به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایسنا، حوضه آبریز دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی به دلیل تغییر اقلیم، خشکسالی و شوری، تبدیل به شوره‌زار شده و برخی نواحی نیز به صورت کویر درآمده اما در گرمای بالای این منطقه، روستایی به نام «خور خور» وجود دارد که محل پرورش شترهای تک کوهانه است.
هوای این روستا بسیار گرم و تابش فروزان خورشید، بر پشت بام‌ها و کوچه‌های پیچ در پیچ و خاکی روستا تشعشع کرده و زنان و کودکان را خانه‌نشین کرده است، اما در انتهای تنها خیابان این روستا، مغازه نقی ناصری و برادرش به چشم می‌خورد که به عنوان پرورش‌دهنده و فروشنده گوشت و شیر شتر فعالیت می‌کنند.
پس از طی هشت کیلومتر، به منطقه کویری در کنار رودخانه آجی چای می‌رسیم. این منطقه در گذشته، جنگلی از درختان گز (در زبان بومی یولقون آغاجی) بود و شترها و گوسفندان به راحتی از این گزهای خودرو تغذیه می‌کردند اما اکنون بخشی از این درختان و پوشش گیاهی اراضی به دلیل کمبود آب و خشکسالی از بین رفته است؛ با وی همراه شده و راهی محل پرورش شتر می‌شویم.
درختان گز خشکیده
با طی مسافتی در جاده خاکی، از دور گله شترهای تک کوهانه را می‌شد دید که با هدایت چوپان در یک مکان جمع شده‌اند.
نقی ناصری پس از رسیدن به مکان تجمع شترها می‌گوید: نزدیک به ۲۳۰ شتر در این صحرا زندگی می‌کنند که اغلب آن‌ها برای برادران ناصری بوده و مابقی، شترهای سایر روستاییان است.
وی ادامه می‌دهد: شترداری در این روستا، پیش از انقلاب هم مرسوم بود اما از اوایل انقلاب، اهالی روستا، شترهای خود را فروخته و یا مصرف کردند و دیگر نشانی از شترها نماند.
وی می‌افزاید: در ۱۵ سال گذشته، با خرید ۲۰ شتر، بار دیگر شترداری را در این منطقه احیا کردیم و سپس باقی اهالی نیز از شش سال گذشته وارد این فعالیت شدند.
این پرورش دهنده شتر، با اشاره به جنگل‌های خشک و زمین‌های ترک خورده اطراف، می‌گوید: آب و هوای این منطقه همواره گرم است، اما پیش از انتقال آب آجی چای به دریاچه ارومیه، آب رودخانه به اراضی منطقه جاری شده و درختان و علف‌های سرسبزی رشد می‌کردند که منبع باکیفیت تامین خوراک شترها و گوسفندان منطقه بود.
علف‌هایی که هنوز زنده مانده‌اند
وی اضافه می‌کند: متاسفانه پس از خشکی دریاچه ارومیه و تلاش برای احیای آن، رودخانه آجی چای با یک کانال مستقیم به سمت دریاچه روانه شد و اکنون دیگر از آن درختان و علوفه خبری نیست و هوای منطقه بسیار گرم‌تر، درختان خشک شده و علف‌ها از بین رفته‌اند؛ البته با بهبود وضعیت دریاچه ارومیه از سال گذشته، از گرمی آب و هوای منطقه نیز اندکی کاسته شده است.
شترها یکی یکی به سمت ما نزدیک شده و گردن خود را خم می‌کنند و آقای ناصری در حال نوازش شترها، می‌گوید: این حیوانات بسیار خون گرم هستند و زمانی که صدای صاحب خود را بشنوند به سمت وی آمده و مشتاق نوازش و محبت می‌شوند.
وی می‌افزاید: تمامی شترهای این منطقه، تک کوهانه هستند و فقط سه شتر دو کوهانه در میان آن‌ها وجود دارند؛ تعداد شترهای دو کوهانه در کشور بسیار کاهش یافته است، زیرا پرورش این نژاد بسیار سخت و حساس است.
وی ادامه می‌دهد: نژاد دوکوهانه مقاومت کمتری نسبت به تک کوهانه دارند، مثلا در صورت نیش زدن حشره تا مدت‌ها مریض می‌شوند و باید به دور از سایر شترها، استراحت کرده و سپس به جمع آن‌ها اضافه شوند.
وی می‌گوید: ۸۰ درصد از علوفه این منطقه به صورت شوره‌زار بوده و سایر حیوانات نمی‌توانند از آن‌ها تغذیه کنند، در حالی که این علوفه منبع غذایی شترها است.
