به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، اجرای طرح‌های آبخیزداری در شرایط خشکسالی همچنین سبب مهاجرت معکوس روستاییان از شهرها، کاهش چشمگیر خطرات ناشی از جاری شدن روان آب و وقوع سیل، ایجاد و تثبیت اشتغال و تقویت و توسعه پوشش گیاهی شده است.
طرح‌های آبخیزداری که از دیرباز به عنوان یکی از اقدامات لازم برای ذخیره و استفاده بهینه از آب در کشور به‌ویژه در استان‌های کم آب مانند خراسان جنوبی کاربرد داشته است در مقطعی مورد کم توجهی قرار گرفت.
از طرفی خشکسالی‌های ۲۰ ساله در خراسان جنوبی مشکلات فراوانی را برای روستاییان ایجاد کرد و سبب مهاجرت و تخلیه تعداد زیادی از آبادی و روستاهای استان شد در حالی که از سطح ۱۵ میلیون هکتاری خراسان جنوبی ۷.۵ میلیون هکتار قابلیت اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوانداری را دارد.
اما در سال‌های اخیر به‌ویژه ۲ سال گذشته مسئولان استان مصمم شدند بار دیگر سنت نیاکان خود را احیا کنند لذا اجرای طرح‌های آبخیزداری به عنوان راهکار طلایی برای تامین بخش قابل توجهی از آب مورد نیاز بخش کشاورزی و جلوگیری از هدررفت منابع آبی در دستور کار قرار گرفت.
اهمیت موضوع تا آنجا پیش رفت که از سال ۹۷ با اجازه مقام معظم رهبری از اعتبارات صندوق توسعه ملی برای اجرای عملیات آبخیزداری هزینه شد و اکنون این طرح از مواردی است که از صدر تا ذیل نظام و همچنین عموم مردم و بهره برداران بر اجرای آن تاکید دارند.
سال نخست از محل صندوق توسعه ملی ۲۰۰ میلیون دلار برای اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری در ۶ هزار و ۸۴ نقطه از کشور اختصاص یافت که سهم خراسان جنوبی از این محل ۱۶ میلیارد تومان بود و منجر به اجرای ۱۰۳ سازه آبخیزداری در سطح ۲۳ هزار و ۵۰۰ هکتار شد.
سال ۹۸ نیز سهم استان خراسان جنوبی از این محل ۳۱ میلیارد تومان اعتبار بود که از این طریق ۸۷ سازه آبخیزداری در سطح ۳۱ هزار هکتار اجرا شد و افزایش اعتبار به دلیل اجرای خوب این طرح در سال ۹۷ بوده است.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در این باره گفت: از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی در ۲ سال گذشته ۱۹۰ سازه آبخیزداری در سطح ۵۴ هزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی استان احداث شده است.
محسن یوسفی افزود: با اجرای این حجم عملیات آبخیزداری در استان خراسان جنوبی ۲۴۴ منبع آبی تحت تاثیر قرار گرفت همچنین ۲۶ هزار و ۳۰۰ خانوار با جمعیت ۱۶۵ هزار نفر در ۱۷۸ روستا از مزایای آن برخوردار شده‌اند.
وی بیان کرد: تاثیرگذاری اجرای یک هکتار عملیات آبخیزداری شامل ۹ تن کنترل فرسایش سالانه، ۶ تن رسوب و افزایش تولید ۱۲۰ کیلوگرم علوفه در هکتار است.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به این‌که بیش از ۴۰ درصد جمعیت استان، روستایی و بهره‌بردار بخش کشاورزی است، گفت: اجرای عملیات آبخیزداری در استان از ۲ سال گذشته تاکنون بر رفع مشکلات روستاها و کشاورزان تاثیر بسزایی داشته است.
وی افزود: با اجرای پروژه‌های آبخیزداری ۴۹ هزار نفر روز اشتغال موقت در استان ایجاد و حدود پنج هزار هکتار به سطح زیر کشت قنوات استان افزوده شد که منجر به مهاجرت معکوس روستاییان شده است.
یوسفی گفت: برای جذب اعتبارت ملی تمامی تلاش خود را انجام می‌دهیم لذا انتظار داریم در حوزه استانی نیز اعتبار لازم اختصاص یابد چراکه تاکنون در این زمینه موفق نبوده‌ایم و سهم اعتبار استانی بسیار پایین است.
آبخیزداری و رونق روستا
اجرا و توسعه طرح‌های آبخیزداری یکی از مهم‌ترین مداخلات برای مدیریت منابع طبیعی و توسعه روستاها نیز به شمار می‌رود.
تجربیات به دست آمده در مناطق مختلف حاکی از این است که طرح‌های آبخیزداری از آثار و پیامدهای مثبت فراوانی برخوردار است لذا این طرح‌ها نه تنها سبب حفظ محیط‌زیست می‌شود بلکه می‌تواند در امنیت غذایی و معیشت پایدار روستاییان بسیار موثر باشد.
