به گزارش همشهری آنلاین به نقل از شرق، پس از اعلام این مبادله، همانند مبادله پیشین که پاییز گذشته با آزادی ژیائو وانگ و مسعود سلیمانی بین ایران و آمریکا رخ داد، رئیس‌جمهور آمریکا از ایران بابت همکاری در این زمینه تشکر کرد و موفقیت در این مبادله را نشانه‌ای برای امکان موفقیت در مذاکرات بر سر اختلافات بین دو کشور دانست. وزیر خارجه آمریکا نیز رویکرد ایران در این زمینه را سازنده خواند. این بار نیز سوئیس واسطه گفت‌وگوها در این زمینه بوده است و البته نام یک مقام سابق آمریکایی نیز این بار با رسمیت بیشتر در این زمینه مطرح شده است.
سیروس عسگری، دانشمند ایرانی و از استادان دانشگاه صنعتی شریف، از اسفند سال گذشته در آمریکا با اتهام سرقت اسرار تجاری نیروی دریایی آمریکا و نقض قوانین روادید بازداشت شد؛ اما در دادگاه در آمریکا از هر دو اتهام تبرئه شده بود. اخباری درباره وضعیت نامناسب او در بازداشتگاه با توجه به شیوع بیماری کرونا، نگرانی‌هایی ایجاد کرده بود.
مجید طاهری، پزشکی ایرانی بود که از بیش از سه دهه پیش مقیم آمریکا بود؛ اما حدود یک‌سال‌و نیم پیش به اتهام نقش تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران بازداشت شد. دادگاه آمریکایی به‌تازگی حکم او را به اندازه زمان بازداشتش اعلام کرد. طاهری ۱۶ ماه را در ایالات متحده در بازداشت گذرانده بود. طبق این روال قانونی، ضمن اینکه دادگاه فرد را مجرم می‌خواند، مدت‌زمانی را که تا صدور حکم در بازداشت گذرانده، به‌عنوان مجازات او اعلام می‌کند و فرد آزاد می‌شود.
پیش‌تر، نگار قدس‌کنی، دیگر ایرانی زندانی که با اتهامی مشابه در استرالیا بازداشت شده و به آمریکا تحویل داده شده بود، به همین شکل، بعد از صدور حکم آزاد شد و از دادگاه مستقیم به ایران آمد.
مایکل ری وایت، نظامی سابق آمریکایی با ۱۲ سال سابقه خدمت است که حدود دو سال پیش در سفری به مشهد با اتهامات امنیتی بازداشت شد. وایت گفته بود برای ملاقات با زنی که از طریق اینترنت با او آشنا شده بود، به ایران آمده بود. اتهام او مربوط به مطالبی اعلام شده که در شبکه‌های اجتماعی علیه جمهوری اسلامی ایران و مقامات کشور بود و حکم او نیز 10 سال زندان اعلام شده بود. وایت البته از جمله زندانیانی بود که با شیوع کرونا در ایران، مرخصی پزشکی دریافت کرده بود.
- ترامپ خطاب به ایران: منتظر انتخابات نشوید، توافق کنید
رئیس‌جمهور آمریکا پس از اعلام رسمی این خبر در توییتر از ایران و سوئیس بابت همکاری در این زمینه تشکر کرد. دونالد ترامپ ابتدا در توییتی خبر آزادی و پرواز وایت با هواپیمای سوئیسی را منتشر و از سوئیس قدردانی کرد. او در توییت بعدی‌اش با اشاره به زندانیانی که در دوران او از ایران آزاد شده‌اند، از ایران تشکر کرد و نوشت: «این [مبادله] نشان می‌دهد توافق ممکن است».
چند ساعت بعد و پس از پیاده‌شدن وایت از هواپیما نیز ترامپ با ابراز خوشحالی از رسیدن وایت به خانه، تشکرش از ایران را تکرار کرد و نوشت: «تشکر از ایران. برای توافق بزرگ منتظر انتخابات ایالات متحده نشوید. من برنده می‌شوم. الان [اگر بیایید] توافق بهتری حاصل می‌کنید».
ترامپ در هنگام مبادله سلیمانی و وانگ نیز از ایران تشکر کرده بود و به امکان مذاکره و توافق اشاره کرده بود؛ اما این بار رئیس‌جمهور آمریکا صراحتا به نزدیکی انتخابات اشاره کرده و گفته است اگر پیش از رسیدن انتخابات، ایران حاضر به مذاکره با آمریکا شود، توافق مطلوب‌تری برای ایران حاصل خواهد شد.