ناصری می‌افزاید: شترها در نهایت، فقط ۱۰ درصد از این منطقه را طی می‌کنند و ۹۰ درصد مابقی نیز بی راهه است؛ شترها مکان خاصی برای خود مشخص کرده‌اند و شب‌ها به آن‌جا می‌روند و استراحت می‌کنند.
ناصری با اشاره به این‌که پشم‌های تعدادی از شترها ریخته اما تعدادی هم پرپشم هستند، می‌گوید: دلیل آن، ریزش طبیعی پشم شتر در بهار بوده و در فصل بهار و سپس تابستان که هوا بسیار گرم است، پشم‌ها خودبخود می‌ریزد و سپس در پاییز و زمستان بار دیگر رشد می‌کند. پشم شترهای دوکوهانه زودتر از تک کوهانه‌ها ریزش می‌کند.
وی در خصوص کاربرد پشم شتر، می‌گوید: لحافی که از پشم شتر درست می‌شود، بسیار گرم است؛ همچنین پشم آن را به عنوان چشم نذر برای نوزدان تازه متولد شده نیز می‌برند.
این پرورش دهنده شتر به همراه برادرش، شیر و گوشت این شترها را به فروش رسانده و از این طریق امرار معاش می‌کنند. بازارشان هم رونق داشته و تبریزی‌ها و ارومیه‌ای‌ها مشتری دائم محصولات آنان هستند. البته مدتی است به دلیل شیوع کرونا، ذبح و شیردوشی نمی‌کنند.
بعد از این گفت‌وگو، شترها شروع به حرکت کرده و چوپان نیز سوار بر موتور شده و آن‌ها را دنبال می‌کند. گویا زمان نوشیدن آب فرا رسیده و به سمت آبی که از آجی چای گرفته می‌شود، حرکت می‌کنند.
پرورش ۱۷۰۰ شتر تک کوهانه در آذربایجان شرقی
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز از پرورش ۱۷۰۰ نفر شتر تک کوهانه در استان خبر داد و گفت: با تداوم خشکسالی در استان، به مرور سیمای زراعی منطقه به ویژه در نواحی دریاچه ارومیه به سمت رویش گیاهان خودرو و پوشش گیاهی فقیر می‌رود که شتر می‌تواند به راحتی در این مناطق زندگی کند.
حبیب شریفیان ادامه داد: شترها از علوفه رویش یافته در مراتع که به عنوان علف هرز مهاجم و نامطلوب برای حیوانات محسوب می‌شود، به صورت هرس تغذیه می‌کنند و ریشه گیاهان از خاک جدا نمی‌شود.
وی در خصوص وضعیت پرورش شتر تک کوهانه در استان، گفت: اکنون شترهای استان عمدتا در شهرستان‌های تبریز، اسکو، کلیبر، میانه و هریس مستقر هستند و حمایت‌های لازم از طریق صدور پروانه و تخصیص نهاده و تسهیلات به این واحدها انجام می‌گیرد. پرورش شتر در استان به صورت صنعتی نبوده و شترها به شکل روستایی و آزاد در مراتع چرا می‌کنند.
وی در خصوص پرورش شترهای دوکوهانه نیز اظهار کرد: شترهای دوکوهانه به خصوص نوع نر آن از نظر جثه و وزن بر شتر تک کوهانه برتری دارند؛ در سال‌های گذشته نیز دو شتر دوکوهانه نر از منطقه مغان اردبیل به شترداران استان، تحویل داده شد که متاسفانه بهره برداران نتوانستند از آن‌ها مراقبت و نگه داری کنند.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی استان ادامه داد: اکنون شترهای دوکوهانه به صورت محدود در شهرستان میانه، مرند و مناطق عشایرنشین نگه داری می‌شود. می‌توان با دو رگ گیری شترهای دوکوهانه و تک کوهانه، شترهایی سطح بالا از لحاظ وزنی و راندمان عملکرد پرورش داد.
وی در خصوص کارایی شترها، گفت: گوشت و شیر این حیوانات مورد استفاده قرار می‌گیرد، البته مصرف گوشت شتر در استان زیاد مرسوم نیست، اما در مناطق حاشیه کویر بازار خوبی دارد؛ همچنین می‌توان از شترها در راستای اصلاح مراتع نیز سود برد.
وی افزود: در حال حاضر شتر به صورت رسمی از استان صادر نمی‌شود، اما ممکن است به صورت غیررسمی و محدود توسط اشخاص به شکل خصوصی صادر شود.