به گزارش همشهری‌آنلاین به نقل از ایرنا، وقتی از صنایع‌دستی سخن به میان می‌آید نخست سخن عشق است؛ سخن از گرمی دستانی که جان به دل اشیای بی‌جان می‌دهد و روح زندگانی را درون آنان می‌دمد؛ سخن از صنایع‌دستی تنها سخن از یک شیء بزک شده نیست بلکه سخن از دستانی است که در عین تبلور خلاقیت و اندیشه در اجسام، مسیر امرار معاش خود را صاف و هموار می‌کند اگر البته دستان مدرنیته دست‌اندازی بر سر راهشان نیاورد.
شاید مدرنیته کار را برای هنرمندان صنعتگران سخت کند اما آنان نیز همچنان دور زدن مدرنیته را خوب بلدند؛ آنها می‌دانند هنر را چگونه با زندگی امروز تلفیق کنند تا بتوانند از عصاره آن معجونی برای زندگی امروزی بشر فراهم آورند اما دستان خسته صنایع دستی همیشه منتظر حامیانی بوده تا بیایند و دست صنعتگر را بگیرند و از زمین بلند کنند.
استان خوزستان از استان‌هایی است که در حوزه صنایع‌دستی از ظرفیت بالایی برخودار است؛ تعدد و تکثر قومی و فرهنگی مردم خوزستان مانند عرب، بختیاری، لر، دزفولی، شوشتری، بهبهانی، و ... موجب شده تا صنایع‌دستی در خوزستان از تنوع چشمگیری برخوردار شود. حضور عشایر کوچ رو در این استان که خود حافظ هنرها و صنایع‌دستی خاص هستند موجب تنوع رشته‌ها و نیز ترویج صنایع دستی به دیگر مناطق شده است.
خوزستان و بیش از ۱۰ هزار صنعتگر
معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوزستان بیان کرد: هم‌اکنون ۱۰ هزار صنعتگر در استان خوزستان در حوزه صنایع‌دستی فعالیت می‌کنند که پنج هزار نفر آنان از کارت شناسایی برخوردار و حدود ۳۰۰ نفر نیز بیمه هستند.
شکراله قاسمی افزود: امسال نیز بیمه تعداد بیشتر صنعتگران را در دستور کار داریم اما این کار نیازمند این است که دولت یارانه برای بیمه در اختیار ما قرار دهد تا صنعتگران بیشتری را بیمه کنیم.
وی بیان کرد: با توجه به اعطای تسهیلات به شاغلان صنایع‌دستی و اعتبار تخصیصی و تصویبی از سوی اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی و صندوق توسعه ملی امسال در حوزه مشاغل خانگی ۷۸ نفر برای دریافت تسهیلات به مبلغ ۲۶ میلیارد و ۸۴۶ میلیون ریال معرفی شده‌اند.
معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خوزستان ادامه داد: برخی رشته‌های صنایع‌دستی خوزستان در خطر از بین رفتن هستند و در تلاش هستیم رشته‌هایی مانند نمدمالی، ترکه‌بافی و... را احیا کنیم.
وی گفت: سال ۹۸ دزفول به عنوان شهر ملی کپوبافی، و اهواز به عنوان شهر ملی مینای صبی معرفی شدند و سال ۹۹ نیز به عنوان شهر جهانی کپو معرفی شود که قراردادی در این زمینه با بخش خصوصی منعقد شده تا اقدامات لازم در این حوزه انجام شود.
قاسمی افزود: سال ۹۸، ۱۷ مهر اصالت نشان ملی مرغوبیت صنایع‌دستی، و در سال ۹۷ نیز ۲ مهر اصالت یونسکو و پنج نشان جغرافیایی در رشته‌های گلیم، زیلو، بوریا بافی، و زیورآلات سنتی به صنایع دستی خوزستان تعلق گرفت.