انتخابات آمریکا پنج ماه دیگر برگزار می‌شود و جو بایدن، رقیب رئیس‌جمهور، اعلام کرده در صورت شکست‌دادن ترامپ دوباره به برجام بازخواهد گشت و مذاکره با ایران را از سر خواهد گرفت.
رئیس‌جمهور آمریکا چندین بار این موضوع را مطرح کرده است که دموکرات‌ها، شامل جان کری، وزیر خارجه دولت باراک اوباما در زمان امضای برجام، به ایران گفته‌اند با دولت ترامپ مذاکره نکند و منتظر باشد تا بعد از شکست او در انتخابات ۲۰۲۰، دوباره مذاکره بین ایران و یک دولت دموکرات آمریکا برگزار شود. ایران و رقبای دموکرات رئیس‌جمهور آمریکا این ادعا را رد کرده‌اند.
- پاسخ ظریف به ترامپ: توافق داشتیم، شما قمار کردید
وزیر خارجه ایران صحبت‌های رئیس‌جمهور آمریکا درباره مذاکره و توافق را بی‌پاسخ نگذاشت. محمدجواد ظریف چند ساعت بعد از توییت دونالد ترامپ نوشت توافق بشردوستانه در این زمینه «با وجود» تلاش‌های زیردستان ترامپ به دست آمده است. این موضع‌گیری ظریف در حالی مطرح می‌شود که پیش‌تر در زمان مبادله سلیمانی و وانگ، رسانه‌های آمریکایی گزارش دادند که مقامات دولت ترامپ با سنگ‌اندازی و مانع‌تراشی باعث تأخیر در انجام مبادله شده بودند و موافق و حامی این مبادله نبودند.
او ادامه داد: «وقتی هم که شما به این مقام رسیدید، توافق داشتیم. ایران و دیگر اعضای برجام هیچ وقت میز مذاکره را ترک نکردند. مشاوران شما که بیشترشان تا الان اخراج شده‌اند، یک شرط‌بندی احمقانه کردند. با شماست که چه زمانی بخواهید این [اشتباه] را درست کنید».
موضع ترامپ و پاسخ ظریف الگوی آشنای پیام‌های چند ماه اخیر بین ایران و دولت ترامپ است. مقامات آمریکا پس از خروج از توافق پیشین امضاشده؛ یعنی همان برجام، بازگرداندن تمام تحریم‌ها، مانع‌تراشی بر سر راه همکاری دیگر امضاکنندگان برجام و دیگر کشورها با ایران و راه‌اندازی کارزار «فشار حداکثری» از ایران می‌خواهند مذاکره کند. پاسخ مقامات ایرانی نیز همواره این بوده است که میز مذاکره‌ای که ایران و آمریکا پای آن بنشینند، به‌عنوان بخشی از برجام وجود دارد و آمریکا برای مذاکره با ایران باید به آن توافق برگردد.
- همیشه پای یک ریچاردسون در میان است؟
نام یک مقام سابق دموکرات آمریکایی دوباره در پرونده مبادله زندانی بین ایران و آمریکا مطرح شده است. این بار سخنگوی وزارت خارجه ایران رسما نقش‌آفرینی ویلیام ریچاردسون در این زمینه را تأیید کرده است. سیدعباس موسوی در پاسخ به پرسش خبرنگاران دیدار بیل ریچاردسون با ظریف درباره زندانی آمریکایی را تأیید کرد.
موسوی گفت: «این دیدار در ماه‌ها قبل انجام شده است».
سخنگوی وزارت امور خارجه تأکید کرد: «ما به تلاش‌های انسان‌دوستانه که منجر به آزادی گروگان‌های ایرانی در آمریکا و خارج از آن شود، همواره پاسخ مثبت داده و استقبال کرده‌ایم».
این تأیید پس از آن انجام شد که شخص ریچاردسون در توییتر نوشت: «خوشحالم که مایکل وایت در حال بازگشت از ایران به آمریکا است. من یک سال از طرف مادر مایکل و جاناتان فرانکز برای اطمینان از آزادی او تلاش کردم. من با مقامات ارشد ایرانی ازجمله محمدجواد ظریف و مجید تخت‌روانچی دیدارهایی داشتم».