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان جنوبی گفت: اجرای طرح‌های آبخیزداری در استان از ۲ سال گذشته تاکنون سبب رونق روستاها از طریق احیای قنات و به تبع کشاورزی در این مناطق شده است.
عالیه خواجوی افزود: سال گذشته برنامه‌های خوبی با سازمان جهاد کشاورزی و منابع طبیعی برای احیای قنوات در دستور کار قرار گرفت از جمله طرح احیای ۳۶ رشته قنات با اعتبار سه میلیارد تومان بود.
وی گفت: براساس تفاهم‌نامه همکاری مشترک با ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) برای احیای این قنوات، یک میلیارد تومان سهم این ستاد و ۲ میلیارد تومان سهم استانداری و جهاد کشاورزی در نظر گرفته شد که تاکنون این پروژه‌ها بیش از ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان جنوبی تصریح کرد: نزولات جوی در ۲ سال اخیر شرایط مطلوبی را برای کشور از جمله استان مرزی خراسان جنوبی ایجاد کرده از طرفی اجرای طرح‌های آبخیزداری سبب جلوگیری از هدررفت سیلاب همچنین هار روان آب‌ها شده است.
وی عنوان کرد: با توجه به شرایط ویژه خراسان جنوبی و این‌که محور اصلی زندگی و معیشت مردم به‌ویژه در مناطق روستایی بر پایه اقتصاد کشاورزی است اجرای طرح‌های آبخیزداری، احیای قنوات و مهاجرت معکوس و ایجاد اشتغال برای روستاییان را در پی داشته است.
خواجوی یادآور شد: در ۱۵ سال اخیر حدود سه هزار و ۵۰۰ آبادی دارای سکنه در استان وجود داشت که بر اثر خشکسالی در سرشماری سال ۸۵ به هزار و ۷۸۰ آبادی کاهش یافت و اکثر روستاییان منطقه خود را ترک و به حاشیه شهرها و شهرها مهاجرت کردند.
آبخیزداری باعث پایداری قنوات می‌شود
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم گفت: اجرای طرح‌های آبخیزداری با توجه به وضعیت اقلیم خشک و نیمه خشک استان بسیار مهم است و اجرای طرح در بالادست منابع آبی به‌ویژه در مناطق آبخیز می‌تواند سبب پایداری آب قنوات شود.
محمدحسن غلامی افزود: از طرفی بارندگی مناسب در سال آبی جاری و گذشته و از طرفی مهار سیلاب و روان آب‌ها باعث جاری شدن آب در ۶۵۰ قنات خشکیده استان شد.
وی بیان کرد: در اثر بارندگی‌های مناسب در ۲ سال اخیر ۱۰ درصد قنوات استان که کاملا خشک شده بود، جان دوباره گرفت که باعث رونق کشاورزی در روستاهای خراسان جنوبی می‌شود.
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: بارندگی‌های مناسب در سال آبی گذشته و جاری سبب افزایش آبدهی در ۳۰ درصد قنوات استان یعنی حدود یک هزار و ۸۰۰ رشته قنات شد که با این افزایش آبدهی، در مجموع دبی میانگین آبدهی قنوات استان حدود ۲۰ درصد افزایش یافت.
تکمیل ظرفیت سازه‌های آبخیزداری استان
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی گفت: ظرفیت آبگیری سازه‌های آبخیزداری استان در بارندگی‌های فروردین امسال تکمیل شد و به حدود ۷۸ میلیون متر مکعب آب رسید.
علیرضا نصرآبادی افزود: در حال حاضر یک هزار و ۹۱۸ سازه آبخیزداری اعم از بند خاکی، سنگی ملاتی، گابیون و انواع دیگر در استان وجود دارد که میزان استحصال آب در این سازه‌ها در طول سال‌های فعالیت اداره کل بی‌سابقه بوده است.
وی از احیای قنوات بایر و نیمه دایر در بسیاری از روستاهای پایین دست این سازه‌ها خبر داد و گفت: احیای کشاورزی، امید به زندگی و برگشت به روستاها، جلوگیری از تخریب چاه‌ها و قنات‌ها در اثر سیل و نیز کنترل سیلاب از جمله دستاوردهای سازه‌های آبخیزداری برای خراسان جنوبی بوده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی اظهار کرد: با توجه به اعتبارات صندوق توسعه ملی می‌توان امیدوار بود مسوولان ملی در تصویب و تخصیص اعتبارات بیشتر و در سطح استانی برای انجام مطالعات آبخیزداری همکاری بیشتری با منابع طبیعی استان داشته باشند.
استان خراسان جنوبی با مساحت بیش از ۱۵۱ هزار کیلومتر مربع و شرایط اقلیمی متنوع، سومین استان پهناور کشور پس از سیستان و بلوچستان و کرمان به شمار می‌رود و از نظر جمعیت بیست و هشتمین استان است.
در حال حاضر بیش از ۱۸۸ هزار هکتار از اراضی کشاورزی خراسان جنوبی زیرکشت محصولات باغی و زراعی است و بیش از ۴۰ درصد جمعیت استان به کار کشاورزی اشتغال دارند.