وی بیان کرد: از جمله پروژه‌ها و برنامه‌های پیشنهادی در سال ۹۹ در حوزه صنایع‌دستی می‌توان به ایجاد خانه‌های صنایع‌دستی و استقرار صنعتگران تولیدکننده در این مکان‌ها، راه‌اندازی موزه تخصصی صنایع‌دستی، ایجاد و تقویت مراکز آموزشی صنایع‌دستی، انعقاد تفاهم‌نامه، ایجاد بازارچه دائمی فروش صنایع‌دستی، ایجاد مراکز عرضه و فروش محصولات صنایع‌دستی در فرودگاه‌ها، توانمندسازی تشکل‌های غیردولتی در بخش بازرگانی صنایع‌دستی، بسترسازی رشته‌های صنایع‌دستی بومی، برپایی جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها و مسابقات صنایع‌دستی و ... اشاره کرد.
سال خوب صبی‌ها در صنایع‌دستی
حامد جیزان یکی از صنعتگران حوزه مینای صُبی در اهواز و نشان اصالت در این حرفه دارد. مینای صبی قدمتی بالغ بر ۷۰۰ سال دارد و در انحصار اقلیت دینی صابیین مندایی(صبی) در شهر اهواز و از تلفیق مینا با فلز طلا یا نقره مینای سیاه تشکیل می‌شود. جیزان یکی از صنعتگران دارای نشان اصالت در این حرفه است.
این صنعتگر بیان کرد: صنایع‌دستی عشق است و چیزی به نام حقوق ثابت ندارد یک روز اگر با دستتان کار نکنید حقوق ندارید؛ کسانی که دنبال درآمد زیاد است باید این مساله را در ابتدای ورود به این حرفه مدنظر داشته باشند چراکه صنایع دستی یک حرفه ابتدا عاشقانه است و تمام هنر و خلاقیت یک هنرمند در اثر صنایع‌دستی نمود پیدا می‌کند. برای من پول به اندازه هنر اهمیت ندارد و برای هنر ارزش‌های بیشتر از مسائل مالی قائل هستم.
وی با اشاره به مینای صبی به عنوان یک هنر آبا و اجدادی افزود: حرفه ما به گونه‌ای است که نمی‌توانیم آن را به کسی آموزش دهیم زیرا این حرفه فقط و فقط متعلق به پیروان حضرت یحیی(ع) و صابئین مندایی است، و تنها صابئین‌مندایی این کار را انجام می‌دهند؛ ما این هنر را نسل به نسل و سینه به سینه انتقال می‌دهیم و همین امر موجب شده تا این هنر شاخص باشد و اهواز شهر ملی مینای صبی شود؛ اگر همه‌گیر شود و انحصاری نمی‌شد به طور قطع مانند بسیاری از آثار موجود در بازار می‌شد.
این صنعتگر گفت: هیچ کس جز صابئین‌مندایی و افراد خاصی که این هنر را انجام می‌دهند را آموزش نمی‌دهیم. معتقدیم این هنر یک هنر دلی است، ما از کودکی با این هنر بزرگ شده‌ایم و آن را انجام می‌دهیم. من از زمانی که هفت یا هشت ساله بوده‌ام در حال سمباده یا سوهان کشیدن هستم و ساعت‌ها با گوگرد کار کرده و پای کوره‌های داغ نشسته‌ام.
وی بیان کرد: این حرفه در رگ و ریشه ما صبی‌ها هست و همین هم باعث می‌شود در تابستان داغ اهواز آتش کوره را تحمل کنیم تا به اثر هنری دست پیدا کنیم. اگر این هنر همه‌گیر می‌شد برای ساختن آن سراغ کوره‌های دیجیتال یا دستگاه می‌رفتند و اثر ماشینی می‌شد؛ در واقع دیگر هنر دل و دست نبود، نمی‌توان همه چیز را ماشینی کرد چراکه اصالت کار از دست می‌رود و به یک کار ماشینی تبدیل می‌شود.
جیزان گفت: با توجه به وضعیت این روزهای صنایع‌دستی در خوزستان سال ۹۸ در بسیاری از حوزه‌های صنایع‌دستی سال خوبی برای خوزستان بود به عنوان مثال در حوزه فروش، اداره کل میراث فرهنگی خوزستان، هنرمندان ما را به چندین نمایشگاه فرستاد و آثار ما در نمایشگاه‌های محلی و کشوری فروش خوبی داشت.