نام ریچاردسون پیش‌تر در مبادله پیشین نیز مطرح شده بود و محسن بهاروند، از معاونان وزیر خارجه ایران، درباره نقش‌آفرینی او در این زمینه گفته بود. بیل ریچاردسون، سیاست‌مدار دموکرات که سابقه فرمانداری ایالت نیومکزیکو و وزارت را نیز در کارنامه دارد، در دوران ریاست‌جمهوری بیل کلینتون، حدود یک‌سال‌و نیم و پیش از اینکه برای تصدی وزارتخانه انرژی به واشنگتن بازخوانده شود، سفیر ایالات متحده در سازمان ملل بود. او پس از پایان دوران فرمانداری در نیومکزیکو در سال ۲۰۱۱ و در سن ۶۳ سالگی‌اش، عملا از دنیای رسمی سیاست بازنشسته شده و مقام جدیدی نداشته است؛ اما همچنان در مذاکرات غیررسمی و پشت پرده به دولت آمریکا کمک می‌کند. مشهورترین نمونه‌های این تلاش‌های او در زمینه گفت‌وگوهای آمریکا با کره شمالی و نیز بحث مبادله زندانیان با ایران است.
- عادل‌خواه و زاغری، اروپایی‌ها همچنان در ایران
اما این خبر تلاقی زمانی درخورتوجهی با اخبار مربوط به دو زندانی دارای تابعیت اروپایی در ایران دارد. وزیر خارجه و رئیس‌جمهور فرانسه در اظهاراتی جداگانه بار دیگر خواستار آزادی فریبا عادل‌خواه، پژوهشگر ایرانی- فرانسوی شده‌اند که در ایران با اتهامات امنیتی زندانی است.
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در سالگرد بازداشت عادل‌خواه نوشت: «پیام من به مقام‌های ایران: عدالت حکم می‌کند که هم‌وطن ما فورا آزاد شود».
ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه، نیز با درخواست دوباره آزادی فوری عادل‌خواه گفت: «شرایط پیش‌رو فقط می‌تواند تأثیری منفی بر روابط دوجانبه میان ایران و فرانسه بگذارد و فقط منجر به کاهش حائز اهمیت اعتماد میان دو کشور خواهد شد».
موسوی در واکنش به این موضع‌گیری‌ها اظهار کرد: «همان‌طور که بارها گفته‌ایم، موضوع شهروند ایرانی خانم عادل‌خواه مشمول یک فرایند مستقل و عادلانه قضائی بوده است. ایشان متناسب با جرمی که مرتکب شده‌اند، محکوم و در حال گذراندن دوره محکومیت خود هستند. فشارهای سیاسی و راه‌اندازی پویش‌های تبلیغاتی، حتما نمی‌تواند در اجرای حکم اختلال ایجاد کند. امیدواریم مقامات فرانسوی متوجه این موارد باشند و به دخالت در امور داخلی کشورمان خاتمه دهند».
از سوی دیگر خبر رسید نازنین زاغری رتکلیف، زندانی ایرانی-بریتانیایی که اتهاماتی مشابه دارد، همچنان در مرخصی‌ای است که به خاطر شیوع کرونا به او داده شده است.
محمود بهزادی‌راد، وکیل‌مدافع نازنین زاغری، در گفت‌وگو با ایلنا، درباره آخرین وضعیت موکل خود اظهار کرد: «با وجود اینکه مرخصی نازنین زاغری تا پایان اردیبهشت بود؛ اما خوشبختانه مجددا تمدید شده و با پابند الکترونیکی در مرخصی است و باید منتظر بود تا ببینیم چه پیش خواهد آمد».
او افزود: «با توجه به دستورالعملی که از سوی رئیس قوه قضائیه ابلاغ شد، کسانی که پنج سال محکومیت داشته باشند و یک‌سوم این محکومیت را گذرانده باشند، عفو شامل حال‌شان خواهد شد و ما امیدواریم که این دستورالعمل شامل حال خانم زاغری بشود».
بهزادی‌راد اضافه کرد: «هیچ موضوع جدیدی مطرح نشده و همان وضعیت قبل ادامه دارد».
دراین‌میان نکته درخورتوجه این است که ایران و آمریکا با وجود خصومت تاریخی و فقدان روابط سیاسی در مدتی که این پرونده‌های اروپایی در جریان بوده، توانسته‌اند چند زندانی را آزاد و مبادله کنند؛ اما درحالی‌که رابطه ایران با اروپا دست‌کم در مقایسه با ایالات متحده، مثبت ارزیابی می‌شود، چنین روالی در این زمینه طی نشده است. از طرف مقابل نیز حتی وقتی شایعه تبادل زندانی مطرح شد، درحالی‌که بعدتر مشخص شد موضوع همچنان مربوط به طرف‌های ایرانی و آمریکایی بوده، مقامات بریتانیایی با قاطعیت این گزینه را رد کردند.