به گزارش همشهری آنلاین به نقل از تسنیم، در دل طبیعت بکر و سرسبز مغان روستای آلیله یا آلایله در استان اردبیل با چشم‌اندازی منحصر به‌فرد که از زیبایی روح انسان را صیقل می‌دهد، جای گرفته که مناظر بکر و زیبایی‌های خدادادی آن چشمان هر بینننده‌ای را نوازش می‌کند.
علاوه بر مناظر بکر و طبیعی این روستا و آثار تاریخی موجود در آن که در نوع خود کم‌نظیر است، شهرت میهمان‌نوازی مردمان این خطه نیز زبانزد بوده که هر یک از گردشگران ورودی به روستا را خواه آشنا و خواه غریبه همچون جمع و میهمان خود دانسته و معنای واقعی به میهمان‌نوازی می‌بخشند.
«گاومیش گلی» تورق تاریخ گردشگری اردبیل؛ لذت داغ ۵۰ درجه‌ای در دل «سبلان»
در کنار میهمان‌نوازی و همت و اراده‌ای قوی که از خصوصیات بارز مردمان روستانشین است، اتحاد، انسجام و همبستگی مردم این روستا نیز مثال‌زدنی است که همواره در حل و فصل مسائل روستا در کنار هم بوده و این همبستگی و زندگی توام با اتحاد و یک‌رنگی خود عاملی برای ورود گردشگران به این منطقه به شمار می‌رود.
بافت پله‌کانی روستای آلیله خود مهر تائیدی بر انسجام اهالی این روستاست و از جاذبه‌های مهم گردشگری به شمار می‌رود چرا که این بافت همواره برای گردشگران جاذب بوده و پای آنها را به چنین روستاهایی باز می‌کند.
به واسطه دشت‌ها و تپه‌های مملو از گیاهان دارویی این روستا، عده‌ای از گردشگران نیز روستای آلیله را برای جمع‌آوری این گیاهان انتخاب می‌کنند تا از این مواهب خدادادی برای درمان امراض مختلف استفاده کنند.
مراتع موجود در ارتفاعات روستای آلیله گنجینه انواع گیاهان دارویی است، بویمه‌درن، سومورخان گولو(گل‌گاوزبان)، بابانی(بابونه)، ایستی‌اوت، ساققیز چوپو(کاسنی)، آیبه، کهلیک‌اوتو، جینجیلیق، همه‌کوجو، جیگیرتیکان، نانه(نعناع)، قویون‌قولاغی، گیلدیک، بویورتیکان(تمشک)، بالدیرغان، احمدچای و یارپوز(پونه) نمونه‌هایی از گیاهاین دارویی روستای آلیله است.
از دیگر جاذبه‌های طبیعی گردشگری در این روستا علاوه بر طبیعت سرسبز و دست‌نخورده آن، می‌توان به آبشار جهنم شوله‌سی، دئییرمان دره‌سی، منطقه نیمه‌جنگلی قجل، آبشار آلمالی شوله‌سی، آبشار میشئیله و چشمه آب معدنی سویوخ بولاغ اشاره کرد.
دییرمان دره‌سی از جمله مهم‌ترین جاذبه‌های این روستا به شمار کی‌رود که در غرب روستای آلیله واقع شده و به خاطر پوشش گیاهی خاص و نیز داشتن چند آبشار کوچک و بزرگ، یکی از نقاط مهم و دیدنی منطقه است؛ از آبشارهای مهم و دیدنی این دره و روستای آلیله می‌توان باختی باغی شوله‌سی، آشاغا دییرمان شوله‌سی، یوخاری دییرمان شوله‌سی، آلمالو و میشئیله را نام برد.
غارهای متعدد لونج، سارای و ممدحسن کوهولو و قاراقوش اوتوران که در طول تاریخ مورد سکونت انسان‌ها بوده، تپه‌های دوران اشکانی و استل‌های سنگی دوره ایلخانی- تیموری با کتیبه و نقوش هندسی زیبا، میزی سنگری، سراسلان سنگری و توپ آتیلان از جمله آثار باستانی آلایله است.
وجود آثار تاریخی از جاذبه‌های گردشگری این روستا بوده که ظرفیتی مهم برای جذب گردشگران تاریخی به منطقه به شمار می‌رود.
از روستای آلیله دو اثر به ثبت ملی رسیده که یکی گورستان تاریخی آلیله است که مربوط به دوره ایلخانی و تیموری است که سنگ‌نوشته‌های تاریخی این دوران در گورستان آلیله موجود است.
دیگر اثر ثبت ملی‌شده روستای آلیله اثر ناملموس آللاه‌لاما است که مردم این خطه هر ساله برای شکرگذاری آن را به شکلی گسترده و باشکوه با حضور انبوه گردشگران برگزار می‌کنند.
