همشهری آنلاین: آیین برداشت گل از باغ‌ها و گلابگیری در کاشان شهرتی جهانی دارد و همین شهرت باعث شده تا همه ساله گردشگران داخلی و خارجی زیادی در فصل چیدن گل‌ها و گلابگیری به این منطقه تاریخی واقع در استان اصفهان سفر می‌کنند.
«گل» در زبان فارسی فقط به گل سرخ و گل محمدی یا گل مخصوص گلابگیری اطلاق و «گلستان» به مجموعه باغ‌های محل پرورش گل گلابگیری گفته می‌شد. اما در دوره‌های بعد گل مفهومی عام پیدا کرد و پیشوند انواع گل‌ها شد. در گذشته استان فارس مهم‌ترین تولیدکننده گل و گلاب در ایران بود. البته در آن دروران این کار در دیگر استان‌ها و شهرهای کشور نیز رواج داشت. اما در این میان کاشان و به‌ویژه قمصر و نیاسر شهرتی جهانی پیدا کردند.
اردیبهشت که از راه می‌رسد، کاشانی‌ها کم‌کم خود را برای بزرگ‌ترین رویداد سالانه آماده می‌کنند. گلکاران در انتظار شکفتن گل‌ها و گلابگیران سورسات گلابگیری را فراهم می‌سازند تا جهان را با عطر محصول گلستانه سرمست کنند.
زمان گلابگیری در کاشان از اواسط اردیبهشت شروع می‌شود و تا اواسط خردادماه (۱۵ اردیبهشت تا ۱۵ خردادماه) ادامه دارد. «لتان» هم نام دیگری است که برخی از کاشانی‌ها به مراسم گلابگیری می‌گویند. اخیرا هم برخی از عنوان «عید گلابی» برای معرفی این آیین استفاده می‌کنند که تعبیری غلط و بی‌ربط با آیین گلابگیری در کاشان است. عید گلابی رسمی رایج مربوط به فرهنگ قدیم هند است.
وقت چیدن گل‌ها
چیدن گل، پیش‌درآمد برگزاری آیین گلابگیری در کاشان است. با شکفتن گل‌های محمدی، زن و مرد و بزرگ و کوچک صبح زود از خانه بیرون می‌زنند و مشغول چیدن گل می‌شوند در این روزها خیلی از مردم برای کمک به همسایه و فامیل در چیدن گل به یاری آنها می‌شتابند. البته چیدن گل فقط با یاری و همیاری آشنایان انجام نمی‌شود و برخی به عنوان کارگر گلچین در باغ‌های مردم به این کار می‌پردازند. در این روزها همه کسب و کارها در قمصر و نیاسر بوی گل و گلاب می‌دهند. چیدن گل هم برای خود نظم و برنامه دارد. باغداران بهترین زمان چیدن گل را قبل از طلوع آفتاب می‌دانند، زیرا معتقدند که چیدن گل‌ها بعد از طلوع آفتاب باعث می‌شود تا عطر گل چندان ماندگاری نداشته باشد.
رسم گلابگیری
گلابگیری مهم‌ترین مرحله فعالیت گلکاران است. آنها بعد از چیدن گل‌ها، کار گلابیگری را شروع می‌کنند و آن دسته از باغدارانی که وسایل مخصوص گلابگیری ندارند، گل‌های خود را به کسانی که کارشان گلابگیری است می‌فروشند. با شروع گلابگیری، کم‌کم پای مسافران به قمصر و نیاسر کاشان باز می‌شود. در این روزهای سال، این منطقه شاهد ورود گردشگران داخلی و خارجی می‌شود.
در کاشان تعداد زیادی کارگاه گلابگیری صنعتی وجود دارد که بیشترین خرید گل و تولید گلاب را به خود اختصاص می‌دهند، اما گردشگران دوستدار دیدن و تماشای گلابگیری به شیوه سنتی هستند.
شیوه سنتی گلابگیری
دیگ مسی، پارچ، قرابه، نی و شیشه از مهم‌ترین وسایل گلابگیری به شیوه سنتی هستند. در گلابگیری به روش سنتی هر یک کیلو گلبرگ را با یک لیتر آب در دیگی مسی می‌ریزند و دیگ را روی اجاق می‌گذارند. بخارهای متصاعد شده هم از لوله‌های استیل و آلومینیومی دیگ می‌گذرند و بعد از خنک شدن به وسیله آب سرد به گلاب تبدیل می‌شوند.
قمصر و نیاسر
قمصر در ۳۰ کیلومتری جنوب کاشان قرار دارد. هرچند که نام گلاب بیشتر با قمصر گره خورده ولی در سایر شهرهای کاشان مثل نیاسر و روستاهایی همچون ون، سده و وداقان نیز گلابگیری انجام می‌شود. به خصوص در وادقان و ون در ۵۰ کیلومتری شمال کاشان، جایی که باغ‌های زیادی دارد و گلاب غلیظی به دست می‌آید.
نیاسر که به کهن باغشهر ایران معروف است، در ۳۰ کیلومتری غربی کاشان واقع شده و جدا از مراسم تماشایی گلابگیری، آبشار نیاسر، بنای چهارطاقی روی تپه‌های غرب نیاسر و آتشکده نیاسر از جمله جاهای دیدنی‌اش هستند.
انواع گلاب
گلاب سنگین
گلاب سنگین یا گلاب ممتاز، نوعی گلاب درجه یک است که از تقطیر بین ۳۰ تا ۳۵ کیلوگرم گل محمدی به همراه ۸۰ لیتر آب به دست می‌آید.
گلاب سبک
در تهیه گلاب سبک، از حدود ۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم گل محمدی استفاده می‌شود. به دلیل کاهش مقدار گل محمدی، گلاب سبک قیمت کمتری نسبت به گلاب ممتاز دارد.
گلاب دو آتشه
اگر بعد از یک بار انجام فرایند گلابگیری، مجدداً به گلاب به دست آمده گل محمدی اضافه شود و فرایند تقطیر دوباره روی آن تکرار شود، گلاب دوآتشه به دست می‌آید. غلظت گلاب دوآتشه بسیار بالاست و طعم تلخی دارد. از این نوع گلاب در مصارف خانگی استفاده نمی‌شود.
گلاب سه‌آتشه
اگر فرایند گلابگیری برای بار سوم انجام شود، گلاب سه‌آتشه به دست می‌آید که معمولاً به مقدار بسیار کم تولید شده و برای مصارف خاص از آن استفاده می‌شود.
گلاب پس‌آب
در صورتی که بعد از فرایند گلابگیری، روی تفاله‌های گل محمدی آب بریزیم و عمل تقطیر را مجدداً انجام دهیم، گلاب رقیقی به نام پس آب تولید می‌شود که کیفیت پایین و عطر کمی دارد.
کاشان بزرگ‌ترین تولیدکننده گلاب و عصاره گل رز در دنیاست.