سلطانی‌نژاد عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی کشور با بیان این مطلب گفت: متاسفانه در سال‌های اخیر گاهی شاهد بروز مسمومیت‌های جمعی ناشی از متانول و عوارض مصرف نوشیدنی‌های الکلی تقلبی در کشور بوده‌ایم.
وی ادامه داد: بزرگ‌ترین حادثه مسمومیت جمعی بر اثر مصرف متانول در کشور همزمان با بروز بحران شیوع ویروس کرونا (کووید-۱۹) در برخی استان‌ها مشاهده شد، به طوری که از اول اسفنده ماه ۱۳۹۸ تا ششم اردیبهشت امسال بر اساس آمارهای رسمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بیش از چهار هزار نفر به علت مسمومیت حاد بر اثر متانول به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کشور مراجعه کردند و در این فاصله زمانی کوتاه، بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی کشور، ۷۹۶ مورد مرگ بر اساس شواهد و مستندات بالینی و آزمایشگاهی در اثر مسمومیت با متانول در کشور گزارش شده است.
این متخصص و دانشیار سم‌شناسی تاکید کرد: بر اساس بررسی‌های انجام شده در سازمان پزشکی قانونی کشور، استان تهران با ۲۰۵ مورد بیشترین آمار فوت ناشی از مسمومیت با متانول را نسبت به سایر استان‌های کشور دارا است.
وی افزود: عوامل مختلفی در بروز همه‌گیری اخیر مسمومیت با متانول در کشور دخیل بوده‌اند. یکی از این عوامل که به ویژه در روزهای اول شیوع ویروس کرونا در کشور و شاید به علت هراس مردم از ابتلا به این بیماری ویروسی نوپدید و ناشناخته، سبب تشویق افراد به مصرف خوراکی مشروبات الکلی شد، گسترش برخی شایعات و اخبار کذب و جعلی در فضای مجازی مبنی بر پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا در اثر مصرف خوراکی مشروبات الکلی بود.
سلطانی‌نژاد گفت: از طرفی بر اساس توصیه‌های انجام شده توسط مقامات بهداشتی کشور مبنی بر ضدعفونی دست‌ها و سطوح با استفاده از عوامل ضدعفونی‌کننده و گندزدا از جمله فرآورده‌های بر پایه اتانول (الکل طبی یا الکل اتیلیک)، به عنوان یکی از مهمترین روش‌ها برای پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا، افزایش نیاز و کمبود مقطعی اتانول در کشور رخ داد.
وی افزود: متاسفانه در این میان برخی افراد سودجو و فرصت‌طلب با توجه به کمبود اتانول در کشور، از متانول (الکل متیلیک) برای تهیه فرآورده‌های ضدعفونی و یا مشروبات الکلی تقلبی استفاده کردند.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات پزشکی قانونی سازمان پزشکی قانونی گفت: هر چند استفاده موضعی از اتانول با غلظت‌های مناسب (محلول‌های ۷۰ درصد) دارای مصارف بهداشتی و پزشکی است، با این وجود متانول یک ماده سمی است و هیچ گونه کاربرد بهداشتی و پزشکی ندارد و فقط برای مصارف صنعتی استفاده می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در این میان، متاسفانه برخی سودجویان با استفاده از محلول هیپوکلریت سدیم (یا همان وایتکس) اقدام به رنگ‌زدایی از انواع فرآورده‌های صنعتی الکل کردند.
سلطانی‌نژاد با بیان اینکه متانول مانند اتانول یک مایع بی‌رنگ و شفاف است، گفت: هر چند بر خلاف اتانول فاقد بوی خاصی است ولی افتراق آنها فقط با استفاده از خصوصیات ظاهری به ویژه برای افراد عادی بسیار مشکل است.
وی ادامه داد: متانول یا الکل چوب یا متیل الکل، یک ترکیب سمی است و مصرف ۱۵ - ۵ میلی‌لیتر از محلول خالص آن و یا مصرف خوراکی ۲۴۰ - ۶۰ میلی لیتر از محلوهای ۴۰ درصد آن باعث مسمومیت‌های شدید، کوری و مرگ می‌شود.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی کشور افزود: با توجه به اینکه مولکول متانول سمی بسیار کمی دارد و سمی اصلی آن به علت متابولیسم متانول در بدن (بیشتر در کبد) و تولید متابولیت‌های سمی آن (اسید فرمیک) در بدن است، این امر باعث می‌شود که بروز علائم و نشانه‌های بالینی در فرد مصرف‌کننده متانول، با تاخیر ظاهر شود. مدت زمان بروز علایم مسمومیت در فرد مصرف‌کننده بسته به عوامل مختلف ممکن است بین ۲۴ - ۶ ساعت متغیر است.