وی بیان کرد: با توجه به دریافت نشان ملی در حوزه مینای صبی، علاوه بر دریافت نشان ملی یکی دیگر از اتفاقات خوب در حوزه صنایع‌دستی این بود که اهواز به عنوان شهر ملی مینای صبی انتخاب شد.
بازارچه صنایع‌دستی اهواز نیز فعال شد اما این اتفاق مصادف با شیوع بیماری کرونا بود برای همین فعلا بازارچه تعطیل است.
این هنرمند نشان ملی دارد و با توجه به استقبال از مینای صبی به ویژه در کشورهای حوزه خلیج فارس در این زمینه اظهار کرد: در نمایشگاه‌های مختلف خارجی از جمله در امارات، عراق و ... با هزینه اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خوزستان شرکت می‌کنیم یا آثار را ارسال می‌کنیم که با استقبال خوبی روبه‌رو می‌شوند.
وی ادامه داد: علاوه بر آوازه‌ای که مینای صبی دارد از زمانی که اهواز به عنوان شهر ملی مینای صبی نام گرفته است بازتاب خوبی برای ما داشته و روی فروش آثار نیز تاثیر مثبتی گذاشته است.
این هنرمند در خصوص وضعیت بیمه صنعتگران نیز گفت: نزدیک به ۱۰ سال است که بیمه هستم و معتقدم هر کسی که مدرک حرفه خود را داشته باشد به راحتی بیمه می‌شود؛ هم‌اکنون اداره‌کل فنی و حرفه‌ای با همکاری اداره‌کل میراث فرهنگی و شرکت شهرک‌های صنعتی هر چند ماه یک بار کلاس‌هایی در زمینه صنایع دستی برگزارد و مدارک ارایه می‌دهند. کسانی که مدرک ندارند برای داشتن بیمه با مشکل روبه‌رو می‌شوند چراکه ملاک تامین اجتماعی برای بیمه داشتن مدرک فنی و حرفه‌ای است.
جیزان بیان کرد: از ابتدای شیوع کرونا تاکنون کارگاه‌های صنایع‌دستی به مدت چهار ماه تعطیل هستند، هم‌اکنون ما در منزل و کارگاهی که در خانه داریم مشغول کار هستیم اما بازارچه صنایع دستی و مغازه‌ها تعطیل هستند و فروش ما از طریق فضای مجازی، و صفحات شخصی خودم در شبکه‌های اجتماعی انجام می‌شود.
جغ را از خراطی نگیریم
عبدالرحیم فروتن یکی از صنعتگران پیشکسوت و باسابقه در حوزه خراطی در دزفول است، فروتن چندین مهر اصالت یونسکو و نشان مرغوبیت ملی از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را دریافت کرده است و همچنان با عشق در این حوزه فعالیت می‌کند و آموزش می‌دهد. خراطی هنر شکل دادن و طراحی روی چوب است و پیشینه آن در دزفول تا ۴۰۰ سال نیز تخمین زده می‌شود.
این خراط بیان کرد: خراطی از زمان قدیم کاربردی بوده است و با آن وسایل مختلفی مانند وردنه، رو روئک، گوشتکوب، چوب لباسی و... درست می‌کردند و در بیشتر خانه‌ها یک کار خراطی پیدا می‌شد؛ من نیز تلاش کرده‌ام که کارهایم در عین تزئینی بودن، کاربردی نیز باشند.
فروتن گفت: برای خراطی، از چوب درختی بومی به نام جغ استفاده می‌شود که در چند سال اخیر این درخت در حال از بین رفتن است. بسیاری فکر می‌کنند این درخت یک درخت بی‌فایده است اما چوب آن برای کار خراطی بسیار زیبا است.
وی توضیح داد: یکی از شرایط ورود برای آزمون مهر اصالت این است که باید اثر کاربردی باشد لذا من هم سعی کردم کارها را کاربردی کنم مگر در موارد خاصی که مشتری سفارش می‌دهد. در سال‌های اخیر مردم به کارهای چوبی روی آورده‌اند و دلیل آن نیز تنوع در این کارهاست.