مرزی بودن روستا از دیگر ویژگی‌های شاخص روستای آلیله است که می‌تواند زمینه برای جذب گردشگران خارجی را فراهم آورد به طوری که حضور میهمانان روسی در مراسم آللاه‌لاما سال ۹۸ موید این مطلب است.
با وجود تغییر سبک زندگی به واسطه ورود برخی تکنولوژی‌ها در اغلب مناطق و زندگی ماشینی امروزه، اما مردم این خطه همچنان به بسیاری از آداب و سنن پایبند بوده و با برگزاری جشن‌های مختلف از قبیل آللاه‌لاما به دنبال ماندگاری این آداب و رسوم هستند.
آللاه‌لاما از جمله جشن‌ها و مراسم مهم روستاهای کوهستانی شهرستان گرمی مغان است که از جمله مهم‌ترین مراحل زراعت مرحله برداشت محصول به شمار می‌رود.
برداشت محصول به خصوص گندم و جو در روستاهای کوهستانی شهرستان گرمی مغان همراه با مراسم خاصی است که به آللاه‌لاما معروف است، در این مراسم به محض اتمام کار برداشت محصول، «بیچین‌چی» یا شخصی که کار برداشت را انجام می‌دهد در جلو و چند نفر دیگر از جمله صاحب زمین و افرادی که در دروی گندم، بیچین‌چی را یاری نموده‌اند مانند فرزندان، همسایگان و اقوام در پشت سر او می‌ایستند.
بیچین‌چی با صدای بلند و با نام خدا سلامتی تمام افراد جامعه و سلامتی صاحب زمین را از خدا خواستار شده و به دشمنان حضرت علی(ع) لعنت می‌فرستد و بقیه افراد پشت سر او با گفتن «یاعلی» وی را همراهی می‌کنند، دعاها با صدای بلند و بصورت کشیده خوانده می‌شود به طوری که در داخل روستا شنیده شده و اهالی می‌گویند «فلانی آللاه‌لادی».
در ابتداء آللاه لاما بیچین‌چی می‌گوید «حاققین‌حاقلیقینه، ائلین بیرلیگینه، اکین ییه‌سینین ساغلیغینه، «آللاه» «محمد»، افراد پشت سر(بیچین‌چی) یکصدا و بلند می‌گویند: «یاعلی» بیچین‌چی ادامه می‌دهد؛ «دوشمانوا لعنت» بقیه می‌گویند: «یاعلی» و بدین ترتیب کار برداشت گندم تمام می‌شود.
در همان‌روز برای نهار یا شام غذایی برای بیچین‌چی‌ها و سایر میهمانان احتمالی آماده می‌شود که به غذای «آللاه‌لاما» معروف است و اصطلاحاً می‌گویند «آللاه‌لاما یئمهیی» که در گذشته عموماً شوربا (آبگوشت با جوجه محلی) بوده است.
این رسم هنوز هم در روستاهای نواحی کوهستانی گرمی مغان که کار برداشت محصول با دست انجام می‌شود رایج است.
از رسم‌های مهم اجتماعی منطقه که در برقراری عدالت اجتماعی حائز اهمیت است رسم «باشداغچی» است؛ در این رسم هنگام برداشت محصولات کشاورزی به‌ویژه گندم و جو، افرادی که زمین قابل کشت ندارند پشت سر بیچین‌چی اقدام به برداشت خوشه‌های بر جای مانده در زمین می‌کند و در پایان برداشت هم مقداری از محصول را به‌عنوان هدیه از صاحب زمین دریافت می‌کنند؛ با این روش باشداغچی‌ها می‌توانند مقدار قابل توجهی از نیازهای غذایی خود را تامین کنند.
روستای آلیله که در ۱۳ کیلومتری جنوب شرقی شهر گرمی مغان و در ۵ کیلومتری شرق روستای اینی(مرکز دهستان) در بخش مرکزی و مابین روستاهای تازه‌کند، بییره و اینی و در ارتفاع یک هزار و ۲۳۷ متری از سطح دریاهای آزاد واقع شده است، پذیرای گردشگران از نقاط مختلف کشور است.
ارتفاعات سالاوان‌داغی در قسمت جنوبی این روستا مرز ایران و جمهوری آذربایجان را تشکیل می‌دهد که در محل به آلیله‌داغی معروف بوده و سرچشمه شعبه آلیله‌چایی رود اوجارلو هست؛ روستای آلیله دارای مراتع ییلاقی درجه یک بوده و در بخش‌هایی با جنگل‌های پراکنده پوشانده شده است که ظرفیت مهم گردشگری به شمار می‌رود.
با توجه به ظرفیت‌هایی که در این روستای تاریخی و گردشگری وجود دارد، معرفی این قابلیت‌ها در راستای رونق گردشگری هر چه بیشتر در منطقه باید مورد توجه قرار گیرد.