به گفته وی، در برخی موارد که فرد از انواع نمونه‌های حاوی مخلوطی از اتانول و متانول به صورت همزمان استفاده کرده (مانند آنچه که در مصرف خوراکی برخی از مشروبات الکلی تقلبی نیز وجود دارد)، علایم مسمومیت می‌تواند با تاخیر بین ۳۶ تا ۴۸ ساعت بعد از مصرف نیز ظاهر شوند. این عامل باعث می‌شود که فرد مسموم با تاخیر از بروز مسمومیت در خود آگاه شده و دیرتر به مراکز درمانی جهت درمان مراجعه کند.
- علائم و نشانه‌های بالینی مسمومیت در مصرف متانول
این متخصص و دانشیار سم‌شناسی تصریح کرد: علایم و نشانه‌های بالینی مسمومیت در مصرف متانول بیشتر به علت تاثیر بر روی دستگاه عصبی، چشم و دستگاه گوارش است، در ابتدا بعد از نیم ساعت تا دو ساعت اول مصرف، علایمی نظیر سرخوشی، سردرد، گیجی، تهوع و استفراغ ظاهر می‌شوند.
وی ادامه داد: این علایم به تدریج بهبود یافته و علایم اصلی مسمومیت به طور متوسط بعد از ۶ تا ۲۴ ساعت ظاهر می‌شوند، یکی از مهمترین این علایم اختلالات بینایی به صورت تاری دید، اشک ریزش، نورترسی، قرمزی چشم، کاهش دید، مردمک‌های گشاد، دید برفکی و در صورت عدم درمان به موقع، کوری است.
سلطانی‌نژاد گفت: سایر علایم مسمومیت بسته به شدت آن می‌تواند به صورت کاهش سطح هوشیاری، تشنج، هذیان، تلوتلو خوردن، اختلالات قلبی (تپش قلب، بی‌نظمی ضربان قلب، افت فشار خون، شوک)، اختلالات تنفسی (به صورت تنفس نامنظم، تنفس سریع، تنگی نفس، ادم ریوی)، اسیدوز متابولیک، التهاب حاد لوزالعمده (پانکراتیت) و اختلالات کلیوی (کاهش حجم ادرار و نارسایی حاد کلیوی) باشند و در برخی افراد حتی با وجود درمان به علت آسیب‌های مغزی، فرد دچار آسیب‌های دایمی مغزی مانند بیماری پارکینسون می‌شود.
- اقدامات پیشگیرانه
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی گفت: مهمترین اقدامات در جهت پیشگیری از بروز مسمومیت با متانول، عدم مصرف هر گونه مشروبات الکلی یا فرآورده‌های الکلی است زیرا متانول بر خلاف اتانول از راه پوست نیز جذب بدن می‌شود.
وی ادامه داد: هر چند استفاده موضعی و پوستی از فرآورده‌های ضدعفونی تقلبی حاوی متانول در کوتاه مدت سطح خونی بالایی از متانول را برای بروز مسمومیت‌های متوسط و شدید ایجاد نمی‌کند، ولی با توجه به عدم کارآیی متانول به عنوان ضدعفونی‌کننده میکروب‌های بیماری‌زا، در برخی افراد مصرف کوتاه‌مدت پوستی این فرآورده‌های تقلبی می‌توانند سبب بروز خشکی و التهاب‌های پوستی شود.
سلطانی‌نژاد تاکید کرد: همزمانی شیوع ویروس کرونا با همه‌گیری مسمومیت با متانول در کشور در ماه‌های اخیر سبب فشار زیاد به کادر درمانی کشور و صرف هزینه‌های زیاد مادی و معنوی در کشور شد و باید گفت پیروی از دستورالعمل‌های صادره از سوی مقامات رسمی کشور و عدم توجه به شایعات و اخبار کذب در فضاهای مجازی و کسب اخبار از مراجع معتبر و رسمی از جمله دیگر راهکارهای پیشگیری از بروز حوادث و مسمومیت‌هایی از این قبیل در کشور است.