فروتن ادامه داد: تلاش کرده‌ام مطابق با هر سیلقه‌ای اثر تولید کنم اگر کار خراطی امروز را با چند سال گذشته مقایسه کنیم متوجه تفاوت آن می‌شویم. قبلا شاید ۲۰ نمونه کار خراطی موجود بود اما الان تنها در صفحه شخصی من در فضای مجازی بیش از یک میلیون کار وجود دارد.
وی با تاکید بر اهمیت موضوع آموزش در گسترش هنر صنایع دستی بیان کرد: با توجه به بیکاری و مشکلاتی که در کشور ما وجود دارد سال‌هاست در خصوص اهمیت حوزه آموزش صنایع‌دستی به مسئولان این مساله را گوشزد کرده‌ایم تا زمینه‌ای فراهم شود و بتوان مساله آموزش در این حوزه را گسترش داد.
فروتن توضیح داد: من به صورت شخصی و رایگان علاقه‌مندان به این حوزه را در زمینه خراطی آموزش می‌دهم اما حقیقت این است آموزش نیازمند امکاناتی از قبیل دستگاه و مکان است که من امکانات مورد نیاز برای آموزش را ندارم. از سوی دیگر عمر محدود است و من شاید مدتی بتوانم آموزش بدهم.
وی ادامه داد: خراطی یکی از هنرهایی بود که از بین رفته بود اما با تلاش و کوشش دوباره احیا شد و اکنون جا افتاده است؛ هم اکنون این هنر متقاضیان زیادی به ویژه در میان خانم‌ها دارد و از نقاط مختلف کشور نیز برای آموزش با من در ارتباط هستند.
این هنرمند دزفولی گفت: اگر امکانات مورد نیاز کار خراطی باشد به طور قطع می‌توان برای افراد زیادی اشتغال ایجاد کرد و بازار کار خوبی نیز دارد.
وی بیان کرد: یکی از مشکلات ما در حوزه صنایع‌دستی مساله فروش آثار در کشورهای خارجی است؛ اگر بتوان یک راه دسترسی آسان برای فروش آثار پیدا کرد در رونق صنایع دستی بسیار تاثیرگذار خواهد بود چرا که اکنون آثارمان را به صورت تکی به خارج از کشور در قالب هدیه ارسال می‌کنیم این درحالی است که در آن سوی آب‌ها نیز علاقه به خرید این آثار وجود دارد و متقاضی آن هست.
فروتن افزود: مشکل بیمه ندارم اما از نظر تسهیلات نیازمند کمک بیشتری هستیم؛ متاسفانه بانک‌ها در دادن تسهیلات، صنعتگران را خیلی اذیت می‌کنند به طوری که برای دریافت یک وام آنقدر کار را سخت می‌کنند که فرد از گرفتن وام صرف نظر می‌کند.
وی بیان کرد: اگر قرار است وامی به صنعتگر تعلق پیدا کند باید این وام بدون هیچگونه سود و در قالب قرض‌الحسنه باشد. گرفتن سود از صنعتگر حتی در مقدار کم کار درستی نیست؛ وام بدون سود موجب می‌شود تا صنعتگران قدری توانمند شوند و کارشان جان بگیرد.
این خراط دزفولی بیان کرد: با توجه به تاثیر کرونا بر صنایع‌دستی کار ما نیز همانند دیگر مشاغل با مشکلاتی روبه‌رو شده و فروش کاهش یافته اما به صورت آنلاین و اینترنتی در حال فروش آثار هستیم. فعلا غیر از این راه چاره دیگری نداریم. مردم با مراجعه به صفحات شخصی ما در شبکه‌های اجتماعی اثر مورد نظر خود را دیده و تقاضا می‌دهند.
بیش از ۵۰ رشته صنایع‌دستی درخوزستان فعال است که برخی آنها قدمت چندصد ساله دارد. از جمله این صنایع می‌توان به میناکاری، کپوبافی، ورشوسازی، عبابافی، خراطی، حصیر و بوریا بافی و ... اشاره کرد.